Van de gemeente 's-Hertogenbosch heb ik de opdracht gekregen om een portret van koning Willem-Alexander te schilderen voor in de Oranjegalerij van het gemeentehuis in 's-Hertogenbosch.
Op dit blog laat ik zien hoe het portret tot stand komt; van idee tot maakproces en tot het uiteindelijke resultaat.
Op 3 februari is de onthulling in de Oranjegalerij van het stadhuis aan de markt in 's-Hertogenbosch, 16 uur voor genodigden, van 18 tot 21 uur voor iedereen. Om 18, 19 en 20 uur geven Jan de Wit van kabinetszaken en ik toelichting op het schilderij en de locatie van de Oranjegalerij. Guus Smits, gids van de Kring Vrienden vertelt over de koningsportretten.
DE IDEEVORMING - EEN KIJKJE IN HET ZWANENBROEDERSHUIS - HET PANEEL - HET ATELIERBEZOEK
HET SCHILDEREN-1 - HET SCHILDEREN-2 - HET SCHILDEREN-3 - DE ORANJEGALERIJ
INTERVIEW - DE LAATSTE LOODJES -DE ONTHULLING -KRANT1 - KRANT2
7-2-2016
Hieronder kan je zien hoe het koningsportret uiteindelijk is geworden met enkele details. Als je wilt kan je de Oranjegalerij bezoeken maar dan moet je wel een afspraak maken bij de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch. Zij geven rondleidingen in het stadhuis maar ook in het Zwanenbroedershuis waar de symbolen in de lijst naar verwijzen.
05-02-2016
Brabants Dagblad 04-02-2016
04-02-2016
Gisteren was de onthulling van het koningsportret in de Oranjegalerij in aanwezigheid van wethouder Huib van Olden en burgemeester Ton Rombouts.
Een heel spannend moment met veel belangstelling. Tot 21 uur kon iedereen langs komen om het schilderij toegelicht te krijgen door Jan de Wit van de gemeente 's-Hertogenbosch, Guus Smits, gids van de Kring Vrienden, Jan van Hees (de panelenmaker) en door mij. Vandaag was het een dag van de foto's terugkijken, mooie reacties via de mail beantwoorden en een beetje uitrusten.
11-1-2016
Dit portret van Lizzy Ansingh geschilderd door Thérese Schwartze kwam ik tegen in het Rijksmuseum in Amsterdam. Lizzy was de nicht van Therese (die succesvol portretschilderes was van o.a. het koningshuis van haar tijd) en haar portret van koningin Wilhelmina hangt in de Oranjegalerij van het stadhuis van 's-Hertogenbosch waar ook mijn portret komt te hangen. Tijdens de feestdagen ben ik naar het Rijksmuseum gegaan om portretten oude meesters te bestuderen in de hoop dat ze me een handje kunnen helpen met de finale van het koningsportret. (Een lesje in nederigheid)
Op dit moment ben ik bezig met de laatste loodjes; veel afstand nemen, veel geduld, veel kijken, een weinig doen, maar wel net genoeg. Samen met Jan (de panelenmaker) heb ik de lijst aan het portret vastgemaakt om te zien wat ik nog moet veranderen aan de kleur en intensiteit van de geschilderde lijst. Maar het is lastig want als ik teveel doe aan de tekening in de lijst dan gaat het het portret domineren. Er moet een goede balans zijn, niet overal evenveel energie in de kleur of afbeelding want dan breekt het ene het andere af. Een portret als dit is als het lopen van een marathon; mijn energie moet ik goed verdelen en ik tracht in de juiste concentratie te blijven of er na een tijdje weer in te komen. Daarvoor heb ik wat 'sprintjes' nodig; zogenaamde opwarmschilderijen. Die schilderijen mogen sneller af zijn, ik streef er ook naar maar ik dwing het niet af. Een schilderij neemt zijn eigen tijd en denk dan aan de wijze woorden van een bevriend kunsthistoricus : "Kunst heeft geen haast". Een schilderij bepaalt eigenlijk zelf wanneer het klaar is. Je moet er wel bij zijn om het signaal op te vangen. Maar ja, hoe werkt dat dan als je in opdracht werkt en te maken hebt met een deadline? Het maken van een autonoom werk is in dat opzicht ook iets anders. Tegelijk streef ik in een toegepast werk dezelfde autonome kwaliteit na. Ik bekeek de schets (van de koning)die ik eerder maakte om mijn idee te verduidelijken aan de jury van deze opdracht en zag een groot verschil met het definitieve portret. De compositie/idee e.d. is allemaal hetzelfde alleen zit het grote verschil in de tijd waarin het gemaakt is. In het definitieve werk zit de tijd besloten als het ware. Naarmate ik langer werk aan een schilderij krijgt het werk een zekere 'stilte' in zich. In een werk dat sneller ontstaat in de tijd kan het doen, het handschrift, vorm en de tijd samen vallen waardoor er meer dynamiek te zien is. De twijfel valt dan weg want je hebt geen tijd om te twijfelen; voordat je het weet is het werk klaar en lijkt het geschilderd alsof je zelf even weg was. Langer werken aan een ingewikkeld schilderij vereist een ander temperament, een zekere ingetogenheid, rust en vertrouwen. Erbij blijven...het valt niet mee..Nog een paar weken geduld..
