Nieuwsbrief oktober

21 oktober 2024

Leuk als je mijn nieuwsbrief wilt lezen! Een terugblik, lopende projecten en toekomstmuziek.

Stijlkamer van het Vastenavondkampmuseum

Aan het werk met stagiaire Evelien in Blerick

Workshop in Vastenavondkamp

Nieuwsbrief juni

22 juni 2024

Via deze link kan je de nieuwsbrief van juni lezen. Laat je me weten als je deze in je postvak wilt ontvangen?

Onderstaand een afbeelding van de theesalon in Kasteel De Lovie waar ik afgelopen week mijn installatie heb opgebouwd i.v.m. Kunstenfestival Watou dat op 6 juli opent. Dan ben ik ook aanwezig. Het festival duurt t/m 1 september.

Boschveld Buurtkrant

7 juni 2024

Nieuwsitem op DTV

21 februari 2024

Naar aanleiding van de eindpresentatie op 19 februari in het Grasso gebouw van het Verhalenproject dat ik in opdracht van de gemeente Den Bosch en erfgoed heb uitgevoerd in het Innovatiekwartier en Boschveld heeft DTV een leuk nieuwsitem gemaakt. Je kunt op die locatie ook de drie documentaires bekijken die ik i.s.m. Esgo Klein heb gemaakt. Klik hier.

Nieuwsbrief

18 januari 2024

*|MC:SUBJECT|*

View this email in your browser

Nieuwsbrief - januari 2024

Brieven aan Vincent
Het is alweer bijna een jaar geleden dat ik een nieuwsbrief rondstuurde; over de afsluiting van Wat Blijft. Het was een prachtige reis met binnenvaartschip Oostenwind over de Zuid-Willemsvaart van Den Bosch naar Luik met vele bijzondere mensen die mee aan boord kwamen. Inmiddels kijk ik nu terug op een mooi jaar en vooruit op spannende nieuwe projecten. Van mei t/m juli 2023 verbleef ik als artist in residency in het voormalige dierenpark in Emmen in Drenthe. Ik reflecteerde op het feit dat Vincent van Gogh in 1883 tevens voor drie maanden verbleef in Drenthe. De 23 brieven die hij toen schreef heb ik vanuit het heden beantwoord en schreef ik uit op grote vellen papier die tezamen met schilderijen, tekeningen en filmpjes een groeiende totaalinstallatie vormde. Ik bezocht de plekken waar hij was geweest, onderzocht wat er was veranderd en portretteerde de mensen die ik tegenkwam. Je kunt mijn 21 brieven hier lezen.

Lees de brieven die bij de foto en olieverfportretten horen: Het Veenvolk linksonder: Monique, rechts: Whisnu

Particuliere opdrachten
Naast het werken aan autonome projecten heb ik het afgelopen jaar schilderijen in opdracht mogen maken voor particulieren. Het zijn intieme schilderijen geworden, zowel door het formaat als de onderwerpen. Het finetunen met de opdrachtgever geeft mij via een nieuwe invalshoek een kader van concentratie.
Misschien ook iets voor jou? Kijk hier voor meer info.

Olieverf op linnen, 24cm x 30 en 30cm x 40cm

Presentatie Verhalenproject in het Innovatiekwartier/Boschveld Den Bosch
Op 19 februari is de première van de films die ik samen met Esgo Klein heb gemaakt in het kader van een verhalenproject in de Bossche spoorzone in opdracht van de gemeente- en Erfgoed ’s-Hertogenbosch. Op mijn blog heb ik verslag gedaan over mijn research binnen drie verhaallijnen: data science bedrijven, Boschveld Ambacht Centrum en de Boschveld Wereldkeuken. Maar ook de kunstacademie dat gevestigd is in een voormalig Expeditie Knooppunt van de voormalige PTT bevindt zich in het Innovatiekwartier. Ik geef eind deze maand een workshop aan studenten van de afdeling illustratief/animatie die in het kader van visual journalism op locatie gaan tekenen. Hun resultaten zullen te zien zijn tijdens de eindpresentatie. En in samenwerking met grafisch vormgever Nicole Smans presenteer ik een bijzondere multiple. Theodora van den Wildenberg zal het geheel muzikaal omlijsten op 19 februari van 19 tot 22 uur in het gebouw van de Grasso, Parralelweg 27, 5223 AL Den Bosch. Wil je erbij zijn? Meld je dan hier aan uiterlijk 10 februari.

Filmen bij de Iraanse Maryam van de Boschveld Wereldkeuken, data science bedrijven in het Grasso gebouw en bij het Boschveld Ambacht Centrum

Kunst in de openbare ruimte in Utrecht/work in progress
In 2022 heb ik het eerste deel van een werk in de openbare ruimte in Sterrenwijk in Utrecht mogen plaatsen. Het is een speelhuisje gebaseerd op de huizen die daar vroeger hebben gestaan met in het huisje een gefreesde tekening van een verdwenen interieur. Hieronder zie je details van de gefreesde tekening. Het is een ‘vergezicht’, een herinnerbeeld. Met het tweede deel van de opdracht ben ik nu druk doende. Het buurthuis dat grenst aan het plein waar het huisje zich bevindt wordt verbouwd. In de nieuwe gevel en in het interieur hoop ik mijn werk te kunnen verduurzamen. Het is een interessant en leerzaam proces met vele stemmen, belangen en invalshoeken. Zodra alle puzzelstukjes hun plek gevonden hebben zal ik verslag doen in mijn blog. Leuk als je me volgt.

Kunstenfestival Watou (B) 6 juli-1 september 2024
In de zomer van 2023 heb ik via project Patchwork naar een idee van kunstenaar Koen van Mechelen gekampeerd samen met 29 andere kunstenaars in Watou in België. We deden research op- en in relatie tot de locatie om te komen tot een nieuw projectvoorstel. Het internationale kunstenfestival beleefde toen haar 42^e editie. Het is ooit begonnen met de dichter Gwij Mandelinck die woonachtig was in Watou en Jan Hoet, destijds directeur van het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst in Gent. Zij brachten beeldende kunst en poëzie samen op diverse binnen en buiten locaties in dit kleine Belgische dorp vlakbij de Franse grens. Ik ben erg blij dat mijn project geselecteerd is om uitgevoerd te worden. Kom je ook kijken in de zomer?

Patchwork; kamperen in Watou in 2023. Foto: Dienke Groenhout

Verhalenproject 15

16 januari 2024

In het nieuwbouwgedeelte op de bovenste etage van het Grasso-complex in Den Bosch ontmoet ik in het kader van mijn verhalenproject in het Innovatiekwartier Wouter Lammerse CEO/founder van BlueRock TMS.

Een internationaal bedrijf opgericht in 2013, dat door middel van logistieke software transportbedrijven over heel de wereld efficiënter laat werken. Het is het grootste bedrijf dat ik bezocht met maar liefst 70 mensen in dienst.

Voordat Wouter technische bedrijfskunde ging studeren in Enschede wilde hij auto-ontwerper worden. Maar zijn ander type medestudenten waren in zijn ogen veel betere tekenaars waarin hij zichzelf niet herkende. In plaats van het ontwerpen en bouwen van een auto voelt hij zich beter thuis als ondernemer in het bouwen van zijn bedrijf.

Wouter komt uit een muzikaal gezin. Klassieke muziek speelt een belangrijke rol in zijn leven. Zowel zijn broer als zus hebben conservatorium gedaan en zijn als musici succesvol. Voor hem is kunst en cultuur vanzelfsprekend van groot belang als zuurstof voor het leven en een land. In die momenten van ontspanning, ook tijdens het fietsen, ontstaan zijn nieuwe ideeën. Want ondernemer ben je. Het is een manier van leven.

Ik ben benieuwd wat een succesvolle ondernemer onderscheidt van anderen. Hoe kan je zo’n groot bedrijf opbouwen vanuit het niets? Wouter antwoordt me dat oorspronkelijkheid essentieel is en het durven nemen van risico. Je niet teveel laten afleiden door relativerende stemmen en nieuwsgierig zijn. Hij zag en geloofde dat het op transport gebied veel efficiënter kon en wist dat hij dat groots en wereldwijd moest gaan aanpakken. Het liefst wil hij in alle continenten actief zijn met zijn bedrijf. Wat betekent dat je goed moet kunnen finetunen met de diversiteit aan culturen als opdrachtgevers én werknemers ter plaatse. Hij benadrukt dan ook dat het belangrijk is om als land je te richten op deze internationale kennis die je niet alleen in Nederland kan vinden. Het is een wereldwijde ontwikkeling die elkaar op gang houdt en helpt.

Bovendien heeft hij een antenne voor talent want: “ Je moet slimmere mensen dan jezelf durven aannemen.” Het gaat erom dat de juiste mensen op de juiste plek hun kwaliteiten kunnen laten zien in een prettige omgeving van gelijkgestemden. Kwaliteit trekt kwaliteit aan. Je moet als ondernemer van een groter groeiend bedrijf kunnen delegeren en durven vertrouwen op de oprechtheid en kwaliteit van de werknemers.

We hebben het erover dat Den Bosch de Silicon Valley van Nederland wil worden met het stimuleren van databedrijven. Waarop Wouter antwoordt dat hij onlangs in het ‘echte’ Silicon Valley is geweest in Californië waar werelds grootste techbedrijven gevestigd zijn. De invloedrijkste mensen lopen daar in een gewoon t-shirtje. Zij zijn gefocust op de inhoud en laten zich niet afleiden door uiterlijke zaken. Die houding is onderdeel van hun succes; het vasthouden aan een innerlijke drive met succes als bijprodukt.

Artikel door Erfgoed Den Bosch

16 januari 2024

Erfgoed 's-Hertogenbosch schreef een leuk artikel over het verhalenproject.

Verhalenproject 14

16 januari 2024

In de Brede Bossche School in Boschveld schoof ik in december aan tafel tijdens de wijktafel; een maaltijd voor slechts 6 euro bereid door de Boschveldwereldkeuken. Door 6 euro meer te geven kan iemand zonder budget ook mee eten. Aan mijn tafel een dame in een rolstoel met haar vriend die in de buurt wonen, haar vriendelijke moeder uit Nuland die zoals ze me later vertelde in het onderwijs had gezeten. Mijn buurvrouw die daarna aanschoof nam me in haar verhalen mee op reis naar Oeganda en Sudan waar ze jaren heeft gewoond en gewerkt. Ze kon moeilijk aarden toen ze weer terug in Nederland kwam. Haar verhalen kon ze niet delen met mensen die nooit in een hut op het Afrikaanse platteland het leven hadden geproefd. Zo’n andere wereld met veerkrachtige mensen die écht arm zijn. Ze realiseerde zich dat we in Nederland teveel hebben. Een groot huis met kamers over, terwijl ze in dat Afrikaanse hutje met een hele familie in 1 ruimte sliep. Ze besloot haar huis te delen met vluchtelingen. En zo ontmoette ze haar Iraanse man.

En dan was ik gisteravond een bijeenkomst in de Grasso over de ontwikkeling van het Innovatiekwartier; een plek in ontwikkeling. Er werden wensen opgehaald. Wat zouden de mensen in de buurt graag willen zien. Twee werelden in twee dagen die samenkomen in het verhalenproject waar ik mee bezig ben. Want wat is het belangrijk de verhalen die we te delen hebben, te luisteren, samen te eten, nieuwsgierig zijn naar dat wat anders is.

Verhalenproject 10

13 november 2023

`Ik wist niet dat iemand zich daarmee bezig houdt’ is de opmerking die Jeroen Steenbakkers vaak hoort op verjaardagsfeestjes als hij uitlegt waar hij werkzaam in is. Jeroen, geboren en getogen in Rosmalen, is met zijn bedrijf Argaleo gevestigd in het Grasso complex in het Innovatiekwartier in Den Bosch. Als zoon van een metselaar en verpleegster was hij goed in economie en cijfers en ging hij na het Sint- Jans lyceum in Den Bosch technische bedrijfskunde studeren aan de TU in Eindhoven.

Hij maakt met zijn bedrijf ‘Digital Twins’. Dat zijn 3-dimensionale modellen van een omgeving zoals bijvoorbeeld een stadion of de stad Rotterdam in verband met het bezoek van de koning. Met deze modellen kunnen veiligheidssystemen van tevoren getest worden zonder dat het in werkelijkheid hoeft te gebeuren. Knelpunten of risicogebieden in een bepaald gebied worden zo visueel zichtbaar in het digitale tweelingzusje of -broertje van een bepaalde plek of situatie. De digitale kopie is gebaseerd op ‘real time’ data en transformeert automatisch mee met de veranderingen in werkelijkheid.

Samen met zijn compagnon André Sluyter startte hij in 2019 zijn bedrijf na 10 jaar als werknemer in een bedrijf te hebben gewerkt waar hij zich al snel opwerkte tot onderdirecteur. Het engagement en maatschappelijke verantwoordelijkheid van Jeroen werd gevoed door de komst van zijn kinderen.

Hij wil met zijn bedrijf daarom ook de huidige en toekomstige wereld veiliger en een beetje mooier maken door betere analyses en data te koppelen aan 3 d modellen die hij ook wel digitale kijkdozen noemt. Door verzamelde data te koppelen aan de juiste modellen kan de overheid geholpen worden om te komen tot betere besluitvorming.

Met zijn bedrijf is Jeroen zich bewust van de privacy gevoeligheid van data waar zorgvuldig mee omgegaan moet worden. Het is dan ook van belang te onderbouwen waar data voor worden gebruikt en een doelbinding heeft. Er worden in dat kader ook ethiektafels georganiseerd waaraan verschillende belanghebbenden plaats nemen om het gebruik van data in innovatieve software te bespreken en van alle kanten te bekijken om tot een goede ethische afweging te komen.

Als ondernemer en mens is Jeroen nooit klaar met leren. De groei van zijn bedrijf en zijn persoonlijke leven gaan dan ook gelijk op, terwijl zijn werk en leven stressloos in elkaar over gaan.

Nieuwsgierigheid is wat hem drijft en het plezier in het bouwen van iets nieuws en dat te koppelen aan maatschappelijke doelen.

Ik nam nog even een kijkje op website Argaleo om te zien hoe deze digitale kijkdozen er uit zien en kwam daar interessante afbeeldingen tegen die voor mij ook een esthetische kwaliteit hebben. Het zou zomaar kunst kunnen zijn. Afbeeldingen van een imaginaire stad. Mooi om naar te kijken.

Jeroen Steenbakkers in zijn kantoor in het Grasso complex

Bron: https://www.argaleo.com/

Verhalenproject 13

13 november 2023

Na mijn bezoek aan Miesjel van Gerwen en Tineke Goemans in het Veemarktkwartier schoof ik aan tafel bij de Copernikkel in Boschveld waar de dames van de Boschveldwereldkeuken aan het vergaderen waren geflankeerd door mooie zwart wit portretfoto’s van Olaf Smit.Ik vertelde over het verhalenproject waar ik mee bezig ben en dat ik geïnteresseerd ben in verhalen achter de gerechten die zij maken. De Iraans/Oostenrijkse Maryam verhaalde over de betekenis van het gebruik van saffraan, dat het in Iran niet alleen om de smaak of de kleur gebruikt wordt maar ook om somberheid tegen te gaan. Een mooie mix aan culturen zat aan tafel; uit Somalië, Irak, Marrokko, Iran en de coördinator uit Zuid-Afrika. Ieder maakt zo zijn eigen gerechten vanuit de eigen cultuur, vanuit familieoverlevering. De Zuid-Afrikaanse Marinda maakt een bijzonder toetje met als belangrijkste ingrediënt poedermelk. Zij is echter somber gestemd, want de verblijfsvergunning voor haar en haar gezin is afgekeurd. Eind november moeten zij terugkeren naar hun onveilige geboorteland. Haar dochter is roodharig en net als albino’s is het voor haar kind onveilig om in Afrika op te groeien. In het AD van 17-03-16 lees ik: “Albino's zouden uit de geestenwereld komen en geluk brengen. Stukjes albino worden verhandeld. Albinokinderen zijn het meeste waard. Vanwege hun onschuld en omdat ze makkelijker te pakken zijn dan volwassenen.”Marinda vertelt dat mensen vermoord worden om een mobiele telefoon en dat ze haar kinderen niet zelfstandig naar school kan laten gaan. In Nederland geniet ze ervan dat haar kinderen in vrijheid naar school kunnen fietsen.