4-1-2016
De onthulling van het koningsportret staat gepland op 3 februari 16 uur met burgemeester Rombouts, wethouder van Olden en genodigden. Van 18.00 uur t/m 21.00 uur is iedereen welkom om te komen kijken in het stadhuis aan de markt. Samen met Jan de Wit van kabinetszaken (als opdrachtgever) zal ik toelichting geven over het schilderij. Meubelmaker Jan van Hees is daar ook bij aanwezig om te vertellen hoe hij het paneel heeft gemaakt.
16-12-2015
Vandaag is een interview op internet gepubliceerd in de nieuwsbrief van het BKKC (Brabants Kenniscentrum voor Kunst en Cultuur) over mijn manier van werken. Hoe ik bijvoorbeeld dit blog koppel aan het schilderij van koning Willem-Alexander. Hieronder kan je het interview lezen, of op de webiste van het BKKC.
maker uitgelicht | monique broekman
Monique Broekman, beeldend kunstenares, houdt op haar website een blog bij over het maakproces van het portret van koning Willem-Alexander in opdracht van de gemeente ‘s-Hertogenbosch. Zij deelt haar vorderingen, schrijft over de resultaten van haar onderzoek en plaatst filmpjes. De interactieve openheid over haar vorderingen en zoektocht zijn best bijzonder. Wat zijn haar beweegredenen en wat wil ze bereiken met haar blog?
Beweegredenen
Het onderzoeken van de achtergronden van projecten en mensen geeft Monique inspiratie voor haar portretschilderijen. Door meer te weten over de mensen en de maatschappelijke vraagstukken kan zij haar schilderijen verdiepen en hun verhaal vertellen.
“Ik vind schrijven over dingen waar ik mee bezig ben interessant. Door te schrijven over wat ik zie, sta ik langer stil bij de werkelijke betekenis van een mijn project of werk. De tekst wordt onderdeel van het werk en geeft het een extra communicatieve laag. Voor een project (Zon en Zee 2003) bij een asielzoekerscentrum in België hield ik een dagboek bij en plaatste dat op mijn website, zodat anderen het ook konden lezen. Eigenlijk is daar voor mij de combinatie van onderzoeken, schrijven en schilderen ontstaan.”
mijn portret hangt straks voor de eeuwigheid
Het portret van koning Willem Alexander komt in de Oranjegalerij in het oude Stadhuis van ’s-Hertogenbosch naast de eerdere Oranjevorsten te hangen. Een historische plek vol traditie. “Ik wil een traditioneel schilderij van olieverf op een paneel en een vorst die staat in traditie koppelen aan het heden door er een digitale laag aan toe te voegen. We zijn leeftijdsgenoten en zijn ons bewust van een traditie, maar we proberen tegelijk te vernieuwen.”
bloggen
“Het schrijven van de blog geeft mij grip op de tijd en helpt mij dingen beter te ordenen en de betekenis ervan te onderzoeken. Het proces naar het eindresultaat vind ik eigenlijk interessanter dan het eindresultaat zelf. De zoektocht naar informatie, historie en achtergronden verwerk ik in het schilderij van de koning. Door mijn kennis te delen met mensen geef ik ze inzicht in mijn schilderproces en zet ik mijn werk in de maatschappij. Ik ben me er tijdens het schrijven van bewust dat anderen het straks lezen en erop reageren.”
Door de rondleiding van Guus Smits, Kring Vrienden van ‘s-Hertogenbosch, langs de portreten van de Oranjevorsten is Monique beter naar de schilderijen gaan kijken. Op de achtergrond zag zij afbeeldingen die in eerste instantie niet opvielen, maar wel meer over de geportretteerde vertelden. “Dat gaf mij toch een ander verhaal, waardoor ik besloten heb de voorouders op de lijst achter het portret van de koning te veranderen en daar ook Willem de Eerste te schilderen.” Het filmverslag van de rondleiding staat in haar blog.
wat bereik je ermee?
Monique linkt haar blog in een facebookbericht, zodat mensen erop kunnen reageren. En het werkt, veel mensen lezen haar blog en plaatsen een reactie. “Ik leer zo ook weer nieuwe mensen kennen, zoals de maker van het portret van koningin Beatrix. We mailen en wisselen nu ervaringen uit.
Het is natuurlijk leuk als een opdrachtgever mij door mijn blog weet te vinden of dat mensen mijn werk kopen. Dat vind ik meer een neveneffect. Ik heb geen marketingdoel met mijn blogs, maar wil vooral mijn kennis delen en het maakproces laten zien. Het is voor mij ook een middel waarmee ik mensen deelnemer, onderwerp of onderdeel van mijn projecten kan maken. Meer vanuit de gedachte dat een kunstwerk iets is dat ook over jou kan gaan.”
het werkt wel
Monique weet zo een paar voorbeelden op te noemen waarbij haar blogs en facebookberichten haar geholpen hebben bij het realiseren van projecten. Om haar boek ‘In Tussentijd’ te kunnen maken, is ze een crowdfundingproject gestart. Dat was een avontuur op zich. Zij blogde over het maakproces en postte die blog ook op haar facebook. Deze combinatie heeft zeker bijgedragen aan het succes van de crowdfunding. “Het was tijdrovend, maar bood mij een etalage naar de wereld en ik kon mensen mobiliseren mee te doen aan activiteiten voor het boek.”
Haar interactieve boek is een combinatie van de geschiedenis van haar werk en een tocht langs de plekken die een relatie hebben met haar werk. Het boek bevat afbeeldingen van haar projecten met teksten van Philip Peters. Maar nog leuker: je kunt via een app de filmportretten van mensen, die Monique voor haar boek geïnterviewd heeft, downloaden op je smartphone.
7-12-2015
De komende tijd tot de presentatie van het portret in januari (exacte datum maak ik later bekend) doe ik de deur van mijn atelier even op slot. De laatste fase is beslissend en daarbij heb ik al mijn aandacht nodig om het portret tot een goed einde te brengen. Ondertussen heb ik nog een interview gehad met het BKKC (Brabants Kenniscentrum voor Kunst en cultuur) i.v.m. hun digitale nieuwsbrief. Zij vonden het interessant hoe ik dit blog koppel aan het schilderij van de koning, en wilden daar van alles over weten. Wat het voor mij persoonlijk betekent, maar ook wat voor een effect het heeft naar buiten toe. Zodra de nieuwsbrief online is zal ik het ook hier publiceren.
Overigens ga ik wel foto's maken van het laatste deel van het schilderen van het portret die ik, als het klaar is, zal plaatsen op dit blog.
Tot over een maand!
18-11-2015
Het was vandaag een enerverende dag. Ik kreeg Peter Pim Windhorst van Omroep Brabant op atelierbezoek.
Voor het journaal kwam hij mij interviewen over het koningsportret. Het was spannend om te zien wat hij ervan had gemaakt op het nieuws van 18.30.
Lastig om 1.30 uur film te reduceren tot een heel kort item, van wat hij de essentie vond van zijn bezoek aan mij.