RTL nieuws 3 februari 2023: “De afgelopen tien jaar steeg het aantal moorden in het land met bijna 62 procent naar ruim 25.000 vorig jaar. Dat is een toename van gemiddeld 26 moorden per dag, blijkt uit cijfers van denktank Institute for Security Studies (ISS).”“Voor de meeste Nederlanders is het land vooral bekend als populaire vakantiebestemming, vanwege de verbluffende landschappen, veelzijdige cultuur en exotische diersoorten. Maar buiten de safariparken, wijngaarden en andere toeristische hotspots is een heel ander Zuid-Afrika te zien. Een Zuid-Afrika van armoede, werkloosheid, grote sociale ongelijkheid en dus ook criminaliteit.”

Marinda werkt met veel enthousiasme als vrijwilliger bij de BoschveldWereldkeuken en haar man zet zich net als zij in bij verschillende vrijwilligersorganisaties. Ze willen meedoen, integreren in Nederland, maar staan machteloos tegen het besluit dat ze uitgewezen worden. En dat na 2 jaar verhuizen van de ene AZC na de andere, van de ene school naar de andere.

Janneke Franke, theatermaakster en werkzaam als verbinder bij de Copernikkel.

De Iraanse Maryam van de Boschveldwereldkeuken heb ik gevraagd te poseren bij mijn lessen portret/modeltekenen en schilderen bij Huis73 in Den Bosch. Ze had prachtige kleding aan uit Noord-Iran.

Verhalenproject 12

13 november 2023

Op zoek naar sporen van wat ooit een PTT gebouw was voordat de kunstacademie er zijn intrede deed in 2017 ontmoette ik op de tweede verdieping van het gebouw Judith Mestriner. Zij is al vanaf 1996 werkzaam aan de kunstacademie in verschillende hoedanigheden als studieleider van de propedeuse tot coördinator en projectleider. Judith vertelde me dat ze in 1957 aan de Copernicuslaan is geboren in Boschveld én dat haar vader als assistent personeelschef bij de Grasso heeft gewerkt. Naar aanleiding van mijn verhalenproject in het Innovatiekwartier -waar de kunstacademie en de Grasso in gevestigd zijn- is ze haar boekenkast ingedoken en vond ze een prachtig boek van haar vader dat gemaakt is ter gelegenheid van het 100 jarige bestaan van de Grasso in 1958. Het boek is vormgegeven door Benno Wissing die zijn carrière begon in 1949 als huisontwerper van museum Boijmans in Rdam. Hij ontwierp catalogi, affiches en richtte tentoonstellingen in. Het is een genot om door het boek te bladeren en te ervaren met hoeveel aandacht tekst en beeld op een tijdloze manier bij elkaar komt. Prachtige zwart wit foto’s en afbeeldingen waarin nuances in de grijzen en licht glanzende zwarten zichtbaar blijven. Een mooi ritme van leegte afgewisseld met dansende verbindende blokjes over de verschillende bladzijdes. Ik lees dat de foto’s gemaakt zijn door Violette Cornelius en kom erachter dat ook zij niet de eerste de beste is. Ze was geboren in Singapore uit Nederlandse ouders en arriveerde in 1938 in Nederland waar ze lessen fotografie en schilderen volgde. Ze werd actief in het verzet tijdens de oorlog door bij te dragen aan het illegale blad ‘De vrije kunstenaar’. Na de oorlog werd Cornelius architectuurfotografe en ging later vooral werken als reportagefotografe. Ze werkte mee aan vele bedrijfsfotoboeken zoals het boek wat ik nu met jullie deel.

Het boek is meertalig; Nederlands, Frans en Duits dat ook iets zegt over de reikwijdte van het bedrijf dat zich bekwaamde in koeltechniek en -machines voor allerlei toepassingen met o.a. scherfijs en sneeuwijs. “Vandaar ook dat mijn vader blokken ijs mee kon nemen voor hun eigen geïmproviseerde koelkast in de douche” vertelde Judith.

Het voormalige PTT gebouw is ontworpen door T.Thio. Het bouwjaar is 1984-1986 en in de Bossche architectuurgids die Judith gevonden had staat te lezen “dat er een duidelijke driedeling te zien is; een platte, doosvormige “postfabriek” van twee bouwlagen, een hoger opgaande schijf met administratiekantoor en een rond gebouw waarin regionale diensten zijn gecentraliseerd…Vermeldenswaardig is dat de openbare ruimte in relatie met het gebouw is ontwikkeld” Judith vult nog aan dat het ontwerp van de tuin; de blokkenstructuur rondom het beeld van Sigudur Gudmondson het werk is van tuinarchitecte Mien Ruys. Ze was internationaal bekend en wordt gezien als pionier van de moderne tuinarchitectuur en werkte graag met rechte vormen: rechthoeken, vierkanten en heldere lijnen. Het is jammer dat de tuin nu verwilderd is. Misschien kan de gemeente den Bosch dat nog eens oppakken.

Judith Mestriner in de kunstacademie Sint Joost in Den Bosch

Feestprogramma boekje ter gelegenheid van 100 jaar Grasso in 1958

Start met een heilige mis in de ochtend om 8.30 uur en eindigend om 03.00 uur!

Vormgeving boek ter gelegenheid van 100 jaar Grasso in 1958 door Benno Wissing en fotografie Violette Cornelius

Ik zag tijdens mijn wandeling door de kunstacademie dit printje opgeplakt over kunstenaar Loes van der Horst die maakte in opdracht van de PTT in 1987 een object voor de sorteerhal te maken, drie dubbele oranje/rode banen stof 80 m. lang en 40 m. breed

Verhalenproject 11

13 november 2023

Miesjel van Gerwen, tekenaar/artistiek directeur Boschparade en Tineke Goemans, beeldend kunstenaar, wonen 14 jaar in de Koestraat in de spoorzone van Den Bosch. Hun buurtje, gebouwd in de jaren 30, hoort bij het Veemarktkwartier en begrenst het Innovatiekwartier. Veel werknemers van de Grasso en de veemarkt woonden vroeger in deze buurt, maar ook prostituees verleenden hun diensten vanuit een woning in het Veemarktkwartier. Kunstenaar Duke Burgerhof woonde in het huis van Tineke en Miesjel voordat zij er in trokken. Miesjel vertelt dat Duke werk maakte geïnspireerd door de Fluxusbeweging dat kunst en het dagelijks leven bij elkaar bracht. Zo maakte hij gebaseerd op de locatie een concert voor koeien en signeerde hij zijn werk met postzegels van 1 cent, want hij werkte bij de PTT. Via de website van Erfgoed Brabant kom ik een verhaal tegen dat Duke in 2001 het palet van het Jeroen Boschbeeld -dat op de Bossche markt staat- voor een maand van kleur mocht voorzien. Op 72 jarige leeftijd is hij overleden.

Miesjel heeft als free-lancer in 23 jaar maar liefst 3292 getekende columns gemaakt voor het Brabants Dagblad en is daar 6 jaar geleden mee gestopt. Maar het tekenen gaat onvermoeibaar door. Iedere dag post hij een nieuwe tekening op zijn Instagramaccount. Hij is actief in bewonersvereniging van het Veemarktkwartier, de wijkraad van Boschveld en werkt als artistiek directeur voor de Boschparade, een beeldende optocht over het water in Den Bosch. Dit bijzondere project begon hij samen met cultuurproducent Marc Eysink Smeets en componist Bart van Dongen (ook woonachtig in het Veemarktkwartier) in aanloop naar het Jeroen Boschjaar in 2016. Hij was daarbij geïnspireerd door de beeldende optochten in zijn geboortedorp Heeze.

Miesjel is nieuwsgierig naar de ontwikkeling van het Innovatiekwartier; hoe het centrum wordt uitgebreid door middel van een brug richting het Veemarktkwartier. Maar Tineke vult aan dat het belangrijk is dat er ook niet ‘aangeharkte’ rommelplekken in de stad moeten blijven. Miesjel is niet huiverig voor de digitalisering van de wereld. Dat is de toekomst. De kunstwereld wordt met de jongere generatie kunstenaars ook steeds digitaler.

Ik wordt rondgeleid door hun speelse huis met als hoogtepunt de ruime lichte werkruimte van Miesjel op de zolderverdieping. Een heerlijk domein waar hij in stilte kan tekenen en kan werken aan zijn laatste editie van Boschparade 2024.

Miesjel van Gerwen in zijn atelier in het Veemarktkwartier.

Tineke Goemans in haar jaren 30 woning in het Veemarktkwartier

Bron: Erfgoed Den Bosch

Foto uit Erfgoed s-Hertogenbosch door fotopersbureau Het Zuiden van het Veemarktkwartier in 1932. Links zie je de veemarkt.

Foto uit archief van Erfgoed 's-Hertogenbosch uit 1988 door Felix Janssens. In voormalige stallen in het Veemarktkwartier hebben bewoners een fietsenstalling gemaakt.

kunstenaar Duke Burgerhout die woonde in de Koestraat. Foto uit archief van Erfgoed 's-Hertogenbosch door Felix Janssens uit 1988.

Verhalenproject 9

13 november 2023

De in Heeswijk-Dinther geboren Niek Versteegde (38 jaar) heeft geneeskunde gestudeerd in Nijmegen en is daarna tropenarts en huisarts geworden. Niek wil als sociaal ondernemer verschil maken en werkt hierin samen met techneut Bart Bierling, de co-founder van GOAL 3. Daarnaast werkt hij ook nog 1 dag in de week op de huisartsenpost. In 2019 zijn ze gestart met het bedrijf. De bedrijfsnaam is een verwijzing naar het derde doel- goede gezondheid en welzijn- van de 17 doelen van de VN voor een duurzamere wereld.
Voor zijn studie reisde Niek af naar Tanzania waar hij als co-assistent Stichting Vrienden Sengerema Hospital heeft opgericht. In 2015 keerde hij als tropenarts terug naar het Sengerema ziekenhuis in Tanzania om mee te helpen een nieuwe afdeling op te zetten voor te vroeg geboren en ernstig zieke baby’s. Daar vroeg hij zich af wat het ziekenhuis nodig had om goed en efficiënt te kunnen functioneren op een duurzame manier.
De meeste ziekten en aandoeningen waar Kinderen en baby’s aan overlijden zijn relatief eenvoudig te behandelen als de juiste zorg op tijd wordt gegeven. Wanneer dit op het juiste moment gebeurt is de behandeling effectiever en goedkoper en kost het minder tijd. Doordat er in ontwikkelingslanden over het algemeen te weinig en beperkt geschoold personeel is, is het vaak niet goed mogelijk om deze aandoeningen op tijd te herkennen en goed te behandelen. Dat is waarom GOAL 3 het IMPALA patiënten monitoring systeem voor ziekenhuizen in ontwikkelingslanden heeft ontwikkeld. Dit systeem combineert een duurzaam eenvoudig te gebruiken monitoring apparaat met slimme software. Het IMPALA monitoring apparaat meet via verschillende sensoren de hartslag, ademhaling, bloeddruk, zuurstofsaturatie en temperatuur en stuurt dit door naar een tablet. Door deze digitale technologie wordt de zorg efficiënter en inzichtelijk in welk risicogebied de patiënt zich begeeft zodat passende zorg geboden kan worden. Hierdoor kunnen op grotere schaal patiënten geholpen worden en levens gered. Door deze digitalisering worden artsen ontlast en kunnen ze hun werk beter uitoefenen. In het eerste ziekenhuis was 7 maanden werken met hun monitoringssysteem een afname van sterfte- met 60% en konden kinderen gemiddeld een halve dag eerder naar huis.
Doordat er weinig geld is in deze landen financieren ze de ontwikkeling van hun product via regionale, landelijke en internationale subsidies en via samenwerking met internationale NGO’s. Ook werken ze samen met universiteiten en onderzoeksinstellingen. Als individuele arts loopt Niek vaak tegen beperkingen aan en voelt hij zich vaak tekort schieten. Als sociaal ondernemer kan hij op grotere schaal impact maken dan als (tropen)arts. Door artsen ter plaatse helpen hun werk beter en efficiënter te doen kan hij meer levens redden. Maar Niek vindt het wel belangrijk om als huisarts te werken omdat daar de kern drijfveer vandaan komt.
Uiteindelijk is zijn passie zorg voor patiënten. Het gaat om goede zorg, beter beschikbaar, eerlijk en toegankelijk voor iedereen in de hele wereld. Zijn bedrijf is de beste manier om dat doel te bereiken.

Na mijn gesprek met Niek heb ik nog wat rondgelopen door het gebouw van de Grasso waar zijn kantoor gevestigd is, en de glas in lood ramen bewonderd van kunstenaar Marius de Leeuw. En even stil gestaan bij de portretten van de familie Grasso, de oprichters van de fabriek. Wie weet welke kunstenaars ze geschilderd hebben?

Niek Versteegde. https://www.goal3.org/

Marius de Leeuw maakte dit prachtige glas in lood raam, geschonken door het personeel van de Grasso in 1958. https://nl.wikipedia.org/wiki/Marius_de_Leeuw

Portretten van de Grasso familie

Marius de Leeuw

Verhalenproject 4 Verdieping 3

1 november 2023

Aan het einde van een gele gang van het Grasso complex, met een deur naar een tuintje in wording bevindt zich verdieping 3 van Sanne Reichert en Flip Reid. We hebben in ongeveer dezelfde tijd op de kunstacademie in Den Bosch gezeten en onze kinderen bij elkaar op de lagere school. Al sinds 1998 huren zij een ruimte in dit gebouw en zijn zij lid van het BAC (Boschveld Ambacht Centrum). Sanne is na de modeopleiding terecht gekomen in de film, theater- en televisiewereld waar zij zich bezig houdt met ontwerp en styling van historische en hedendaagse kostuums. Flip is na de afdeling monumentaal gaan werken als technicus in het theater -momenteel in de Verkadefabriek- en werkt daarnaast als zelfstandig theatervormgever. Behalve dat ze in het dagelijkse leven een koppel vormen, zijn zij als verdieping 3 een Vennootschap Onder Firma.

In hun werkzaamheden is het belangrijk zich steeds weer in te leven in een andere opdrachtsituatie. Het is een dienstbaarheid die vergelijkbaar is met andere leden van het BAC; het finetunen met de opdrachtgever en materialiseren van een idee. Het zijn makers die met hun handen iets kunnen dat anderen niet kunnen.

Door het werk in theater en filmwereld zijn zij met hun metier onderdeel van een groter geheel. Sanne noemt, net als Flip, haar werk geslaagd als het niet opvalt; dan klopt het en valt het samen met het (verfilmde) verhaal. Zij verdiept zich in de tijd waarin de film zich afspeelt. Waarom heeft wie wat aan, hoe kleurt het bij de acteur en in het geheel van het beeld. Via een draaiboek wordt bijgehouden wie wat wanneer aan heeft zodat zo efficiënt mogelijk de juiste kleding op de juiste plek is omdat iedere draaidag kostbaar is.

Zij zijn benieuwd naar de nieuwe datasciencebedrijfjes die aan de overkant van hun gang werkzaam zijn. Door gebrek aan tijd komt het er niet van om contact te leggen. Wij zelfstandigen zijn allemaal hard aan het werk met de gelimiteerde tijd die er is om te kunnen bestaan. Maar we hebben elkaar nodig zegt Sanne; de makers/ambachtsmensen en de digitals. Flip vult aan dat data alleen abstract is en dat het betekenis krijgt als het gekoppeld wordt aan materie. Sanne is benieuwd in hoeverre nieuwe technologieën kunnen helpen om de wereld mooier te maken maar ook om haar werk efficiënter uit te kunnen oefenen. Bijvoorbeeld om een systeem te bedenken waardoor opgeslagen kleding beter uitgewisseld kan worden zodat er op een duurzame manier gewerkt kan worden en verspilling wordt tegen gegaan.

Zij ervaren de locatie als dynamisch en laagdrempelig; het stroomt, beweegt en dat maakt het een aantrekkelijk gebied om te werken. Het is niet áf maar in beweging. Dat soort rafelrandjes heeft een stad nodig om te kunnen groeien. Het gaat er in het leven om te delen, laten zien waar je mee bezig bent en doorgeven aan een volgende generatie. Aandacht voor maken, doen, en elkaar. Van elkaar leren en ontdekken wat je aan elkaar hebt.

Sanne en Flip http://www.verdiepingdrie.nl/

Verhalenproject 8 Verhalenhuis Belvédère

1 november 2023

Afgelopen vrijdagavond heb ik samen met Alexandra van Dongen Verhalenhuis Belvédère in Rotterdam Katendrecht bezocht, als inspiratiebron voor het verhalenproject waarmee ik bezig ben in het Innovatiekwartier in Den Bosch. Vanuit deze prachtige historische locatie uit 1894 wil de coöperatie d.m.v. kunst, cultuur en verhalen zoveel mogelijk mensen met elkaar en de stad verbinden vanuit alle culturen die zich van oudsher in deze havenstad bevinden. Het pand zelf ademt verhalen. Het was een café-restaurant en in de jaren 30 een dancing waar grote jazz artiesten optraden zoals Boy Edgar. Tijdens de tweede wereldoorlog was jazz verboden, maar omdat de Duitsers niet in Katendrecht mochten komen vanwege de prostituees die daar hun diensten aanboden, werd de plek een soort vrijstaat. Na de oorlog werd het pand een bioscoop, worstelarena, en een Griekse nachtclub. Op de tweede verdieping van het pand woonde kunstenaar Wally Elenbaas met zijn Joodse vrouw fotografe Esther Hartog die samen Joodse kinderen hielpen verbergen en er uiteindelijk zelf ook onderdoken.
In 2008 begon het avontuur van de opbouw van het verhalenhuis. Het pand was erg vervallen maar met heel veel draagvlak en steun vanuit de wijk is dit bijzondere initiatief van de grond gekomen.
In oktober 2013 was de opening van de eerste tentoonstelling in het Verhalenhuis Belvédère getiteld ‘Potluck’ in samenwerking met conservator Alexandra van Dongen van Museum Boijmans Van Beuningen. Allerlei mensen verhaalden over hun serviesgoed en hun leven.
Nadat ik met Alexandra aan 1 van de lange tafels ben aangeschoven heet
Linda Malherbe, één van de initiatiefneemsters van het verhalenhuis, ons welkom en vertelt over de geschiedenis van het pand. Vervolgens vertelt de Noorse kok over haar achtergrond en wat we te eten krijgen. Uiteraard heerlijke zalm😊 Een enthousiaste vertegenwoordigster van de Sjømannskirken Rotterdam verhaalde over de geschiedenis van deze bijzondere donkere houten Noorse kerk, en Podcast-en radiomaker Guido Spring liet tussen de gangen door zijn poëtische geluidsportret van Kristiansand, havenstad in Noorwegen horen.
Als vanzelf ontstond er contact tussen de mensen bij wie we aan tafel zaten. De man die naast me zat bleek bij de radio gewerkt te hebben en was nieuwsgierig wat ik allemaal aan het opschrijven was. Ik vertelde over het verhalenproject in de Spoorzone, waarop hij me vertelde dat hij eens een uitzending had gemaakt over iemand in Boschveld die een vlooiencircus had met mensenvlooien. De wereld is klein en vlooien al helemaal.

Verhalenhuis Belvédère

Tentoonstellingsruimte Verhalenhuis Belvédère

Wally Elenbaas

Verhalenproject 7 Luc Kitslaar

1 november 2023

Luc Kitslaar is geboren en getogen in Berlicum en is sinds 1 jaar met zijn bedrijf Solvy gevestigd in het Grasso-complex aan de Parallelweg in Den Bosch. Hij is de overbuurman van Sanne Reichert en Flip Reid van Verdieping 3 -leden van het Boschveld Ambacht Centrum- waar ik afgelopen week over schreef n.a.v. mij bezoek aan hen. Al op 15 jarige leeftijd bouwde hij websites en dreef zijn nieuwsgierigheid hem naar de digitale nieuwe wereld. Van 1998 t/m 2002 studeerde Luc aan Sint Lucas in Boxtel reclame en grafisch ontwerp. Maar hij kwam erachter dat hij te onrustig was om dat wat hij bedacht zelf uit te voeren én dat anderen betere makers waren. Aansluitend ging hij HBO communicatie studeren in Utrecht waar vakken economie en psychologie onderdeel van zijn. Na enige tijd in de ‘offline marketing’ ofwel de gedrukte reclamewereld gewerkt te hebben wist hij dat de toekomst zich online zou gaan afspelen en niet meer weg te denken zou zijn. Sinds vier jaar bestaat zijn bedrijf. In coronatijd begon hij met zijn compagnon Yauhen die het technische deel voor zijn rekening nam; het uitschrijven van code, de achterkant van websites. Het bedrijf is uitgegroeid met 5 mensen in dienst in Nederland en 7 in het buitenland.

De essentie van hun werk is het stroomlijnen en efficiënter maken van bedrijfsprocessen door slim gebruik van digitale mogelijkheden, zodat de opdrachtgever en zijn/haar klant sneller to the point komt.

Door de digitalisering is de wereld ook complexer en groter geworden. Er is een grote brij aan informatie ontstaan en daarbij weten we volgens Luc, niet meer of iets dat we zien in de digitale wereld, de waarheid vertelt. Oorlog en het voeren van politiek kan bijvoorbeeld gestuurd en gemanipuleerd worden door fake data. Waar het volgens Luc nu om gaat is de juiste tools vinden en ontwikkelen om bij de juiste data te komen. Er ontstaat een nieuwe werkelijkheid door digitale mogelijkheden die we tot onze beschikking hebben. Waarom zou je bijvoorbeeld nog Spaans leren, als er een app bestaat die direct jouw taal vertaalt in de gewenste taal zodat je kunt communiceren met jouw Spaanse relatie? Luc maakt zich zorgen om de geld gedreven economie en vindt dat deze zou moeten veranderen in waarde gedreven- om een betere wereld te maken, maar dan moet dat wel op internationaal niveau aangepakt worden. Groei is voor hem geen doel op zichzelf. Doelen zorgen ervoor dat je nieuwe inzichten krijgt waaruit groei ontstaat. Zonder doel is er stilstand, en stilstand is achteruitgang.

De jongere generatie waarvoor de digitale wereld een tweede natuur is, weten niet beter dan dat ze overal kunnen werken waardoor ze meer eisen kunnen stellen, zoals bijvoorbeeld niet meer fulltime. Werken moet voor hen ook vooral leuk zijn en bij voorkeur een maatschappelijke doel hebben. Daarom pleit Luc voor een werkomgeving waar alle behoefte samen komen; waar je ook boodschappen kunt doen, sporten, en uit eten kunt gaan. Er ontstaat zo een werkcommunity; een plek waar je graag wilt zijn, voor gelijkgestemden.

Het doet me denken aan eerdere projecten die ik heb uitgevoerd bijvoorbeeld rondom LIPS in de gemeente Heusden, of de Willem2fabriek in Den Bosch. Fabrieken die groeiden in dezelfde tijd als de Grasso rond 1900. Er was een bewustzijn bij de industriëlen dat ze goed voor hun werknemers moesten zorgen, gezond houden, door o.a. sportactiviteiten te organiseren of muziek maken na werktijd zodat het salaris niet opgedronken werd in het café. Een gezonde werknemer die zich onderdeel voelt van een werkgemeenschap is gelukkiger en presteert beter. De Grasso bouwde woningen voor de werknemers en in het archief van Den Bosch vond ik mooie foto van Grasso’s toneelvereniging “Door Eigen kracht” vanuit 1944, en een foto van 1955 van een sport en ontspanningsmiddag voor het personeel van de Grasso.

Luc Kitslaar

Luc tegenover het atelier van Verdieping 3

Bron: archief Erfgoed 's-Hertogenbosch 31 mei 1942 Fotopersbureau Het Zuiden Sport- en ontspanningsmiddag voor het personeel van Grasso

Bron: Erfgoed 's-Hertogenbosch Feestavond in het Casino bij de viering van het eerste lustrum van Grasso 1942

Schouwburg Casino Grasso's Machinefabrieken N.V. Grasso's toneelvereniging "Door Eigen Kracht". Scène uit het toneelspel "Najaars- stormen" 18 mei 1944

Personeelsorkest Grasso, foto uit 1943

Verhalenproject 6 Erik van Dongen

1 november 2023

In twee aaneengesloten ruimtes met enorme tafels tref ik Erik van Dongen. Hij ontwerpt, maakt en verhuurt ‘inflatables’, ofwel opblaasbare objecten in veelal monumentale afmetingen. Erik was net terug uit Frankrijk ivm een opdracht; zijn werkgebied strekt zich uit over de wereld. Echter zijn achtergrond is een hele andere. Hij studeerde communicatiewetenschappen aan de universiteit, dat op dat moment nog als jonge sociale wetenschap zichzelf aan het uitvinden was. Gefascineerd door typografie, verdiepte zich in het modernisme en Bauhaus, en studeerde af in typografische vormgeving met waarnemingspsychologie als belangrijk onderdeel. Hoe maak je een poster, hoe kijken mensen en worden zij gestuurd door reclame-uitingen.

Ik ga even googelen naar Bauhaus om mijn kennis op te frissen en vindt op Wikipedia een interessante uitspraak van de directeur Gropius Bau van het Bauhaus in1919: “Architecten, beeldhouwers en schilders, wij moeten allen terug naar het handwerk! Want er bestaat geen ‘beroepskunst’. Tussen de kunstenaar en de handwerksman bestaat geen wezenlijk verschil. De kunstenaar is een handwerksman die zichzelf overtreft. […] Geen enkele kunstenaar kan echter buiten de basis van het handwerk. Dat is de oorsprong van het artistieke proces.[1]

In dit project ga ik ook samenwerken met Nicole Smans o.a. docent typografie op de kunstacademie dat ook in het innovatiekwartier gevestigd is waar mijn research zich op richt en waar ik een bezoek aan ga brengen.

Tijdens het snuffelen bij Erfgoed ‘s-Hertogenbosch vind ik interessante reclame-uitingen van de Grasso gevestigd in hetzelfde gebied als waar Erik werkt. Tekst, beeld en kleur gaan prachtig samen. Misschien ervaar ik het meer als esthetisch door de afstand in tijd, dan dat ik op een ‘reclame-achtige manier wordt verleid.

Omdat er geen werk te vinden was als communicatiewetenschapper ging Erik samenwerken met een vriend die vliegers maakte en helium ballonnen voor reclamedoeleinden. Het werd een groot succes. In Disneyland in de VS zag hij voor het eerst inflatables wat hem op het idee bracht ook iets dergelijks te gaan maken. Uiteindelijk is hij zelfstandig doorgegaan om zich meer te gaan richten op samenwerkingen met o.a. kunstenaars (zoals Florentijn Hofman bekend van de reuze badeend) als opdrachtgever. In 2013 begon hij op de locatie aan de Paardskerkhofweg zijn werkplaats.

Als zelfstandige is het altijd spannend of er wel opdrachten blijven komen, maar Erik lijkt zich daar totaal geen zorgen over te maken. Vanuit zijn ervaring weet hij dat er altijd wel weer iets komt. Vrijheid en onafhankelijkheid zijn belangrijke waarden binnen zijn leven en werk.

Op de vraag of hij wel eens aan een autonoom project zou willen werken antwoordt hij dat hij tussen opdrachten in, daar wel aan werkt. Hij is bezig om opblaasbare huizen te maken. De opblaasvorm vormt de mal waaromheen het huis gevormd wordt. Vroeger dacht hij erover om met zijn 50e met pensioen te gaan, maar nu hij 62 jaar is denkt hij daar heel anders over. Waarom stoppen met werk dat zó leuk is?

www.erikvandongen.nl

Werk van Florentijn Hofman

Beschrijving: Reproductie reclameplaat Grasso`s Machinefabrieken N.V. Ontwerp G. Kerst. Datering: 13 april 1942

Reclameposter Grasso 1945 om metaalbewerkers te werven

Verhalenproject 5 Anja Klimmer

1 november 2023

Anja Klimmer is de enige vrouwelijke meubelmaker in de rode gang van het Boschveld Ambacht Centrum aan de Paardskerkhofweg, waarachter werkplaatsen van meerdere meubelmakers en andere ambachtelijke bedrijven schuil gaan. Ze studeerde in Duitsland culturele antropologie en kwam via een studie-uitwisseling vanuit Bonn in Amsterdam terecht. Culturele antropologie is een sociale wetenschap die haar wortels heeft in het kolonialisme en ontdekkingsreizigers, vertelt ze, via het langdurig samenleven met niet westerse culturen wordt een onderzoek gedaan naar economische structuren, sociaal gedrag en religie. Zo ging ze bijvoorbeeld met Nederlands/Surinaamse Hindoes een reis maken naar India; terug naar hun roots om te kijken wat dat voor hen betekende.

Terug in Nederland was ze werkzaam als sociaal werker waarin ze zich richtte zich op participatie van jongeren, door ze elkaar te laten interviewen om zo mondiger te worden en elkaar op die manier te helpen. In Boschveld heeft ze nog bij Divers, welzijnsorganisatie gewerkt.

Toch kreeg ze de behoefte om concreter bezig te zijn; om tastbare dingen te maken, en ging een MBO meubelopleiding volgen. Weer op school tussen 18 jarige jongens. Ze laat me een advertentie zien, reclame van Lego. Dat is hetgeen waar het om gaat. Het plezier van bouwen, van iets maken dat tastbaar is, waar je naar kunt kijken en kunt laten zien. Ik kijk naar de foto die ook mij als kind laat zien. Ieder kind knutselt iets, stapelt blokken, krast met een potlood, nog niet gehinderd door de ratio dat het ‘zin’ moet hebben, moet kloppen, mooi móet zijn, of een doel moet dienen. Naar verloop van tijd verwatert die creativiteit en knutselbouwkunde omdat de mentale ruimte opgevuld wordt door veel kennis die in het hoofd opgeslagen moet worden via schoolse activiteiten. Toch is dat met plezier belangeloze prutsen belangrijk om ruimte te maken op de innerlijke harde schijf om nieuwe inzichten te krijgen die juist zonder vooropgezet plan een doel kunnen dienen. Anja werkt zes dagen in de week als zelfstandig meubelmaker en wisselt dat af als werkbegeleider op een plek voor dak-en thuislozen. Ze maken daar kleine meubels van gebruikt hout en ze voeren ontwerpen uit van studenten van Sint Joost kunstacademie. De afwisseling van het werken met mensen en het solitaire- in haar werkplaats bevalt haar erg goed.

Ondertussen nog een mooie tekening gevonden bij Erfgoed 's-Hertogenboschvan de Paardskerkhofweg waar Anja haar werkplaats heeft, maar dan vanuit 1924. En een prachtige foto (mijn dochter-van-de-groentenboeren-hart gaat daarvan sneller kloppen) van veilinggebouw de Meierij dat stond tussen de Grasso en Gilmo Metaalwerken in.

https://boschveldambachtcentrum.nl/portfolio/anja-klimmer-cirkel-hout/

Bron: Erfgoed 's-Hertogenbosch Pentekening uit 1924

Bron: Erfgoed 's-Hertogenbosch 's-Hertogenbosch, Parallelweg 50 Foto 1947 Veilingebouw Meijerij

Verhalenproject 3 Pathos

1 november 2023

`Om te reizen in tijd en ruimte is kunst een zeer geschikt middel. De eerste paden naar een nieuwe tijd lopen meestal over kunstwerken.” Sigudur Gudmundsson

Het beeld ‘Pathos’ van de kunstenaar Sigudur Gudmundsson staat sinds 1987 voor het voormalige PTT gebouw aan de Parallelweg in Den Bosch. De kunstacademie is nu in het pand gevestigd. Iedere keer als ik er langs kom, geniet ik van zijn poëtische tijdloze schoonheid. Het werk kwam tot stand in opdracht van de Dienst Esthetische Vormgeving van de PTT in het kader van de procentsregeling waarvan een deel van het budget van het pand aan kunst besteed werd. Als kunstacademiestudent eind jaren 80 heb ik in dit PTT gebouw in de nacht gewerkt als postsorteerder. Het was de omgekeerde wereld waar ik voor even in leefde en dat was leuk. Ik meen dat ik in het donker om 23 uur moest beginnen en in het ochtendlicht van 7 uur fietste ik weer naar huis. Ik ging bij Erfgoed 's-Hertogenbosch op zoek naar foto’s van het PTT gebouw, maar vond slechts 1 foto van het moment dat het granieten/bronzen beeld werd geplaatst. Dat moet een indrukwekkend moment geweest zijn want het is 700cm hoog en 300cm doorsnede.

Ik klopte aan bij het EKP (Expeditie Knoop Punt) info centrum dat kantoor heeft in het pand en werd te woord gestaan door Mike van de Kar Ontwikkelingsmanager van SDK Vastgoed B.V. die bezig zijn met de transitie van het gebied. Hij liet me aan de hand van een muurvullende tekening zien hoe het er in de toekomst uit moet gaan zien. De kunstacademie wordt toegankelijker gemaakt voor de stad, als creatief kloppend hart waar ook worden verbindingen gemaakt met het bedrijfsleven. Ze noemen het KuBus, ofwel Kunst en Business. En het beeld van Gudmundsson moet een ander plekje krijgen.