Het is toch altijd weer confonterend jezelf geportretteerd te zien. Ik sta liever aan de andere kant.
Hieronder kan je het interview nog eens bekijken.
Ik heb de afgelopen weken gewerkt aan de geschilderde lijst achter het portret van de koning na mijn rondleiding in de Oranjegalerij. Hieronder laat ik je zien hoe ik te werk ben gegaan.
Nadat ik de lijst in verschillende okers in reliëf heb geschilderd ben ik vier portretten vanuit de Oranjegalerij tekenachtig gaan schilderen op de lijst in gebrande siena met soms een beetje zwart en een donkere oker. (daarbij heb ik rekening gehouden met de kleur van de notenhouten lijst die straks grenst aan de geschilderde lijst) Rechtsboven Beatrix, rechtsonder Juliana, linksonder Wilhelmina en linksboven Willem de eerste. De portretten moeten op gelijke hoogte zijn van elkaar, dat geeft rust in het beeld, en ze zijn gericht naar het portret van koning Willem-Alexander. Ik heb het portret van koning Willem de eerste daarom ook gespiegeld geschilderd, niet zoals deze in werkelijkheid te zien is in de Oranjegalerij. Tussen de portretten in zie je aan de linkerkant bovenaan een detail van een schilderij van Jeroen Bosch, de tinnen drinkbeker uit de 16e eeuw die de Oranjes schonken aan het Zwanenbroedershuis, het beeld van de draak van Den Bosch en rechtsboven het stadhuis, het beeldmerk van het Zwanenbroedershuis, en de architectuur van het Zwanenbroedershuis.
Hieronder zie je dat ik de ornamenten nog wat meer heb uitgewerkt in licht en donker om er wat meer vorm aan te geven, maar het moet niet teveel concurrentie aangaan met het portret van de koning. Ik laat het dus voor dit moment even voor wat het is en ga verder met het portret. In een later stadium ga ik eraan verder.
Ik ben verder gegaan met het pak van de koning, zijn strik met witte overhemd en zijn oranje sjerp. In het wit van het overhemd zit veel kleur, in de schaduw wat ultramarijn, wat magenta, een klein beetje oranje-achtig rood, en in de hoogste witten soms een weinig blauw, maar ook een warm rood/oranje. Ook in het donkere pak ontdek ik steeds weer andere grijzen, hij lijkt wat lichter te worden, genuanceerder. Zijn haar heeft wat meer licht gekregen waardoor hij meer voor de lijst komt te staan. Ik werk om het gezicht heen, merk ik, omdat dat het spannendste deel is. Hoewel de houding van iemand ook zoveel zegt over wie iemand is. De parel op zijn overhemd is een lastige..Het is een klein ding, ik zie de kleuren maar krijg het nog niet vertaald. Soms moet je niet te gedetailleerd willen zijn, teveel gefixeerd op een klein stukje maar het geheel blijven overzien. Het wachten, de tijd tussen de lagen is is net zo belangrijk als het doen zelf. Een schilderij neemt zijn eigen tijd en dan ineens valt alles samen. Ik heb nog de tijd tot half januari. Fijn.