Het beeld ‘Pathos’ van de kunstenaar Sigudur Gudmundsson werd in 1987 geplaatst bij het PTTgebouw aan de Parallelweg in Den Bosch. Uit het archief van @erfgoedshertogenbosch

'Pathos' door Sigudur Gudmundsson, Graniet/brons, afmetingen: (doorsnede) 300 cm; hoogte 700 cm

Kunstacademie Sint Joost in voormalige PTT gebouw

Mike van de Kar, ontwikkelingsmanager van SDK Vastgoed

Verhalenproject 2

18 oktober 2023

Op weg naar de Copernikkel -in de Bossche wijk- Boschveld passeer ik de van Musschenbroekstraat waar ik misschien wel meer dan 10 jaar heb gewoond. (Tijd gaat klonteren naarmate de herinneringen toenemen) Ik weet nog dat iemand verbaasd reageerde toen ik daar ging wonen, alsof het er niet pluis was. Daar heb ik nooit iets van gemerkt. Het was er rustig wonen, vlakbij het station als poort naar de rest van de wereld. Inmiddels is er veel veranderd. Het is nog meer uitgegroeid tot een diverse multiculti-samenleving dan toen ik er woonde. Veel falafel, Turkse bakker en -pizza. Ik weet nog dat de Turkse supermarkt er kwam, nadat de Nederlandse verdwenen was. Ik ben eens gaan neuzen bij Erfgoed 's-Hertogenbosch en kwam daar een foto tegen van de Turkse supermarkt in 1993 toen hij waarschijnlijk net geopend was (Aha..toen woonde ik daar al) , en een foto van het winkelcentrum uit 1957 toen de wijk er net stond. Voordat de wijk het daglicht zag werd er gesproken van ’polder Boschveld’, een lege vlakte achter het spoor. Weer terug naar mijn wandeling waar ik Leidi Haaijer in de Coopernikkel achter de naaimachine tref. Leidi is een geëngageerd kunstenaar woonachtig en werkzaam in Boschveld. De maatschappij is haar werkveld en ze voelt zich op haar plek in die diversiteit van werelden die samenkomen in de wijk. Er ontstond als vanzelf een mooi gesprek over het samenvallen van kunst en het maatschappelijke. Als kunst niet langer een schilderij voor boven de bank is, hoe noem je het dan? Als kunst samenvalt met de maatschappij, verdwijnt het dan, is het dan nog zichtbaar? Wie bepaalt dat wat kunst is? Is het de context? Leidi is op zoek naar continuïteit, dat een project beklijft en een blijvende verandering teweeg brengt. Veel kunstprojecten zijn tijdelijke impulsen die gebruik lijken te maken van sentimenten die spelen in de samenleving en resoneren in kunstland maar beklijven niet op de plek waar de inspiratie vandaan gehaald is. Het gaat ook over communicatie, hoe noem je wat je doet, aan wie leg je het uit, met wie ben je in gesprek. Door niet in hokjes te denken kunnen mooie verbindingen ontstaan. En daarvan is coöperatie de Copernikkel een prachtig voorbeeld waaronder verschillende initiatieven vanuit de wijk zijn ondergebracht, zoals bijvoorbeeld de Boschveld Wereldkeuken.

Ik vervolg mijn weg op zoek naar de verhalen via de podcast die op initiatief van Paleis van de Volksvlijt zijn gemaakt in de wijk. Op de Parallelweg hoor ik via een QRcode het verhaal van een prostituee die in nagedachtenis van twee overleden collega’s haar schrijnende verhaal vertelt, een verhaal in en over de Boschveldtuin waar ik tussen de bloemen een bekende tref. Vanmiddag ga ik op zoek naar alle andere luisterverhalen en wie weet nieuwe ontmoetingen. Wordt vervolgd.

Vanuit het archief van @erfgoedshertogenbosch Stadssilhouet vanuit de Langstraat gezien. Voor de stadsmuren de polders Boschveld. datering: 1832 Vervaardiger: Gevers van Endegeest, kapt. Daniel

Boschveld winkelcentrum in 1957. Foto uit archief van Erfgoed s-Hertogenbosch

Turkse supermarkt 1993 in Boschveld winkelcentrum. Foto uit archief van Erfgoed s-Hertogenbosch

Leidi Haaijer

Boschveldtuin

Verhalenproject in het Innovatiekwartier in Den Bosch

16 oktober 2023

Heel blij met de opdracht van Gemeente 's-Hertogenbosch en Erfgoed s-Hertogenbosch om verhalen te gaan verzamelen én verbeelden in het Innovatiekwartier Den Bosch! Vandaag begon mijn researchmaand waarvan ik op deze plek regelmatig verslag zal uitbrengen.
Ik had afgesproken met Patrick Kloth, voorzitter van het Boschveld Ambacht Centrum en eigenaar van Kleefkracht . We spraken over de vertragende werking van ambacht, over de unieke eenmansbedrijfjes die gehuisvest zijn bij het Grasso-complex, en dat er erg veel belangstelling is voor o.a. cursussen houtbewerking die daar gegeven worden. Veel mensen hebben de behoefte om achter hun pc vandaan te komen om iets tastbaars te maken en zich over te geven aan een ambacht dat de innerlijke klok wat langzamer laat tikken. In de virtuele wereld kunnen we ons in grote snelheid verplaatsen als in een denkbeeldige tijdmachine en zijn er voortdurend afleidende prikkels. Door iets tastbaars maken wordt je in het hier en nu gezet. Innovatie, big data science lijken haaks te staan op ambacht, maar niets is minder waar. Ook binnen ambacht wordt er bijvoorbeeld gebruik gemaakt van computergestuurde machines, worden ontwerpschetsen in de computer gemaakt en al lang niet meer op de tekentafel. Ook zij bewegen zich op internet om klanten te werven, maar het vertrekpunt is het ambacht en liefde voor het materiaal. Ik ben door de gele, groene en rode gangen gaan zwerven en klopte nog even aan bij Ben Bucx, restaurator. Hij vertelde over verschillende klussen waar hij mee bezig is, dat veel mensen niet in de gaten hebben hoeveel uren er in een restauratieklus gaan zitten als het zorgvuldig gebeurt. We leven in een Ikeawegwerptijdperk waarin het in de tijd doorgeven van gerestaureerde spullen bij niet veel mensen in zwang is. Het is als het doorgeven en koesteren van tijd, van een herinnering, van (een object met) een verhaal.

Boschveld Ambacht Centrum (BAC)

Ben Bucx restaurator. https://atelierbenbucx.nl/nl/

Grasso in 2023

In 1913 werd het Grasso gebouw aan de Parallelweg in Den Bosch opgeleverd. Tilburgse architect F.C. de Beer. Foto: Erfgoed 's-Hertogenbosch

Patchwork, kunstenfestival Watou

16 augustus 2023

Weer thuis na wel een hele bijzondere week kamperen bij het Kunstenfestival Watou Uit meer dan 200 aanmeldingen ben ik samen met 29 andere kunstenaars geselecteerd om na te denken over projectvoorstellen voor het kunstenfestival in Watou in 2024. Het experimentele onderzoeksproject Patchwork is een initiatief van (inspirator tijdens ons verblijf) Koen Vanmechelen.

Het was zeer intens, maar voldaan kijk ik terug op de mooie inhoudelijke inspirerende gesprekken, nieuwe ontmoetingen, de gastvrije ontvangst, met een hoofd vol indrukken en ideeën die ik de komende tijd ga uitwerken.

Foto: Dienke Groenhout

Eindpresentatie ZOOkeeper Drenthe

4 augustus 2023

Op 30 juli 2023 was de eindpresentatie van mijn artist in residencyperiode in het voormalige dierenpark in Emmen. Ik reflecteerde op het 3 maandelijkse Drentse verblijf van Vincent van Gogh 140 jaar geleden, beantwoordde zijn 23 brieven vanuit het heden, bezocht de locaties waar hij was geweest en onderzocht wat er is veranderd. Het geheel kwam samen in een installatie van 21 brieven, handgeschreven op 2,5 meter vellen papier, geschilderde en getekende portretten en filmpjes. Op 30 juli organiseerde ik een lunch met de mensen die het project gevoed hebben met hun verhalen en waarvan ik portretten heb gemaakt; zo kwam de installatie tot leven. Theodora van de Wildenberg heeft het geheel muzikaal omlijst.

Brief 21 aan Vincent van Gogh

26 juli 2023

Op 25-07-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn éénentwintigste brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Beste Vincent,

Mijn laatste Drenthse dagen zijn ingegaan en ik denk dat dit mijn laatste brief aan jou wordt, maar je weet maar nooit. De spiegel die jij me voorhoudt laat me reflecteren, naar binnen en naar buiten kijken, door de/mijn werkelijkheid heen. Eigenlijk heb ik al jouw Drenthse brieven gelezen, maar toch ben ik kris kras door jouw woorden heen gegaan op zoek naar iets dat ik over het hoofd heb gezien. Woorden die kleur worden, in schrift geschilderde landschappen om jouw broer mee te laten kijken. Niet wetende dat er nu zoveel ogen mee lezen.
15 oktober: “Tot u spreekt de heide, naar de stille stem van de natuur luistert gij en de natuur wordt soms wat minder vijandig, ten laatste zijt gij haar vriend. Dan is uw werk ook mooi en kalm”
Je stemt je af op die stille stem van de natuur met penselen en verf als jouw antennes die de neutrale stilte in jezelf laten resoneren. Er is geen vijandigheid, geen afleidende emoties, maar een constante stille draad tussen datgene dat buiten je is en binnenin je. Misschien zijn wij daar als mensen ons hele leven naar op zoek. De kunst, de liefde, religie of alles dat met zingeving of de zoektocht daarnaar te maken heeft zijn voertuigen om het alleen zijn niet als leegte te ervaren maar als een volle vruchtbare bron.
Ik heb een portret geschilderd van de man die nu eigenaar is van het Logement waar jij hebt gelogeerd in Hoogeveen. Daar wordt veel op gereageerd door bezoekers. Sommigen denken dat jij dat bent. Anderen denken de man te herkennen. Zijn gezicht raakt mij net als de bezoekers omdat het gelaagd is denk ik. Heel bijzonder was de vrouw die getipt was om te komen kijken omdat dit portret lijkt op haar man die jaren geleden is overleden. Hij zou er, ouder geworden, zo uit moeten zien zoals ik dit portret geschilderd heb. Het raakte me zoals je wel zult begrijpen.
Het portret van Monique én haar verhaal roept weer andere verhalen op over mensen die het in de reguliere maatschappij niet redden door verschillende omstandigheden of littekens die niet kunnen helen. De familie waar ik heb gelogeerd in Noord-Sleen was op bezoek in het atelier waarmee ik sprak over het verschil tussen melancholie en depressie. Zij hebben als arts ook te maken gehad met psychiatrie en kunnen er op een analytische manier naar kijken, ook naar het portret van Monique, als ware zij een patient. De melacholie kan een vervoermiddel zijn om je dichterbij de kunst te brengen. Het ligt er aan wat voor werk je maakt, maar in jouw (en in mijn) werk speelt het zeker een rol. Het woord melancholie komt vaak voor in jouw brieven. Als de melancholie losraakt van de werkelijkheid of materie, dat je het niet meer als brandstof kunt gebruiken voor het schilderen of geen verbinding voelt met jouw publiek, dan kan het doorslaan naar zwaarmoedigheid of depressie. Ben je te goedgelovig, te naïef, te enthousiast, iedere keer als je begint aan een nieuw avontuur zoals die 3 maanden in Drenthe? Heb je bepaalde dingen niet kunnen voorzien door bij voorbaat te relativeren? Gelukkig doe je dat niet. Iedere keer duik je met volle overgave een nieuwe weg in, los van de consequenties. Op zoek naar die stille verbinding van jou met de wereld om je heen op jouw unieke manier vertaald naar mijn tijd en toekomstige tijden. Door jouw woorden spreekt die stille stem van de heide waarop ik mij heb geprobeerd af te stemmen. Het schrijven, het werken in een cocon van 3 maanden heeft me de kalmte en concentratie gebracht waar jij steeds over schrijft. En dat heeft mijn Drentse periode inzichten gebracht waar ik op voort kan bouwen en die ik mee zal nemen naar het Brabant, waar ik net als jij naartoe zal terug keren.

Brief 18 aan Vincent van gogh

21 juli 2023

Op 14-07-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn achtiende brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Beste Vincent,

Mijn week begon met de ontvangst van een bijzondere groep jongeren in mijn atelier. Zij kwamen via Movements Emmen dat jongeren stimuleert om hun talenten te ontdekken en stimuleren. Wishnu die ik eerder heb geportretteerd was er ook bij. Ik gaf een workshop zelfportret tekenen. Volgende week komen ze weer. Mooi om te zien hoe na een voorzichtig begin ze in een concentratie terecht kwamen waardoor er bijzondere persoonlijke tekeningen tevoorschijn kwamen. Hoe lastig zo jong te zijn, nog niet wetende wat er allemaal in je zit, dat er ogenschijnlijk talloze wegen zijn, maar er is er maar 1 die echt past. Hoe deze te vinden als je het overzicht van jaren nog niet hebt.

6 december: “…ondanks geluk of ongeluk dat gij veilig zijt, al ware het alleen in die bewuste werkelijkheid die zweeft boven den schijn der dingen.” Deze zin lees ik over en over om te begrijpen wat je zegt en omdat hij me fascineert. Het lijkt alsof je het hebt over een ‘schijnveiligheid’ die in de oppervlaktelaag van de dingen zweeft. Jij graaft dieper, wilt het onderste uit de kan, een pure essentie. Waar geluk of ongeluk wellicht geen rol speelt, maar wel waarachtigheid. Het gevoel dat het niet anders kan dan zo te kijken, leven, werken, zijn .

“…doch gij staat tegenover eene persoonlijkheid die een magt van charmeurs heeft en die charme kan fataal zijn indien aangewend in rigting werelsche ambitie.”
Valsheid, geraffineerd gedrag, onbescheidenheid, opportunisme zijn zaken waar jij wars van bent. Het leidt af van waar het je om te doen is. De wereld is er vol van, maar je kan ook een andere kant op kijken. De onmacht of boosheid waarmee je jezelf kunt vullen door alle narigheid in de wereld die niet te veranderen is holt uit. Het is beter te kijken naar schone, pure dingen, die voortkomen uit een onschuldig verlangen, een goedheid, een eenvoud.

Samen met journalist Joep van Ruiten van Dagblad van het Noorden werd ik door Bert Finke nog eens rondgereden langs plekken waar jij gelopen hebt in Drenthe. De historici zijn hier minutieus jouw werken aan het analyseren van waar welk werk nu is gemaakt want wat jij ziet in jouw tijd ziet er nu anders uit. Bomen waar jij grote lege vlaktes ziet, die bij jou in aanleg zijn of nog moeten komen, andere huizen, geen plaggenhutten, auto’s, pleziervaart, geen turf. Er zijn best wat heftige discussies gaande over wie nu gelijk heeft van waar jij wat maakte, wie gelijk heeft met onderzoek, wie de waarheid in pacht heeft, wie zich jou kan toe-eigenen. In de hang naar een feitelijke waarheid is er geen ruimte voor inconsequenties. Je wordt aan alle kanten tegen het licht gehouden. Jouw schilderijen ook, daar kunnen ze tegenwoordig doorheen kijken en zien wat jij hebt gecorrigeerd. (Terwijl..je hebt het niet voor niks weg gehaald). Ik vraag me dan af..gaat van Gogh nog over van Gogh, of is ieder die jou tot studie of onderwerp maakt bezig om zijn eigen zelfportret te schilderen met jou als spiegel? En doe ik dat nu ook?

Bert, Joep en ik namen nog een kijkje in het van Goghhuis in Nieuw-A’dam waar jij een periode gelogeerd hebt en waar jouw kamer is nagebouwd. Daar zijn ze volop aan het verbouwen en willen ze de ziel van jouw aanwezigheid van 140 jaar geleden naar boven toveren d.m.v. hedendaagse video-animaties. We hebben verhalen nodig en mensen zoals jij om ons aan te spiegelen. Als troost.