10-11-2015
Guus Smits van de Kring Vrienden heeft me afgelopen week rondgeleid in de Oranjegalerij van het stadhuis. Hij vertelde me wie de geschilderde vorsten waren, wanneer ze zijn geschilderd, door wie en nog wat smeuïge details over het liefdesleven van sommige vorsten, waarvan er één zelfs een liefje had in Sint-Michielsgestel waarvan nog steeds sporen zichtbaar zijn in de Bossche binnenstad. Door de verhalen van Guus heb ik besloten een andere Willem te schilderen in de lijst (als ornament achter het portret van koning Willem-Alexander) dan ik aanvankelijk in gedachten had. Ik heb dicht op de huid van de schilderijen gefilmd, zo ben ik meer gaan zien dan ik in eerste instantie zag. In de achtergrond achter sommige oude portretten zijn legertjes elkaar aan het bevechten bijvoorbeeld. Interessant ook om te zien hoe schilderstijlen gaan veranderen in de loop der tijd. Het portret van Wilhelmina is heel los en open geschilderd. Ik ben de schilderes Lizzy Ansingh, die het portret in 1938 heeft geschilderd eens op gaan zoeken op internet. Ze was een nicht van Thérese Schwartze die het koningshuis van die tijd van dichtbij mocht schilderen en daardoor succesvol werd en veel opdrachten kreeg. Lizzy was lid van een vriendenkring van kunstenaressen die later de naam de Amsterdamse Joffers kreeg. Het belang van de Amsterdamse Joffers was dat ze dienden als rolmodel voor andere kunstenaressen in Nederland, vooral vanaf de jaren zeventig van de twintigste eeuw. Op de wikipediapagina kan je verder over haar lezen als je wilt. Het schilderij van Juliana is duidelijk uit de jaren 60, maar ook los en vet geschilderd door Wim van der Plas. Toch leuk dat je op internet van alles over kunt vinden. Zo heb ik ook kennis kunnen maken met de schilder van Beatrix Martien Hoevenaars die het schilderij in 1983 schilderde. Inmiddels maakt hij geen portretten meer maar maakt hij volledig abstracte werken.
Veel plezier tijdens de rondleiding in de Oranjegalerij.. (het filmpje duurt 8min en 53 sec)
2-11-2015,
Weer een week verder met schilderen. Afgelopen week heb ik de nadruk gelegd op het gezicht, hoewel ik ook met veel plezier de koning zijn medailles heb geschilderd.
Ik begon aan de lichte kant van het gezicht in een huidskleur die overal een beetje tussenin zit qua kleur. Het blauw van de achtergrond schemert door de huidskleur heen en heeft invloed op de schaduwkleur in het gezicht. Langzaam maar zeker maak ik steeds meer contrast zodat het gezicht meer vorm krijgt.
Hieronder zie je de medailles van de koning verschijnen in het schilderij. Het blauw aan de rechterkant van het gezicht heb ik meer weggeschilderd onder de schaduwtinten van zijn gezicht hoewel ik probeer in transparante dunne lagen te schilderen om de ondergrond een rol te laten blijven spelen. Het pak heeft meer stevigheid in de vorm gekregen. Het lastige van het schilderen van donkere partijen is om net genoeg contrast of nuance aan te brengen zodat een donker vlak interessant en levendig blijft. Als de olieverf nat is dan glanst deze waardoor de kleurintensiteit anders is dan als deze is gedroogd. Soms 'zakt de kleur een beetje in' en wordt het matter dan de andere partijen in het schilderij. Dat is vaker het geval met donkere kleuren.
Onder deze tekst zie je het schilderij tot nu toe. Het haar heb ik meer vorm en kleur gegeven, er is meer licht in het gezicht waardoor er ook meer vorm ontstaat.De eerste verflagen staan erop. Maar ik ben nog lang niet klaar..Morgenochtend heb ik afgesproken met een gids van de Kring Vrienden die me gaat rondleiden in de Oranjegalerij waar ik natuurlijk al eerder ben geweest maar het is wel interessant wat meer achtergronden te horen over de andere koningsportretten. Van de rondleiding ga ik een filmpje maken dat ik volgende week zal plaatsen op dit blog zodat je mee kunt kijken als je wilt. Ik wil ook wat betere foto's maken van portretten van de voorouders van de koning omdat ik die ga verwerken in de lijst waar ik de koning voor geschilderd heb. Komende week ga ik meer aandacht aan de lijst besteden, de symbolen zal ik erop gaan schilderen waardoor deze het portret van de koning gaan beïnvloeden. Er moet een goede balans komen tussen de lijst met symbolen en de koning die ervoor staat. Dat is niet iets wat je van tevoren kunt verzinnen maar het is iets wat schilderend moet ontstaan. Dat is het interessante en lastige aan schilderen; je moet jezelf in de juiste concentratie en aandacht brengen zodat kijken en doen helemaal samenvallen met het moment. Omdat dit een schilderij is dat langzaam ontstaat, laag over laag, is het een uitdaging om steeds weer in die juiste concentratie te komen. Het is een kwestie van het uitschakelen van de wil en het aanzetten van de zintuigen, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan.