Jongeren van Movements in mn atelier

Bert en Joep in van Goghhuis Drenthe

Brief 20 aan Vincent van Gogh

21 juli 2023

Op 21-07-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn twintigste brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Beste Vincent,

Zonder op of om te kijken liep een man door de hangende beschreven brieven rechtstreeks naar mij toe. Hij vroeg me waar een bepaalde locatie van de voormalige dierentuin was waar zoals je weet deze artist in residency gevestigd is. Het vertelde dat hij een jaar ooit voor de dierentuin had gewerkt.
Dat het gevaarlijk was en bijna in zijn billen was gebeten door een krokodil. En nog wat spannende loslopende leeuwen verhalen. Ik legde uit dat ik van niks wist. En hij ging weer rechtstreeks naar de geopende deur naar buiten. Veel bezoekers hier kijken door de werkelijkheid naar hun herinnerde verleden. Het lijkt alsof het heden slechts de aanleiding is om het haakje te vinden naar die persoonlijke herinnering. De dierentuin zonder dieren geeft ruimte voor projectie of verbeelding voor de bezoekers. Ze zien de inmiddels 20 brieven op 2,5 meter in het atelier niet. Ze hangen niet eens in de weg, want men kijkt er doorheen naar een ruimte waar eerst reuzenschilpadden in rond kropen.
Ik sprak een andere bezoeker die niet uit Drenthe komt maar er wel woont. Hij geniet van de natuur en maakt foto’s van de dingen die hem opvallen. Op zijn telefoon liet hij een foto van een waterlelie zien die hij om de hoek van het atelier had gemaakt. Ook ik kijk over de dingen heen, gefixeerd op jouw aanwezigheid hier 140 jaar geleden.
Op 6 dec “…mijn gevoel was zóó in symphatie met de natuur dat het mij meer calmeerde dan iets anders.” Je bent daar één met de plek. Niet bezig met iets willen zien dat er niet is of was in een ver verleden. Je bent helemaal aanwezig op dat moment in dat landschap en dat kalmeert. En daardoor ga je kijken, zien.

Ik werd geraakt door de muziek van Nick Drake (1948-1974), een singer songwriter die al op 26 jarige leeftijd is overleden. Hij vond met zijn muziek geen aansluiting bij het publiek, werd depressief en heeft vermoedelijk zelfmoord gepleegd. Na zijn dood is zijn populariteit enorm gestegen. Heden ten dage wordt hij steeds weer ontdekt door nieuwe mensen, waar ik er één van ben. Ik zie in hem enige gelijkenis met jou. Een sensitief enigszins melancholiek persoon die aansluiting met zijn publiek niet kan vinden. In eerste instantie maak je als kunstenaar contact met je onderwerp, wordt er 1 mee, neemt er afstand van door er naar te kijken, voegt toe, haalt weg, als een dialoog, jij spreekt, het ding antwoord door langer te kijken en de tijd zijn werk te laten doen. En dan ineens laat het zich zien als ‘af’. En dan sta je met lege handen. De volgende stap is het contact met het publiek, want het ding wil gezien worden. En dan heb ik het hier over een autonoom werk waar niemand om gevraagd heeft. Waar zijn die mensen die passen bij dat werk, die het kunnen plaatsen, verder kunnen brengen, onder woorden kunnen brengen. Misschien zoek je met je werk die diepere herkenning die je dmv ander contact niet kunt bewerkstelligen. Tegelijk is herkenning een te mager woord, want het gaat verder, het gaat over het zichtbaar maken van een nieuwe onderliggende werkelijkheid onder het zichtbare waardoor je als toeschouwer anders om je heen gaat kijken dan voorheen. Alsof er een nieuw bewustzijn wordt aangeraakt, dat in eerste instantie bij de maker tijdens het onstaansproces is gebeurt.
“Weet echter dit broer, dat ik van de buitenwereld absoluut buitengesloten ben behalve U dat het voor mij dus om dol te worden was toen Uw brief uitbleef op een moment dat ik wel verre van ‘in de ruimte’ te zijn zeer benard was”
Je wordt gezien als ‘gek’ in Drenthe en je schrijft dat ook al is het land nog zo mooi, je niet bestand bent tegen die eenzaamheid. De enige die je op de grond houdt, lijkt het, is de correspondentie met jouw broer. We hebben het nodig om gezien te worden, in het hier en nu om wie we zijn, niet om hoe men wil dat we moeten zijn, of hoe we horen te zijn, hoe we moeten voegen in een relativerende maatschappij die nu eenmaal zo is. Een mens die teveel relativeert kan geen kunstenaar zijn.
(1 dec:) ‘Het artisten leven en WAT een artist is, dat is heel curieus hoe diep is het oneindig diep”.

Rensenpark, Emmen

Brief 19 aan Vincent van Gogh

21 juli 2023

Op 19-07-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn negentiende brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Mijn tijd hier in Drenthe raakt op. Jouw tijd ook want eigenlijk ben ik al bij jouw laatste brieven beland. Deze laatste twee weken is de studio in de middag geopend voor publiek. Alleen de ochtend kan ik nog werken. (Zojuist kwam er een ijsjes etende familie binnen met de vraag of ik weet waar voer voor de karpers gehaald kan worden. “Geen idee”, zeg ik. “Toch bedankt doehoeg”. En ze draaien weer om.) Het gebrek aan tijd, de eindigheid, jaagt me wat op, haalt de kalmte weg. Ik moet denken aan de zenuwen waar jij vaker over schrijft versus de kalmte die je ervaart als je in het landschap bent. Ook jij wordt opgejaagd door de tijd. Misschien ook dat je wat in te halen hebt doordat je later begonnen bent met schilderen. Er is niemand die jou zegt dat je op moet schieten, dat er iets af moet. Mensen die voor een baas werken begrijpen dat vaak niet. Geld, werk en functionaliteit lijken gelijk op te gaan. Daar hoef je dan geen vragen over te stellen. De maatschappij lijkt te zijn ingericht op doelen bereiken of stellen. We moeten door de toekomst in. Pas als het leven ophoudt dan staan we stil. In die tussentijd is er heel veel heden, heel veel punten op de tijd die samen een levenslijn vormen. Ik ben begonnen met mijn communicatie aan jou, het uitschrijven van de brieven in de ruimte als installatie op een intuitieve manier. Daarbij moet ik denken aan de kunstenaar Henk Visch die daarover kan zeggen: “Het ziet zo”. Kijken is ons vak. Als alles rationeel teveel klopt in een werk dan is het niet goed. Het moet “zo zien”. En daar is tijd voor nodig. Kalmte. Die zenuwen wakkeren onzekerheid aan en die onzekerheid zoekt steun bij de ratio die alles inkadert. Het is ook de spagaat die ik voel tussen maken en tonen. Tussen de intimiteit van het atelier en de ogen van de toeschouwer die er weer zijn/haar eigen verhaal van maakt, vragen stelt, dingen zegt, dingen vindt. Het staat volkomen los van het proces dat eraan vooraf is gegaan. Toch weet ik ook dat een (beeldend) werk veel voor een ander kan betekenen. Voor mij in ieder geval wel. Ik kan me bij voorbeeld herinneren dat ik lang geleden in het van Goghmuseum in A’dam heel lang voor een klein zelfportret van jou heb gestaan. De intimiteit van het maken, de extreme concentratie die uit het werk sprak hypnotiseerde me haast. De klein getoeste kleuren die bewogen, samensmolten en mij mee namen in een eindeloze tijd. Ik zag jouw hand heel geduldig bewegen over dat bescheiden formaat en los van alles in die tijdmachine stappen die mensen met elkaar verbindt over de eeuwen heen met de kunst als vervoermiddel. En dan ben je niet bezig met doelen, waar je het gaat tonen, hoeveel het op moet brengen. Nee, je doet het, maakt het, omdat “het zo ziet”.
Ik was ontroerd door de zelfportretten die geschilderd werden door de jongeren van Movement Emmen die ik deze week weer les gaf. Ze begonnen met het schilderen van een achtergrond waarin sommigen zich helemaal verloren. Die achtergrond was eigenlijk genoeg, het gaf een vrijheid om alleen met verf en kleur bezig te zijn. Het is prachtig te ervaren hoe deze jonge mensen zich kwetsbaar durven op te stellen, anders durven zijn. Ook omdat ze net als jij niet anders kunnen.

Zelfportret van van Gogh uit 1886

Brief 17 aan Vincent van Gogh

21 juli 2023

Op 13-07-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn zeventiende brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Beste Vincent,

12-13 nov: “Enfin broer, ik wou wel gij minder droog er over haddet geschreven (maar dat kan aan de drukte hebben gelegen)”
Jouw broer Theo had gedoe op zijn werk en jij blijft maar aandringen dat hij zich bij jou moet voegen om samen als kunstenaar door het leven te gaan. Maar jij bent ook afhankelijk van het geld wat hij binnen brengt en niet alleen jij maar ook jouw familie. Als je zo’n lange tijd alleen vertoeft en alleen het brieven schrijven hebt om te reflecteren kom je dichterbij een innerlijke stem of stilte dat zich uitvergroot met het gevaar dat je jezelf moeilijker kunt relativeren. Daar heb je het contact met anderen van tijd tot tijd voor nodig. Direct contact met anderen versnelt je reageren. In de stilte ,als je alleen bent, heb je alleen te maken met je eigen tempo, zonder stemgeluid.
In 1991/92 had ik een werkperiode in Praag waar ik je eerder over vertelde. Dat was mijn brievenschrijfperiode én ik las voor het eerst jouw brieven. Het was in de Pre-internet-tijd. Ik was daardoor ook helemaal daar, verstoken van nieuws en afleiding. Een andere tijdszone die langzaam mijn tijdszone werd. (Ik heb het altijd gek gevonden waarom jij daar bent en ik hier, in tijd en/of in plaats. Misschien een kinderlijke vraag maar het blijft me bezig houden.) Ik was iets jonger dan jij, las veel, zag veel opera, musea, en voelde me enorm verbonden met de weg die ik was ingeslagen. Alleen in die stilte kon ik los van wie of wat dan ook deurtjes openen die alleen ík kon openen, die me in de rest van mijn leven een belangrijke rol zijn gaan spelen.
“En het is dan ook hoogst moeielijk, dat geef ik toe, te weten wat men doen moet”, zeg je tegen Theo. Het gaat over stoppen bij zijn werkgever, maar ook over een mogelijke nieuwe weg als kunstenaar zonder opdrachtgever. Het begint bij een sterk gevoel/idee welk pad je moet gaan bewandelen en tegelijk bewust zijn van wat je onderweg tegenkomt zonder je teveel te laten afleiden door (letterlijke of innerlijke) negatieve stemmen.
“Het geld speelt een brutalen rol in de maatschappij en dat gij zulks gevoelt is een gevoelen dat betrekkelijk ik ook heb.”
Het probleem van het kunstenaarschap is niet de kunst op zichzelf maar de verbinding die de kunst (-enaar)maakt met de maatschappij op welke manier dan ook waardoor er geld voor wordt betaald. Het is een soort handigheid, van ‘passen in de tijd’ en de weg weten. Het staat haaks op het ondergedompeld zijn in het maakproces waarin concessies ten aanzien van de wereld -zoals-die -nu- eenmaal- is- niets met (vernieuwende) kunst te maken heeft. Het gaat om het maken van een vertaalslag van iets dat vanuit een innerlijke noodzaak gemaakt is, naar een wereld die dit niet noodzakelijkerwijs nodig heeft om te overleven. Waar huist de (geldelijke-)waarde van een kunstwerk? Waarom is het belangrijk? Lukt het mensen in deze snelle-internet-tijd te verlangzamen en deze brieven te lezen?
Ik moet denken aan kunstenaar-econoom Hans Abbing die over ‘Het Van Gogh syndroom’ schreef als inspiratiebron waarom kunstenaars arm blijven. (“Why are artist poor?” 2002) Het syndroom met jouw naam schetst een romantisch beeld van het kunstenaarschap dat zowel kunstenaars als kunstliefhebbers in stand houden zodat we arm blijven. Ook het subsidiestelsel om kunstenaars te compenseren houdt kunstenaars arm, stelt hij, omdat ze zo kunstmatig overeind worden gehouden. Hij stelt dat als kunst net zo gewoon zou zijn als het kopen van een brood, dat mensen er wel voor betalen. De enige subsidie die in jouw tijd bestaat is de toelage die jij krijgt van jouw broer.
“Ik wil toch zonder beschutting, meer dan anderen hebben, werken, en niet omdat ik er nu al ben maar omdat ik geloof “je grandirai dans la tempete”(ik zal groeien in de storm)
Weer of geen weer, we zijn onderweg.

EXPOSITIE ZOOkeeper

12 juli 2023

ZOOKEEPER EINDEXPOSITIE

BRIEVEN EN BEELDEN VAN
MONIQUE BROEKMAN AAN VAN GOGH
Vanaf 1 mei tot 1 augustus werkt Monique Broekman aan een prachtig multimediaal project rondom het thema van Gogh in Drenthe. Ze schrijft brieven, reist langs plekken in Drenthe en schildert. Net als Van Gogh tijdens zijn verblijf in deze mooie provincie.

VAN GOGH
Van Gogh verbleef in 1883 voor drie maanden in Drenthe op zoek naar ruimte, rust en de puurheid van het platteland om zo verder te komen als kunstenaar en mens. Hij bezocht 15 plekken, maakte 5 schilderijen, 20 tekeningen en schreef 23 brieven aan zijn broer Theo.

WAT IS ER VERANDERD
Net als van Gogh reist Monique Broekman van Brabant naar Drenthe en is van Gogh haar gids en spiegel om zichzelf te ontwikkelen in haar werk in relatie tot de Drentenaren. Monique bezoekt 15 plekken waar van Gogh in 1883 is geweest om te kijken hoe het er nu is. Wat is er veranderd? Hoe ziet het er nu uit? Wie wonen of werken er nu?

MULTIMEDIAAL PROJECT
Al deze indrukken verwerkt Monique in een prachtig multimediaal project. Bekijk de films, de schilderen en brieven, en reis met haar mee door Drenthe!

WAAR
ZOOkeeperstudio in het Rensenpark in Emmen. (voormalige dierentuin)

OPENINGSTIJDEN
MA 17 juli t/m Z0 30 juli '23
13:00 - 20:00 uur

IVM WORKSHOP
MA 17 juli van 16:00 - 20:00 uur)

GESLOTEN
ZA 22 en ZO 23 juli '23

Brief 16 aan Vincent van Gogh

11 juli 2023

Op 06-07-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn zestiende brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Beste Vincent,

Ik raakte een beetje in verwarring toen de koffietafel gevuld was omdat ik in de meeste gevallen het verschil tussen bewoner en personeel niet zag. Dat vonden ze wel leuk, merkte ik, toen ik het maar uitsprak. Het was misschien ook wel een beetje de bedoeling. Ik stelde mezelf voor als Monique aan Monique. Een bijzondere Hindoestaanse verschijning. Na wat aftasten bleek zij een bewoonster van de Breehof, een opvanglocatie van het Leger des Heils in Nieuw-Amsterdam. (De destijds chique villa waar jij in 1883 aan voorbij liep op zoek naar plaggenhutten waar de gewone landarbeiders woonden.) Ze nam me mee naar haar kamer en liet haar schilderijen zien. Monique ’s moeder is in Suriname na haar geboorte overleden en ze werd geadopteerd door een artsenechtpaar die haar mijn/haar naam gaf en haar mee naar Nederland nam. Haar eerste naam kent ze niet. Werkzaam in de psychiatrie kreeg ze een psychose waarna ze vervolgens niet meer daar mocht werken. Ze werd depressief en werd later gediagnosticeerd als schizofreen. Door cocaïne te gebruiken verdwijnen de stemmen in haar hoofd. Als ze alleen is komen ze weer. Ik mag haar portretteren en haar verhaal hier opschrijven. Monique ontmoet Monique.

Ik moet denken aan een ‘Zaal zes’ een verhaal van Tsjechov dat gepubliceerd wordt twee jaar na jouw overlijden. Het gaat over een psychiater die werkzaam is in zaal 6 in een psychiatrisch ziekenhuis. Met een patiënt op deze zaal krijgt hij filosofische gesprekken op niveau die hij mist in contact met andere ‘gewone’ mensen. Uiteindelijk belandt hij zelf in zaal zes.

Ik ging op zoek naar Mini die zo klein is als haar naam, want met haar had ik ook een mooi gesprek gedurende de koffie. Ze was aan het borduren. Een kadootje voor haar zoon. Jakob schildert, Groninger. Trots laat hij zijn schilderijen zien waar voornamelijk schepen op staan, water, bevroren water, mensjes. In zijn studio veel maquettes van schepen, de tv staat aan. Hij heeft COPD, er was iets met zijn hart. Ik versta zijn taal slecht.

Opruimen in het atelier. Een journalist en Bert Finke mijn gids in jouw van Gogh land gaan komen. Ik word zenuwachtig van journalisten. Het haalt mij uit mijn concentratie, uit mijn bubbel waar ik in met jou hier vertoef. Er komen onverwachte vragen die me op afstand naar mijn werk laten kijken. Ik hoor mezelf praten, voel me prettiger als ik vragen stel.

“…dat iemand die behoefte aan doordenken heeft niet praktisch is en onder de droomers slechts hoort (…) stootte ik dikwijls mijn hoofd juist door het niet genoeg voor mezelf te houden”

De lijn van ‘doordenken’ van de 1 kan een andere zijn van de ander. Als je op dezelfde golf zit dan gebeurt er iets. Maar dat is zeldzaam. Jouw intuïtie bracht je verder -vooruitlopend in de tijd- in jouw (door-)denken en handelen. We begrijpen nu meer van jouw werk en leven dan in 1883. Of maken we onszelf dat wijs. Zouden we je nu herkennen als groot kunstenaar?

Jouw brief van 11 nov gaat over jou als denker versus jouw broer. Maar jij pleit vooral ook voor het doen, in ieder geval om dat denken en doen met elkaar te verenigen. Het handelen geeft richting aan ons denken. Denken alleen kan ervoor zorgen dat gedachten blijven cirkelen.

“Drenthe is zoo mooi, zoo zeer pakt het me algeheel in en voldoet mij absoluut dat ik, indien ik niet voor altijd hier kon zijn, ik liever het maar niet gezien had.”Drenthe is zoo mooi, dat vind ik ook. Ik zie ook dat de tijdelijkheid van mijn verblijf juist betekenis geeft aan mijn tijd hier terwijl jij me helpt doordenken. Mijn laatste weken gaan in.

Monique 's stilleven

Jakop 's schepen

brief 14 aan Vincent van Gogh

11 juli 2023

Op 30-06-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn veertiende brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Beste Vincent,

Het alarm gaat plotseling af, een oorverdovend kabaal. Ik ren naar buiten. En wacht op de beveiliging die belooft binnen 20 minuten te komen. In de tussentijd kan ik alleen wachten. “Zookeeper” leest een oudere man op de fiets die bij mij stopt op de gevel van mijn atelier. “Dat was ik ook, vanaf 1965, in deze dierentuin. Ik fiets hier regelmatig een rondje en heb altijd wel een ontmoeting met iemand waarmee ik een verhaal kan delen.” Hij vertelt over de reuzenschilpadden in mijn atelier, de neushoorn die hij met auto en aanhanger ging halen, en hoe alles veranderde in de loop der tijd. Ook zijn leven en werk was één, want hij woonde op het terrein.
Om nog even bij dieren te blijven vind ik een mooi citaat in jouw brieven: (28 okt)
‘een woord van Gustave Doré heb ik altijd magtig mooi gevonden; ‘jái la patience dún boeuf’. Ik zie daar meteen in iets goeds, een zekere resolute eerlijkheid (…), het is een echt artiestenwoord(…)wat is dat stil wat is dat deftig.” En daar tegenover zet je de ‘redenaties’ uit de kunsthandel over ‘gave’ en benoemd deze als ‘ijsselijk ravengekras.’
Het geduld van een rund..Een dier ís, een mens zit opgezadeld met bewustzijn en heeft de behoefte zin te geven aan het bestaan of betekenis te zoeken in religie, kunst, filosofie of wetenschap. Vaker lees ik vergelijkingen in jouw brieven met dieren (varken) waarin je jezelf bescheiden opstelt en wars lijkt van hoogdravendheid. Het ravengekras van de kunsthandel is als ‘gebral’ negatief bedoeld uiteraard. Het woord ‘gave’ dat in jouw tijd kennelijk vaker gebruikt wordt om een buitengewoon getalenteerde kunstenaar tot heilig te verklaren zie jij denk ik als een te hoog van de toren blazen. Nee, jij noemt jezelf handwerkman en loopt achter een ploegende man, alsof je als schilder zelf de grond omploegt. Geduld, tijd nemen die de dingen nodig hebben, kalmte, híer zijn, niet dáár in de haastige afleiding van de dingen waar het niet om gaat. Het is voor mij ook iedere dag een training in geduld.
22 okt....”t komt mij zoo voor dat de heele kunsthandel ziek is om geheel mijn gedachte te zeggen betwijfel ik of de ontzettende prijzen zelfs voor de meesterstukken zullen blijven. Er is een je ne sais quois over heen gegaan dat den boel verkild heeft en het enthousiasme is in zijn schulp gekropen.`
Tja…jouw meesterstukken zijn gigantische bedragen waard. Hoe zou jouw werk dat beïnvloeden als jij het bij leven meegemaakt zou hebben? Zou je dan dicht bij jezelf kunnen blijven, of kruipt die buitenwereld dan toch in je en neemt jouw penseel over? Het heeft geen zin deze gedachtegang uit te werken. Ik kan een bedoeling zoeken achter de gang van zaken, hoe de dingen zullen lopen in jouw leven, of het zo moet zijn. Dat de puzzelstukjes in elkaar vallen. Tegelijk denk ik dat we ons eigen verhaal maken en vertellen zodat we ermee kunnen leven. Voor wat het waard is.
28 okt “..ik heb van de kunsthandel t mijne maar niet van de kunst. Het handelen laat ik daar en ik zoek het in het hart van het vak zelf.” Veel gedesillusioineerde kunstenaars laten zich teveel beinvloeden door de lelijke kanten van de kunsthandel, waarin het meer om het effect (de verkoop) lijkt te gaan dan om de inhoud. Het is van belang iedere keer weer terug te keren naar het begin, naar de (onschuldige) kern, het hart van het vak. Wat anderen er ook over zeggen of doen. Ik moet denken aan mijn rit gisteren langs verschillende huizen in de buurt van Nieuw-Amsterdam waar jij hebt gelopen. We kwamen langs De Breehof, waar vroeger Villa Breehof stond waar sjieke bijeenkomsten plaats vonden voor deftige mensen terwijl een eindje verderop armoedige plaggenhutten stonden. Een groot contrast. Jij was niet geïnteresseerd in die rijkelui waar je wel contact mee had kunnen leggen als je zakelijk was geweest zodat je jouw werk daar had kunnen slijten. Nee jij zocht iets anders. Het aardige is dat De Breehof nu een opvangplek is voor daklozen, gerund door het Leger Des Heils. Dus een plek voor mensen die buiten de maatschappij vallen. Jij loopt aan die plek in 1883 om begrijpelijke reden voorbij. Maar ik ga daar volgende week aanbellen omdat er mensen wonen die mij in het hier en nu interesseren waarvan juist hun portret uitgelicht mag worden en hun verhaal verteld.

Gezin voor plaggenhut

Brief 13 aan Vincent van Gogh

11 juli 2023

Op 29-06-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn dertiende brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Beste Vincent,

Ieder weekend ga ik met de trein naar Den Bosch waar ik woon, en ervaar ik het contrast met de lege landschappen die ik achter laat in Drenthe. Als ik dan weer in het Drentse park in mijn atelier terugkeer, dan ben ik door de afstand in tijd en plaats de (soms meedogenloze) toeschouwer van mijn eigen werk.
Op 16 okt schrijf je aan jouw broer Theo: “Als ik op ongeloof stuit, alleen sta, dan mis ik een zeker iets dat mij knakt in menig initiatief (…) ik verlang in het minst geen vleierij of dat men zou zeggen: ‘Ik vind het mooi’ als men het lelijk vindt, neen ik verlang een intelligente opregtheid die niet geergerd wordt door mislukkingen.”
In Theo vond je jouw gelijke die de intelligente oprechtheid kon laten merken, of misschien was dat het wel jouw ideaalbeeld van hem. Misschien had je de daadwerkelijke dialoog met hem nodig om een neutrale afstand te vinden t.o.v. jouw werk waardoor je positieve aanknopingspunten en bemoedigingen kon vinden binnen jezelf en werk. En wat zijn mislukkelingen? Misschien zijn dat wel eerlijke werken waarin je jezelf kwetsbaar of onmachtig toont. Ik ben zoekende in mijn werkproces hier. Van tevoren had ik wel een kader, maar daarbinnen schuif ik zoals ik je al eerder vertelde waardoor er ruimte komt voor onzekerheid, geklungel, mislukking, het niet weten. Lelijk, mooi, mislukking of niet; het doet er niet toe. We zijn onderweg in het nu.
Later schrijf je:
`..voor zichzelf moet men niet twijfelen, het ligt in de natuur en slechts door niet te veranderen werkt men tegen de natuur in.`
We vergeten door ons denken, ons bewustzijn, dat we zelf natuur of er onderdeel van zijn. Iedere dag veranderen we, bewegen we een stukje verder in de tijd tot het ophoudt en er weer iets nieuws begint. Jij bent op zoek naar oerlandschappen in Drenthe, naar een puurheid -die kennelijk in Brabant niet meer te vinden is in 1883- waarin mens en natuur samenvallen. Inmiddels zijn hier geen plaggenhutten meer (behalve nagebouwde in het Veenpark), is er leerplicht, lijkt de mens de natuur naar de hand te hebben gezet, hoewel de natuur zijn/haar eigen gang gaat en zelf in evenwicht brengt wat door menselijk handelen uit evenwicht is gebracht, of we willen of niet. De verstoring tussen mens en natuur is in jouw tijd kennelijk ook al aan de gang. Ik dacht nog na over jouw engagement met de ‘gewone werkende mens in het landschap’ en wat de kunst daarvoor kan betekenen. Moest in die context denken aan Käthe Kollwitz die 16 jaar is in de tijd dat jij in Drenthe bent. Zij trouwt later met een arts waarmee ze samen in een arbeiderswijk gaat wonen waar ze geïnspireerd door het socialisme indringende portretten maakt van arme mensen. Ze maakt twee oorlogen mee waarin de tweede haar bronzen beelden worden omgesmolten tot wapens. Wat kan de kunst doen om het lot te keren van (maatschappelijk) onrecht. In 2003 heb ik een project gedaan in een asielzoekerscentrum in België in de hoop portretten te laten zien van mensen die er ook niets aan kunnen doen dat zij elders zijn geboren waar het niet veilig is. Niet ver hier vandaan in Ter Apel waar vluchtelingen worden opgevangen hebben mensen heden ten dagen buiten voor de deur moeten slapen omdat er geen plek voor ze was.
Terug naar de natuur. Gisteren heeft Bert Finke me weer rondgereden op plekken waar jij urenlang gelopen hebt in de buurt van Nieuw-Amsterdam richting de Duitse grens, op zoek naar plaggenhutten in oerlandschappen. Het landschap is in 1883 veel leger, maar Bert liet me bomen zien die jij in jonge vorm gezien zou kunnen hebben. Ik teken ze in deze brief als metafoor voor de tijd die ons met elkaar verbindt. “Een mensch die zich niet klein voelt, die niet beseft dat hij een stipje is, au fond wat heeft hij het mis.” (28 oktober)

De gevangenen, ets van Käthe Kollwitz, 1908

Brief 15 aan Vincent van Gogh

11 juli 2023

Op 05-07-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn vijftiende brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Beste Vincent,

5 november 1883: “Ik heb geen geduld met het ‘zoogenaamde’ gezond verstand dat men gebruiken zou moeten(..)Het is voor mij juist omdat mijn natuurlijk gezond verstand mij tot zoo heel andere resultaten brengt..(..)”
Mijn brieven aan jou worden weefsels van jouw zinnen vervlochten met die van mij. De woorden die ik filter uit jouw brieven zijn mijn persoonlijke keuze die me raken en schrijvend aan het denken zetten. Ik begin mijn brieven steeds onbevangen zonder dat ik weet welke kant het uitgaat. In de brief van 5 november zet jij je af tegen jouw vader die naar jouw mening volgens systemen en conventies denkt. Het gezonde verstand van jouw vader is vermoedelijk de algemeen heersende opvattingen hoe te leven dat niet strookt met de persoonlijke weg waar jij naar op zoek bent. De natuur waar jij mee samen wilt vallen is denk ik jouw eigen natuur, los van de heersende conventies waar je jezelf in Drenthe met afstand naar thuis van los maakt.
Je schrijft: “Nu, toch het komt mij voor men tegen zichzelf is als men niet wil doordenken (…) voor mij zelf wil ik niet steunen op een systeem, ik wil het volgens de rede en het geweten aanleggen.”
Mensen zoeken veiligheid in gelijkgestemde omgevingen en systemen zoals o.a. van het geloof of andere clubjes. Ik denk dat er in deze tijd meer eilanden bestaan dan in jouw tijd. Er is meer diversiteit, maar toch blijft het lastig om los van bestaande conventies ‘door te denken’ en op zoek te gaan naar eigen onontgonnen terreinen. Afstand tot de vertrouwde omgeving helpt daar wel bij en alleen zijn, leegte. Dat wat we nog niet kennen maakt enigszins onzeker, ongemakkelijk en kwetsbaar. Maar misschien wel noodzakelijk als je volledig het leven wilt leven en samen wilt vallen met wie je zelf bent. Die kern is een constante en het doordenken is de actie die voeding geeft aan iets dat latent aanwezig is. Het is als een zaadje dat ooit geplant is. Je kunt ervoor kiezen om het water te geven of niet.
Jouw vader zegt tegen jou: “Verdien geld en uw leven zal regt worden.” Ouders willen dat hun kind een stabiel en goed leven hebben zonder teveel heftigheden. En geld geeft die (schijn-) zekerheid/veiligheid. Innerlijke rijkdom kan niet van je worden afgenomen, tegelijk fysiek kan je er niet van leven. Financiële onzekerheid is inherent aan ons vak. Het houdt ons op het scherp van de snede. Tegen wil en dank.
Je hebt het vaak over Millet die jou, itt jouw vader, steeds terug brengt naar jouw natuur. Ik ben eens naar de schilderijen van hem gaan kijken om dat te trachten te begrijpen. Het beroemde schilderij ‘De Zaaier’ dat in zijn tijd lelijk werd gevonden. Een monumentaal geschilderde boer in het landschap, waarin de mens 1 met de natuur belangrijker was dan de persoon achter de boer. De boer als icoon. Het was nieuw dat Millet deze gewone werkende mens centraal stelde in zijn kunst (hij was zelf van boerenafkomst). Ik moet denken aan het beeld dat onlangs in Rotterdam is onthuld “Moments Contained” van de Britse kunstenaar Thomas J. Price. Het is een 4 meter hoog bronzen beeld van een jonge vrouw van kleur dat samengesteld is uit meerdere mensen. Het gaat in dit werk dus ook niet om het individuele portret maar het iconische-. Onthutsend was de arrogante reactie van een collumniste van het NRC Rosanne Hertzberger die zonder enig cultureel besef en met grote behoefte aan recalsitant gedrag en aandacht het beeld “een belediging noemt voor mensen die wel heldendaden verrichten.” Tja, wat vind jij daar nou van, Vincent? Onze tijden zijn wel verschillend, maar gebrek aan historisch besef of bescheidenheid is van alle tijden.