De notenhouten lijst heb ik van het te beschilderen paneel afgehaald nadat ik de ovaal afgetekend heb met houtskool.
Met twee verschillende okers aan de slag gegaan over het ultramarijn (blauw) heen. Die kleur is onmogelijk te fotograferen. Zoals je ziet verandert de kleur
blauw mee met ieder stadium van het schilderij op iedere volgende foto. Dit is in werkelijkheid niet zo. Het blauw van de ondergrond beïnvloedt iedere
(kleur-)laag die ik eroverheen aanbreng; er ontstaan zo nieuwe mengkleuren door de gelaagdheid. Dat is toch anders dan als je kleur mengt op je palet.
Door het licht op de lijst ontstaat er al wat reliëf. Daarna is het tijd voor de koning in lijntekening.
Langzamerhand komt de koning ook in vorm voor de lijst te staan. Ik schilder eerst het pak; grote vlakken verschillende blauwen gemengd met zwart en een klein beetje wit voor de lichte partijen.
Fijn om de oranje sjerp te schilderen, die is mooi in contrast met de achtergrond. Oranje is wel een ingewikkelde kleur; het moet niet te geel worden, niet te rood..ik meng wat blauw in het oranje voor de schaduw.
Dicht op de huid van de handen van de koning gezeten. Het is een intieme gebeurtenis het schilderen van een mens; op ieder stukje van zijn gestalte zoom ik in, en zie ik steeds meer kleur en vorm door het lange kijken. De eerste week schilderen aan het koningsportret zit er bijna op. Het gezicht komt komende week aan de beurt. En dan de symbolen in de lijst dat ook nog een hele klus zal worden. Ik moet daarvoor nog een bezoek brengen aan de Oranjegalerij om betere foto's te maken van de schilderijen van zijn voorouders.
15-10-2015,
Vandaag heb ik atelierbezoek gehad van de wethouder van cultuur Huib van Olden, Jan de Wit van kabinetszaken, Janne van Wijnen (cultuurambtenaar), Marjolein Yildiz (pr dame van de gemeente) met (filmende) collega van de gemeente 's-Hertogenbosch.
Het paneel is klaar dat Jan van Hees met veel liefde heeft gemaakt. In de zomer heb ik hem gevolgd naar de houtgroothandel in Best i.v.m. het uitzoeken van de notenhouten balken, naar zijn werkplaats waar hij de balken heeft verzaagd en te rusten heeft gelegd omdat ze nog enige tijd 'werken'.
Je kunt hieronder een filmpje zien van het maakproces van het paneel.
Het paneel in het atelier van Jan van Hees, links de voorzijde en rechts de achterkant.
De gemeente 's-Hertogenbosch heeft van het atelierbezoek een periscoop filmpje gemaakt; een hippe techniek waar toeschouwers live mee kunnen kijken en kunnen reageren op wat ze zien.
Hieronder kan je het terugkijken.
En het Brabants Dagblad was ook nog aanwezig. Maar goed dat ik genoeg tompoezen had ingeslagen.
Lees hier het artikel.
Tijdens de periscooptv opnames..
Foto: Chris Korsten
Ik heb de symbolen in de lijst verder uitgewerkt in een tekening, het paneel geprepareerd met 3 lagen gesso aan weerszijden -ook op de achterzijde- omdat het anders gaat krom trekken.
Het paneel prepareren en schuren tussen de lagen door.
Daarna heb ik een eerste laag ultramarijn olieverf aangebracht en op de achterzijde gebrande siena.
Details uit de tekening (houtskool en verf op papier).
In de geschilderde lijst schilder ik symbolen die de relatie laten zien van de koning met 's-Hertogenbosch.
(kijk naar het filmpje voor uitgebreide uitleg)
Portretten uit de Oranjegalerij van het stadhuis (Beatrix, Juliana, Wilhelmina en Willem de derde)
,het neogotische Zwanenbroedershuis (de koning is Zwanenbroeder), tinnen kruik uit de 16e eeuw (geschenk van koningshuis aan Zwanenbroedershuis),
beeldmerk van het Zwanenbroedershuis, schilderij van Jeroen Bosch waarop een zwaan geserveerd wordt
(Jeroen Bosch was ook lid van het Zwanenbroedershuis),een detail uit het beeld van de draak van 's-Hertogenbosch,
en het stadhuis komen terug in de lijst.
Het paneel staat klaar voor de volgende lagen! Ik heb er zin in.
De planning is dat het schilderij in januari klaar zal zijn; als het Jeroen Bosch jaar 2016 van start zal gaan.
15-09-2015,
Met twee andere kunstenaars kreeg ik -voorafgaand aan de definitieve opdracht- de opdracht om een schets te maken waaruit uiteindelijk gekozen is voor mijn invalshoek. Hieronder kan je lezen hoe mijn idee omtrent het koningsportret is gegroeid. Het BKKC (Brabants Kennis Centrum voor Cultuur) heeft de kunstenaars voorgedragen en het proces begeleid.
Als kunstenaar verhoud je je tot de traditie van de kunstgeschiedenis. Je leert van je voorgangers, in techniek, houding of invalshoek, of je zet je ertegen af. Zo bouwt de ene generatie voort op de andere en ontstaan er nieuwe stromingen of bewegingen waarin de tijdsgeest zich uiteraard ook laat zien.
De hedendaagse koning verhoudt zich ook tot een traditie. Als in een eeuwenoud fotoalbum kan hij terugkijken naar zijn voorouders in geschilderde portretten. De geërfde titel zorgt voor een plek in die traditie, van een functie als publieke figuur en vertegenwoordiger of symbool van Nederland.
Zijn hele leven lang wordt koning Willem Alexander gevolgd door camera’s; we zien hem opgroeien als kleine jongen, ondeugend zijn tijdens Koninginnedag, skiën, een biertje drinken, schaatsen, verliefd worden, trouwen en kinderen krijgen. Zijn leven wordt vastgelegd en gezien door de wereld. Dat is wat hij laat zien waardoor we denken hem te kennen en ons als mens voor een stukje met hem kunnen identificeren ondanks zijn unieke plek in de onze samenleving.
De tijdsgeest verandert en de invulling of de kijk op het koningshuis/koningsschap verandert mee. De koning staat in deze tijd en laat zien dat hij ook van housemuziek houdt, moedigt in vrijetijdskleding sporters aan en zoekt binnen de beperkte bewegingsvrijheid van zijn functie zijn eigen stijl en mogelijkheden. Hij verhoudt zich tot zijn eigen tijd en is ook een kind van zijn tijd net als ik. We zijn allebei in 1967 geboren.
Het portret, drager, lijst, de vorm.
De oranjegalerij in het gemeentehuis heeft me geïnspireerd in mijn schets/ideevorming van het portret van koning Willem-Alexander. Het viel me op dat de oude schilderijen in eenzelfde periode zijn gemaakt, met dezelfde lijsten en schilderstijl. De jongere schilderijen laten een andere tijdsgeest zien; in de portretten van destijds koningin Juliana en Beatrix. De vorsten staan er allen op afgebeeld van hoofd tot en met de handen.
Portretten in de Oranjegalerij in het gemeentehuis van 's-Hertogenbosch
In de westerse wereld werden houten panelen sinds de middeleeuwen als drager gebruikt. De vroegst bekende West Europese paneelschilderingen dateren uit de 12de eeuw.
Panelen werden door vakkundige houtbewerkers vervaardigd: de paneelmakers. Een kunstenaar gebruikte meestal hout dat op de plaatselijke markt beschikbaar was. In de Nederlanden was dat eikenhout en af en toe mahoniehout.
Panelen werden in de 16de eeuw dunner. De planken worden dan met pennen of
drevels of met zwaluwstaarten aan elkaar gezet. De lijst werd gelijk in dit stadium om het
paneel aangebracht. Soms bestaat het paneel en de lijst uit één stuk hout.
De ovalen vorm van een portret van van de Griendt door P.M.Slager wat in de gang net buiten de Oranjegalerij hangt is in de vorm één van de uitgangspunten van mijn portret van de koning.