De zaaier, 1850, Millet

Moments contained, Thomas J Price 2022/2023

Brief 12 aan Vincent van Gogh

10 juli 2023

23-06-2023,

Beste Vincent,

“Maar ik zeg niet ik absoluut in Drenthe moet zijn, waar ik ben doet er niet het meeste toe.”
Zeg je -in je lange brief van 12 oktober- daarmee dat de constante; jijzelf of het schilderen er het meeste toe doen en de rest bijzaak is? Een verandering van decor, van omstandigheden? Toch, door het vertrouwde te verlaten en in een nieuwe omgeving te stappen worden de zintuigen meer op scherp gezet en kan je jezelf misschien ook wel vernieuwen of als nieuw voelen.
Voor mij is de plek van waaruit ik nu werk ,het voormalige dierenpark, een gegeven feit. Ik kan me niet herinneren dat ik hier in het verleden ooit ben geweest. Maar voor heel veel parkbezoekers is dit een herinnerplek. Doordat de plek van oorspronkelijke functie is ontdaan, is het nu in een staat van tussentijd. Ik hoor veel mensen herinneringen ophalen van waar welke dieren waren. Zij kijken door het zichtbare heen naar hun eigen geschiedenis van de plek. Philip Peters, kunsthistoricus waarmee ik mijn boek In Tussentijd (2014) heb gemaakt, schreef in deze context: “Wij voelen ons thuis in tussentijd, in dat ongrijpbare moment tussen tijd en plaats dat als het ware een parallel universum vormt dat naast en dwars door het alledaagse heen bestaat. Tussentijd is bij uitstek de plek van de kunst, de thuisbasis van de verbeelding, in beide betekenissen van het woord.”
Het park wordt op dit moment letterlijk getransformeerd in een verbeeldingsplek met de naam ‘Fable and Fantasy”. Dit weekend zal het park rijkelijk gevuld zijn met verklede mensen die het leuk vinden zich te verkleden als een fantasiewezen. Bert en Marijke, je weet wel ’T Veenvolk, het levende geschiedenis duo dat tijdens jouw van Goghvaartocht in kleding vanuit jouw tijd een performance zal gaan doen, hadden even overwogen naar dit festival te gaan. Zij hebben gisteren voor mij geposeerd. Er gebeurde iets met ze toen zij hun historische kleding aantrokken. Ze kregen tijdens het poseren een zekere kalmte over zich, gaven zich over aan mijn blik. Het leek alsof zij meer met zichzelf samen vielen.
16 oktober: “ge hebt u niet vergist in het verleden, neen gegeven het verleden moest ge zijn zoo als ge waart. Dat verleden is regt.” Het verleden ís. We interpreteren, kleuren het verleden in om het heden te snappen. Het verleden, ons toegeëigende verleden is rekbaar en kan daardoor ruimte en vrijheid geven voor het nu en misschien ook wel inspiratie voor de toekomst. Ik herken jouw behoefte om het gewone leven met jouw schilderen te verbinden: “als schilder een mensch onder de menschen”, vanuit mijn familiegeschiedenis in de groentewinkel waar ik in opgroeide en waar de hele wereld boodschappen kwam doen en verhalen deelde. Eten en drinken vanuit een zelfde behoefte als het maken en consumeren van kunst. Hoewel maken van kunst bestaat mijns inziens niet; kunst ontstaat op onbewaakte momenten van opperste concentratie en samenvallen met het moment. Als je er zelf even niet bij bent. En dat is verslavend, steeds weer op zoek te zijn naar die momenten van ontroering waarop ik merk dat ‘het’ gebeurt en dan is het alweer voorbij.

Het Veenvolk

brief 11 aan Vincent van Gogh

10 juli 2023

Beste Vincent,

Drijvend op mijn rug tussen de waterlelies in de zwemvijver van mijn Drentse gastonderkomen, dacht ik aan de kunstenaar herman de vries en aan jou. We kijken naar de wereld via de kunstwerken- van onze voorgangers- als vensters die de werkelijkheid openbreken en ons kijken voor altijd veranderen.
Je schreef 12 okt “..dat ik mij vooral hier in Drenthe voel ongeveer als toen ik indertijd voor het eerst het mooie in kunst begon te zien.” Jij en ik zijn ver van huis. Het vertrouwde hebben we in Brabant gelaten om hier in het lege landschap dichterbij een essentie te komen; onszelf te horen praten. Jij praat tegen Theo ,ik tegen jou. Jullie zijn er allebei fysiek niet meer maar jij communiceert nog steeds levendig via jouw geschreven woorden en schilderijen.
“..vroeger maakte ik een deel uit van die natuur, nu voel ik dat zoo niet meer.” Dat zinnetje resoneerde in mijn hoofd drijvend in die vijver en ik zag in gedachten herman de vries zwemmen tussen de waterlelies, naakt lopen in zijn Duitse bos, werkend vanuit en in samenwerking met de natuur. Hij houdt zich juist bezig met die verstoorde relatie tussen de mens en de natuur en tracht kunst en wetenschap met elkaar te verbinden in zijn beeldende poëzie van de werkelijkheid.
Je ging op zoek naar die mensen die wel deel uitmaakten van die natuur in de arme Drentse veengebieden, maar ook tussen de natuur en het geschilderde. “Het is nl noodig goed de rapporten te voelen tusschen de natuur en het geschilderde in het algemeen. Ik heb dat in mij moeten vernieuwen.” Tussen ‘de natuur en het geschilderde’, tussen de natuur en de kunst. Waarom die behoefte om die natuur te verbeelden in de kunst? Of te verbinden met? We kijken via onze leermeesters naar onze omringende werkelijkheid en tegelijk moeten we onze persoonlijke band met die natuur/wereld zien te vinden, opnieuw formuleren en inderdaad in onszelf vernieuwen. Steeds weer opnieuw. Bij ieder nieuw werk. Want er is alleen nu. De natuur beweegt, vernieuwt zichzelf voortdurend en wij mogen meebewegen. Hoe lastig het ook is.
Het alarm kreeg ik niet gestopt en piepte met enige regelmaat in mijn atelier. Ik probeerde te schilderen, dacht aan die kalmte tijdens het schilderen waar jij het steeds over hebt, maar het gepiep jutte me op, kon me niet concentreren.
12 okt: “Dat ik een tijd gehad heb van zenuwachtige, dorre overspanning waarin ik dagen had dat ik het allermooiste buiten niet mooi kon vinden juist omdat ik er me niet in voelde.”
Ik gaf mijn strijd tegen de piep op en besloot naar het Veenpark te gaan in de hoop de plaggenhutten te vinden die jij beschrijft in jouw brief van 14 september. Een prachtige fietstocht die maar niet op hield in de zinderende hitte door weer een ander leeg landschap. Ik werd in het park getroffen, in het nagebouwde dorp, door de foto’s die ik zag van de grote gezinnen die in armoedige omstandigheden leven o.a. in die plaggenhutten die jij hebt gezien. Het hele gezin moest meewerken in het veen, ook de kinderen want de leerplicht bestaat in jouw tijd niet, pas in 1901.
Jouw heden wordt naar mijn heden gebracht en het is maar goed dat we het nu met meer mensen wat beter hebben, althans in Nederland. Ik kroop in de donkere zompige plaggenhut en zag een hedendaagse neergegooide plastic zak krentenbrood liggen. Tegenwoordig kan je als toerist dit soort hutjes huren als Tiny-vakantie-House. Ineens herinnerde ik me dat in de overgang van 2020 naar 2021 ik in zo’n zelfde (peel)hutje zat ergens in Brabant. Weliswaar met een elektrische deken, maar toch primitief op een stretcher waar teveel mensen op gelegen hadden. Het voelt dubbel; jouw tijd naar het heden halen, het kan niet. Moet je het willen? Die arme veenarbeiders waren tegen wil en dank 1 met de natuur in hun plaggenhutjes. Zij konden niet kiezen.

herman de vries

Plaggenhut in Het Veenpark

Het Veenpark

Brief 10 aan Vincent van Gogh

4 juli 2023

Op 16-06-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn tiende brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Beste Vincent,

Of ik wist waar de houten olifanten staan. Plotseling stond een familie in de deuropening van mijn atelier in het voormalige dierenpark. “Ja, die zijn ooit in een optocht meegedragen en het lijkt me zo leuk voor in mijn tuin.” , zei de vrouw van het drietal. Ik legde uit dat ik mijn hoedanigheid van artist in residency niets van olifanten weet, maar wel over jou. Toevalligerwijs had de vrouw een prijs gekregen voor de mooiste etalage met jou “van Gogh” als thema. Ik vroeg haar wat voor zaak ze had. “Lingerie”. Kun jij je daar iets bij voorstellen, Vincent? De oudste man die erbij was, bleek haar vader die de zoon van een binnenvaartschipper was geweest en gestopt was met varen. “Ja, je kon ook niet zwemmen, he.”, zei de lingeriedochter. Als kleine jongen van 3,4 jaar oud viel hij in het water waar de wc op uit kwam. Maar ook als baby in de wieg viel hij samen met zijn zusje in het water. Zijn zus werd uit het water gevist, maar hij ging met wieg en al onder het schip door en kwam aan de andere kant weer tevoorschijn.

“…..eeuwig lange vaart in de trekschuit door de heide” schreef je op 3 oktober 1883. Je reisde per trekschuit 6 uur over de Hoogeveensevaart naar Nieuw-Amsterdam/Veenoord en maakte onderweg tekeningen van de medepassagiers.

“Overal stapels turf en telkens vaart men schuiten met turf of lisch uit de moerassen voorbij.” Vandaag had ik afgesproken met Albert Wolting, voorzitter van de Drentse praam die in Hoogeveen een scheepvaartmuseum wil realiseren. In de 17e en de 18e eeuw was Hoogeveen een schippersplaats waar honderden schippers woonden en 11 scheepswerven waren gevestigd waarvan niks is overgebleven. We hadden afgesproken bij de sluis in de Hoogeveensevaart in Noordschenschut. Daar kwam hij met een paar vrijwilligers aan met een gerestaureerd zandaakje uit 1908. De schipper in die tijd baggerde zelf met een lange stok via een beugel met zak eraan, 400 keer een haal zand, zijn schip vol om het te verkopen. Albert wilde eigenlijk schipper worden, maar dat mocht niet van zijn ouders. Hij raakte bevriend met schippersfamilies die hem veel leerden over de geschiedenis waardoor hij van alles is gaan verzamelen over Hoogeveense schippers en schepen dat te zien is in de exporuimte naast zijn huis waar hij ook lezingen geeft.

Albert trok zijn historische kledij aan en op klompen is hij de zandaak gaan trekken/jagen zoals dat in jouw tijd normaal was. Tegenwoordig is alles gemotoriseerd en wordt dat jagen een re-enactment, een performance. Bert en Marijke kwamen ook even kijken. Zij noemen zich ’T Veenvolk’, een levende geschiedenis duo. Naast dat er van Gogh-vaar-wandel en fietstochten georganiseerd worden gaan zij in dat kader de geschiedenis uitbeelden van 1883. Het fascineert me dat in deze tijd groepen mensen zijn die het fijn vinden om in historische kostuums zich in het verleden te wanen. Het is een fantasiewereld die er geweest had kunnen zijn, gebaseerd op een (eigen gemaakte) geschiedenis.

Ik bedenk me dat het schrijven aan jou naar het verleden ik tegelijk jouw toekomst voorspel. Terugkijkend is er overzicht en kan er inzicht ontstaan. Maar op het moment zelf, in het heden kan alles zo troebel lijken. Als kunstenaar die autonoom werk maakt, die de opdracht van uit zijn innerlijke noodzaak haalt, komen er onherroepelijk vragen over zingeving. Over de niet vanzelfsprekendheid van het leven, van kunst. En misschien ontstaat er dan ook ruimte voor die melancholie die jouw van tijd tot tijd parten speelt. 3 okt: “..dat door te zorgen ik in het werk verdiept raak en mijzelf verlies om zoo te zeggen, mijn stemming zou veranderen..”

Turfschuit geschilderd door Vincent van Gogh te zien in het Drents Museum in Assen

Schetsen door Vincent van Gogh tijdens zijn vaartocht op een trekschuit van Hoogeveen naar Nieuw-Amsterdam

Brief 9 aan Vincent van Gogh

27 juni 2023

Op 15-06-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn negende brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Beste Vincent,

Vandaag ben ik begonnen met het schilderen van Willy de schoonmaker. Ik overviel hem met mijn vraag toen hij bij de buren ging poetsen. Maar na een eerste schrik heeft hij toegestemd. Als geportretteerde geef je iets uit handen en dat maakt kwetsbaar.
Jouw brieven zijn mijn kompas en helpen mijn intuïtie te finetunen. Ik herken me in jouw verlangen de ‘gewone mens’ te schilderen. Zoekende naar een essentie, zonder opsmuk, kijken naar wat (dichtbij) ís voorbij de oppervlakte. En jij zag andere dingen dan jouw tijdgenoten die idyllische beter verkopende landschappen maakten.
Ik had me voor mijn Drentse periode het 1 en ander voorgenomen om te gaan maken, maar in het proces van maken veranderen er dingen. De mensen die ik onderweg tegenkom zijn mede bepalend voor de werken die ik maak en de woorden die ik schrijf. Het met de hand schrijven van de brieven op 2,5 meter grote vellen kost veel tijd. De brieven worden beeld en gaan de hele ruimte vullen waarin ik werk. Verlangzamen en Drenthe horen bij elkaar. Ik heb ook een nieuw woord geleerd: ‘Drentenieren’. Mensen uit het westen, zoals de Drentenaren ze noemen, kunnen hier goedkoper een boerderij kopen na hun pensionering maar snappen het dorpse leven vaak niet. Ze blijven buitenstaanders.

Gisteren heb ik een bezoek gebracht aan het Drents Museum in Assen en gesproken met Annemiek Rens, curator moderne kunst. In september start daar voor het eerst een grootse tentoonstelling van jouw Drentse periode. Haar moeder is, net als jij, in Zundert geboren en Annemiek is daar niet ver vandaan opgegroeid. Zij vertelde over haar onderzoek naar jouw Drentse retraite van 3 maanden waarin je alleen, zonder invloed van buitenaf uitzoekt wat voor kunstenaar je wilt worden. En dat doordat je jouw broer probeert over te halen kunstenaar te worden, je duidelijk maakt wat voor jou belangrijk is in het kunstenaarschap. Dat schrijven, het in woorden gieten van jouw gedachten en verlangens, maakt dat ook jijzelf ze kan lezen. Misschien is het tevens een innerlijke dialoog, maar anders dan een dagboek omdat je helder moet verwoorden aan Theo wat je bedoelt.Eén van de favoriete schilderijen van Annemiek is ‘De onkruid verbrandende boer’. Het schilderij is een aantal jaar geleden aangekocht op een veiling in New York door het Drents museum en het van Goghmuseum in A’dam. Je moest eens weten wat een reis dat schilderij heeft gemaakt! (of eigenlijk moet ik zeggen zal gaan maken..) Van Nederland, naar Puerto Rico, New York, Japan..In de Tweede wereldoorlog hebben de Nazi’s het schilderij van de Joodse verzamelaar Goudstikker afgepakt en veel later na de oorlog is het weer aan de familie terug gegeven die het vervolgens hebben geveild. De beroemde dichter Herman Gorter (1864-1927) is ook eigenaar geweest van het schilderij.
Als jouw vader overlijdt gaat jouw moeder verhuizen, waar veel van jouw werken bewaard in kisten worden opgeslagen in Breda op een zolder waar ze lang blijven staan. Ze haalt ze niet meer op als ze verhuist naar Leiden. Een opkoper verkoopt jouw werken voor weinig op de markt en van daaruit maken een paar honderd van jouw werken vele omzwervingen. Terwijl Annemiek vertelt krijg ik zin om haar te schilderen. Het licht komt op een Vermeer-achtige manier door het raam en verlicht haar roomwitte huid. Ze heeft zelfs antieke oorbellen van haar oma met een parel in haar oren, en een mooi bol, klassiek voorhoofd.

Onkruid verbrandende boer door Vincent van Gogh

Drents Museum in Assen

brief 8 aan Vincent van Gogh

10 juni 2023

Emmen, 10-06-2023,

Beste Vincent,

Na een week via een vliegtuigtijdmachine op een Grieks eiland geslingerd te zijn geweest, kom ik terug bij jou, in de stilte, en misschien ook juist wel bij mezelf. (Maar wat is dat ‘zelf’?) Het frappeert me dat jij steeds maar weer jouw broer Theo over probeert te halen zich bij jou te voegen en ook kunstenaar te worden. Zijn we als mens steeds bezig samen te vallen met een ander? Is het alleen zijn niet genoeg? Is Theo jouw anker, jouw kompas, het contact met jouw ‘innerlijke zelf’ zodat je in het alleen zijn niet eenzaam bent? Na een maand Drenthe (ik ben hier nu ook iets meer dan een maand), schreef je: “Ik spreek kalm, ik denk kalm nu (..) om de wereld uit te gaan en het te zoeken in een stiller leven met handwerk”. De wereld uit gaan is in deze tijd lastig. De komst van internet heeft ervoor gezorgd dat we voortdurend nieuwsprikkels krijgen van over heel de wereld, waar we ook zijn. Toch, nu hier, op dit moment is het heel stil. ‘Eerst is de stilte om je heen, en daarna in jezelf’ las ik eens in een klooster waar ik lang geleden in retraite was. Het kost wat moeite om de wereldruis af te pellen en die stilte er te laten zijn als bron voor nieuwe woorden, gedachten, werken. Door het kalme landschap en zijn worden de details zichtbaar, ogenschijnlijk onbelangrijke dingen belangrijk en andersom. De wereldruis wakkert de wil aan, en in de stilte mag je zijn. “….maar het is iets eigenaardigs van hier, telkens precies het zelfde en toch net variatie.” Schreef je op 13 oktober. “Ik heb een eenvoudig plan voor mijzelf, ik ga naar buiten en maak wat mij frappeert.” En ik volg je. Ik zie wat er veranderd is, jouw tijd en die van mij. Ik fietste naar Zweeloo waar jij het hervormde kerkje hebt getekend. Daar had ik afgesproken met de kerkrentmeester Gilbert Mulder. Zijn taak is het om op de kerk te passen. In deze tijd is het lastig om overeind te blijven als kerkelijke gemeenschap en stellen ze de kerk beschikbaar voor bijvoorbeeld een concert dat gisteravond plaats vond. Ik sprak even met de zanger die in het kader van jouw aanwezigheid 140 jaar geleden “Vincent’ van Don Mcclean zou gaan zingen. Jij tekende de buitenkant van de kerk met schapen en dacht aan het schilderij Léglise de Greville’ van Millet, en ik ging jouw getekende kerk (1250/1300 na C) binnen en bewonderde historische doopbekkens die terug gevonden waren ergens in de weilanden lang na de beeldenstorm. De eeuwenoude serene ruimte met sporen van de tijd, nu met microfoon, piano, een zanger met lieve liedjes en publiek op leeftijd. De kerkrentmeester houdt zelf meer van Rammstein bekende hij mij.