Meubelmaker Jan van Hees wil ik een paneel laten maken waarin de lijst en het te beschilderen paneel samen valt. De lijst en het schilderij zijn één in mijn schets. De ovalen vorm ligt dieper in een paneel van 100cm x 130cm. De randen van de lijst zijn afgerond en vloeien als het ware over in de dieperliggende ovaal.
In de vorming van mijn idee rondom het koningsportret ben ik op zoek gegaan naar de relatie van de koning met de stad ’s-Hertogenbosch. In 1995 is koning Willem-Alexander geïnstalleerd als Zwanenbroeder bij de Illustere Onze Lieve Vrouwe Broederschap welke gevestigd is in een prachtig neo gotische pand in de Hinthamerstraat.
Het Zwanenbroedershuis in 's-Hertogenbosch
Het broederschap is in de middeleeuwen opgericht ter verering van Maria en bestond en bestaat voor de helft uit protestanten en katholieken. De titel Zwanenbroeder mogen alleen leden van het koningshuis dragen. Prinses Beatrix, prins Claus, wijlen prinses Juliana en prins Bernhard, en prinses Irene zijn tevens zwanenbroeders.
De schilder Jeroen Bosch was ook lid van het Illustere Onze Lieve Vrouwe Broederschap en in zijn tijd was het houden van zwanen een adellijk privilege. De gulle gever van een zwaan aan de broederschap kon rekenen op het erelidmaatschap en kon van de broeders zelfs een aflaat krijgen, dat wil zeggen: vergeving van alle zonden en een gegarandeerde plaats in het hiernamaals. Jaarlijks komt het broederschap, volgens traditie, bijeen om een maaltijd te nuttigen.
Ik heb een bezoek gebracht aan het Zwanenbroederhuis en heb gesproken met de archivaris en lid van het broederschap meneer van der Bilt. Hij heeft me rondgeleid in het gerenoveerde pand en me van alles verteld over de relatie tussen het koningshuis en het broederschap. Er zijn verschillende koningsportretten te zien en geschenken van het koningshuis; b.v. in de vorm van een tinnen drinkbeker uit de 16e eeuw. Neem samen met mij een kijkje in het Zwanenbroedershuis in het filmpje hieronder.
Het feit dat de koning Zwanenbroeder is wil ik in het schilderij terug laten komen in de geschilderde ovalen lijst van het schilderij.
Op de lijst laat ik symbolen terugkomen- als ornamenten- die te maken hebben met de stad ’s-Hertogenbosch. Maar bijvoorbeeld ook een detail van een schilderij van Jeroen Bosch -die lid was van de broederschap- en die een maaltijd heeft geschilderd ‘De bruiloft van Kana’ (hieronder afgebeeld) waarin een zwaan wordt geserveerd. De symbolen zijn subtiel geschilderd- in dezelfde kleuren als de lijst- in licht en donker.
Van de rijksvoorlichtingsdienst kreeg ik te horen dat ik het wat betreft beeldmateriaal van onze koning het moet doen met de foto’s die te vinden zijn op de website van het koninklijk huis. Het is begrijpelijk dat de koning niet voor iedereen gaat poseren, hij zou er een dagtaak aan hebben. Dichterbij de koning dan materiaal wat anderen hebben aangeleverd kan ik niet komen. Ik zie de koning in zijn symboolfunctie, als een vertegenwoordiger van ons land, in een eeuwenoude traditie en kies er daarom voor hem af te beelden in zijn pak met medailles en oranje met blauw lint en rozet. Evenals de portretten in de Oranjegalerij beeld ik hem af t/m zijn handen.
Hij staat vóór de geschilderde ovalen lijst met symbolen -afkomstig van de stad ’s-Hertogenbosch waarin ook de relatie met de stad als Zwanenbroeder subtiel zichtbaar is- en is tegelijk ingelijst door een
rechthoekig paneel van notenhout met een ovalen uitsparing.
Je merkt dat ik het in de beschrijving van het uiteindelijke schilderij het nu bij woorden houd..Als je wilt weten hoe het eruit komt te zien, blijf dan dit blog volgen.