Léglise de Greville’ van Millet

Soms wordt de stilte onderbroken door onverwachte bezoekjes, zoals een vrouw die me vertelde dat ze alles fotografeert van het voormalige dierenpark waar mijn atelier is. Ze heeft een plakboek vol dat ze me binnenkort komt laten zien. Met haar 65 jaar woont ze in een verzorgingshuis vanwege hartproblemen. Iedere middag maakt ze lange wandelingen, ook in het nieuwe dierenpark waar ze haar inmiddels wel kennen. Selva, de van oorsprong met ouders gevluchte Argentijnse waarvan ik een portret heb geschilderd, werd herkent door een vrijwilligster van het Centrum beeldende Kunst dat naast mijn atelier gevestigd is. Zij vertelde over haar werk als onderwijzeres, over de verlegen vluchtelingen kinderen, die ze in haar klas had. Hoe mooi het was om ze tot bloei te zien komen in de loop van hun lagere schooltijd.
De openbare toilet hier in het park blijkt een plek van ontmoeting. De schoonmaker was druk in gesprek met dames van middelbare leeftijd. Al het wc-papier was op. Gejat. En weer anderen hadden eigen illegale halve rollen neergezet. Een gesprek over criminaliteit, hangjongeren, rondslingerende zwangerschapstesten, onderbroeken achter/in de wc en andere viezigheden. De schoonmaker poetst iedere ochtend op verschillende locaties, kijkt immer opgeruimd en is altijd in voor een praatje. Deze man verdient een portret.

Nieuwsbrief van Gogh-huis

9 juni 2023

Lees online de nieuwsbrief van het Van Gogh-huis in Nieuw-Amsterdam in Drenthe.Hieronder de tekst.

‘Van Gogh als spiegel en gids in Drenthe; een tijdsbeeld’

Geplaatst op: 05-06-2023

Monique Broekman is een beeldend kunstenaar uit Brabant. Ze reist voor 3 maanden af naar Drenthe om zich onder te dompelen in de tijd die Vincent van Gogh hier 140 jaar geleden doorbracht. Ook hij verbleef in 1883 voor 3 maanden in Drenthe. In de periode dat ze er
is, reageert ze op de brieven van Van Gogh in de huidige tijd én maakt ze in eigen stijl 5 schilderijen, net zoals Vincent van Gogh dat deed. Op de plekken waar de kunstenaar geweest is, gaat Monique op zoek naar de huidige invulling en spreekt ze met de bewoners.

Studio Zookeeper

Ze doet dit vanuit een studio in het Renserpark, het voormalige dierenpark van Emmen. Het is een werkplek voor kunstenaars uit heel Nederland en in het jaar van Van Gogh de plek waar Monique haar project tentoonstelt voor publiek. Ze presenteert de brieven levensgroot, er is ruimte voor film, foto’s en gesprekken die ze gevoerd heeft met de mensen die ze heeft ontmoet. Link met Van Gogh “In 1989 ontving ik het boek met alle brieven van Van Gogh. In die tijd was ik jong en twijfelde ik nog wel eens over mijn kunst. Het boek gaf mij inspiratie, troost en herkenning. Nu, jaren later, lees ik het boek opnieuw en kijk ik er zo anders tegenaan. Ik ben nu op een andere plek en reageer op zijn brieven. Ik volg zijn voetsporen en ervaar de wereld van verschillen in toen en nu.”

Drenthe

“Ik ervaar in Drenthe zoveel rust en minder afleiding. Ik heb me moeten aanpassen aan het tempo. Ik geniet van de mooie natuur en ervaar de mensen als vriendelijk. Men groet elkaar op straat en met de “Drentse stugheid” heb ik nog vrij weinig ervaring, gelukkig! Ik vind de taal echt heel leuk en heb weer bijzondere mensen ontmoet. Nu de omgeving zo mooi is en ik kennismaakte met de term “Drenthenieren” heb ik mezelf ook even afgevraagd: zou ik hier kunnen wonen? Ik stel mijn beeld nog dagelijks bij met alle ervaringen, maar zie zeker het grote verschil met andere delen van ons land.” Uiteraard bezocht Monique ook het Van Gogh Huis Drenthe. Ze schreef Vincent er een brief over.

Bekijk het werk van Monique

In de laatste twee weken van juli zal Monique haar werk presenteren in haar studio. Wilt u haar tussendoor alvast aan het werk zien, dan kan dat! Kijk op de website van Zookeeper op welke tijdstippen ze aanwezig is. Daarnaast kunt u de brieven de ze aan Vincent schrijft, lezen op haar website.

Brief 6 aan Vincent van Gogh

29 mei 2023

Emmen, 25-05-2023,

Beste Vincent,

“Tekende in een herbergje aan de weg een oud wijfje aan het spinnenwiel, donker silhouetje als uit een toversprookje, donker silhouetje tegen een licht raam, waardoor men de lichte lucht zag en een wegje door t fijne groen, en een paar ganzen die gras pikten.” Deze tekening maakte je tijdens jouw tocht van Nieuw-A’dam naar Zweeloo in Sleen en je schreef het in jouw brief aan Theo op 16 november 1883. Ik ben naar dat herbergje toe gegaan dat nu een enorm pand is – na jouw tijd aan alle kanten uitgebouwd- dat verhuurd wordt aan groepen. Een jaar geleden werd het jonge stel Richard en Selva eigenaar van deze ‘herberg’ waar jij 140 jaar geleden koffie hebt gedronken en een broodje gegeten. Ook dat heb ik herhaald. Het vrouwtje aan het spinnenwiel daarentegen heb ik als model omgeruild voor de exotische nieuwe eigenaresse. Selva vluchtte eind jaren 70 met haar ouders uit Argentinië via de buik van haar moeder en groeide op in Emmen. Er zijn nogal wat politiek ellendige dingen gebeurd tussen onze jaartallen in waardoor grote groepen mensen zich zijn gaan verplaatsen over de wereld op zoek naar een veilig heenkomen. Op het station in Emmen waarvandaan ik regelmatig mijn reisjes maak, verzamelen vluchtelingen zich van allerlei werelddelen om naar Ter Apel te gaan waar iedereen die asiel wil aanvragen in Nederland zich direct na aankomst persoonlijk dient te melden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst.
De machteloosheid ten aanzien van al die ellende in de wereld die we dagelijks via de media over ons heen krijgen die deelde ik met Richard in een gesprek dat direct de diepte in ging. Opgegroeid ‘op’ Erica (zoals de Ericanen zeggen), een dorp niet ver van Sleen, is hij zich bewust van de zorg voor de gemeenschap, de wereld dichtbij waar je wel invloed op kunt uitoefenen. Ook het pand dat ze hebben overgenomen in Sleen kent een geschiedenis van voordat jij daar jouw tekening maakte tot nu en dat maakt Richard nederig als onderdeel van deze geschiedenis waar hij zorg voor wil dragen. Veel van dit soort panden in dorpen worden gesloopt om plaats te maken voor woningbouw omdat er niet meer zo groots getrouwd wordt als in vroegere tijden. Nu we het toch over huwen hebben..Hoe anders zou jouw leven gelopen zijn als je wel kon trouwen met Sien? Zou dat van invloed geweest zijn op jouw leven als kunstenaar? Je had dan wel de verantwoordelijkheid ook voor haar kinderen, dan maak je misschien andere keuzes. Maar eenzaamheid is ook niet alles. Tegelijk daar moet je iets mee. Door jouw schilderen ben jij in contact met de wereld om je heen en daardoor wellicht minder eenzaam.
Ik lees een mooi filosofisch essay van Paul van Tongeren ‘Identi-tijd’ waarin het gaat dat wij mensen als ´tijdwezens´ uitgestrekt zijn in de tijd. Dat het lastig is je te verbinden aan het heden, dat we vaker in de hoop van de toekomst leven of in de herinnerde geschiedenis. Schilderen helpt om het nu te ervaren en daarmee samen te vallen.

Overigens Selva, de mede-eigenaresse van de ‘herberg’ in Sleen heeft een musicalopleiding gevolgd waarin ze in een musical speelde die over jouw leven ging! Ze was afgewezen voor de rol van jouw geliefde Sien maar kreeg wel de rol van mevrouw Roulin, de vrouw van de postbode Joseph Roulin die jij in de eerste maanden van 1889 gaat schilderen. Zij staat symbool voor het moederschap. Jij hebt haar man en hun drie kinderen ook geschilderd. Het bijzondere toeval wil dat Richard en Selva ook drie kinderen hebben.

Brief 7 aan Vincent van Gogh

29 mei 2023

Emmen 26-05-2023,

Beste Vincent,

Ik spring weer even terug in de tijd naar jouw brief van 17 september toen je naar het kerkhof ging in de buurt van Hoogeveen. Waarschijnlijk is dat het kerkhof van Hollandscheveld. Het is een oefening in geduld om daar te geraken met bussen die daar maar 1 keer in het uur naartoe gaan en dan nog een eindje lopen om op de plek van bestemming te komen. Tegelijk zoeft iedereen op grote snelheid langs me heen op elektrische fietsen, zowel jong als oud. En jij reisde per trekschuit, open kar of te voet. Daar moest ik aan denken toen ik tussen de weilanden door mijn hoofd leeg liep. Die leegte en de langzaamheid geeft zuurstof en ruimte in de hersenen. Je kunt je druk maken maar je kunt het ook niet doen en gewoon lopen, zijn, kijken. Bijvoorbeeld naar prachtige witte geiten die ik onderweg tegen kwam en bijna licht gaven door het zonlicht. Ik zag er de geschilderde geiten van Jan Mankes in, die met zijn penseel gewone dingen van binnenuit tot heilig schildert. Jan werd een jaar voor jouw dood geboren in Meppel, in Drenthe. En hij ging al dood op zijn 30e, de leeftijd die jij nu hebt. Jan had al succes tijdens zijn korte leven en bij jou begint het pas bij je 30e. Hoe zou jij zijn schilderijen hebben gevonden? Ik denk dat de liefde voor de natuur en het alledaagse wel overeenkomstig is, maar Jan’s handschrift is weg gepenseeld in de gelaagde olieverf terwijl het verstilde mystieke in het onderwerp heel langzaam aan de oppervlakte komt. Terwijl jouw temperament beweging geeft aan jouw penseelstreken die je niet gladstrijkt maar laat staan, omdat het zo en niet anders moet zijn. Jij bent misschien extremer, een vernieuwer omdat je niet anders kon.

Een geit in Hollandscheveld

Schilderij door Jan Mankes

Ik naderde het kerkhof via het lange pad dat lila/paars was door de vele rododendrons. Rododendrons waar mijn ouders onder zijn uitgestrooid op een plek in de bossen ergens in het midden van het land waar ik mijn kindertijd heb doorgebracht. Gek dat ik op dat moment op twee plekken, misschien zelfs drie plekken tegelijk daar was. De allesbepalende plek van mijn jeugd die alleen in mijn herinnering bestaat, de overwoekerde plek die het was tijdens het uitstrooien en ondertussen liep ik naar het kerkhof van Hollandscheveld op zoek naar iets van jou.
Ik speurde naar graven die ouder waren dan 1883 en die heb ik gevonden. Die zou jij kunnen hebben gezien. Maar jij beschrijft in jouw brief het geheel; ‘een stuk heide met heg…graven begroeit met bunt en heide..’ En zo heb je het ook getekend. Ik zoom meer in op de individuele stenen en ben benieuwd naar wie die mensen waren in hun tijd. En ondertussen ook nog een online meeting gehad op een bankje op dat kerkhof. Dat vond ik wel een mooie locatie in die setting, verschillende dingen/tijden door elkaar heen. Misschien was het reizen van en naar deze plek wel belangrijker dan de plek zelf. Mijmertijd.

Kerkhof in Hollandscheveld

Wat ik je nog vergeten was te vertellen. Ik ben weer even in Nieuw-Amsterdam geweest, op de plek waar jouw samengestelde portret is geschilderd op een silo en jouw schilderij van een ophaalbrug enorm uitvergroot op de andere zijde. Een groep mensen waarvan ik Sieta ken van het van Goghhuis, het logement waar jij destijds logeerde, hebben daar zonnebloemen gezaaid vanwege jouw aanwezigheid in 1883. Het leverde wel een mooi beeld op al die gehurkte mensen in de zwarte aarde. De werkende mens in het landschap, maar in deze tijd meer een
re-enactment; een surreële performance.

Zonnenbloemen planten in Nieuw-Amsterdam

Schilderij door Vincent van Gogh, collectie van Gogh museum A'dam

Brief 5 aan Vincent van Gogh

22 mei 2023

Op 19-05-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn vijfde brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Beste Vincent,

`Wat willen wij allen stellen tegenover het noodlot? Allen, allen zonder onderscheid bedaard werken, kalmte..’ en nog meer schreef je op de dag van 12 oktober in Nieuw-Amsterdam. Soms vang ik flarden op van gesprekken in het park waar ik verblijf. “Mamma, kan een hart echt breken?” hoorde ik een kind vragen. “Zijn moeder zit in een hospice, aldus een oude vrouw op een bankje tegen een andere vrouw met een man met een beperking ertussenin. Kalmte en zenuwen; die woorden lees ik vaker terug in jouw brieven. Aanwezig zijn en afleiding. Zoals gedoe met geld. Je verlangt ernaar samen met jouw broer te zijn, zodat je je aan hem kunt scherpen, productiever zult zijn. En minder eenzaam ook denk ik zo. We hebben een eenzaam vak. En het is nooit zeker of er geld uit gaat komen. Ons werk is niet per definitie gebonden aan een ‘verdienmodel’. We doen het omdat het om de 1 of andere reden moet gebeuren terwijl er niemand om vraagt. Tegelijk..ging ik ook anders naar jou kijken toen ik Sieta, vrijwilliger van het van Goghhuis in Nieuw-A’dam ontmoette. Dat is het logement waar jij hebt gelogeerd met uitzicht op de Hoogeveense vaart en die ophaalbrug die jij geschilderd hebt.( Ik heb over dezelfde houten vloer gelopen als waar jij overheen liep, de kast zien staan die jij gezien hebt, jouw nagebouwde kamer met kopieën van jouw tekeningen) Sieta vertelde dat een eenvoudige arbeider 60 cent per dag verdiende. Jij betaalde 1 gulden per nacht voor het overnachten in een logement. Jij kon de veenarbeiders buiten gaan zitten schilderen en tekenen terwijl zij zware fysieke arbeid verrichtten. Arbeiders die nooit met kunst in aanraking kwamen, zich uit de naad werkten om rond te komen en dan iemand die naar hen kijkt om ze op het platte vlak te vereeuwigen. En dat deed jij denk ik omdat je de gewone man uit de tijd wilde lichten, maar dat hadden zij niet door of zij zaten er niet op te wachten. Of was het dat je -zoals je jouw broer als advies gaf- jouw verbond tussen jezelf de natuur wilde herstellen? Het buiten schilderen en schetsen van de mens werkend op -en daardoor verbonden met- het land, zorgt er mijnziens ook voor dat jíj je verbonden voelde met die natuur. Want tekenen en schilderen is langzaam kijken, langer kijken, jezelf vergeten en verplaatsen in het zichtbare buiten jezelf, het moment oprekken en meer zien.

In de vraag aan jouw broer Theo om zich bij jou te voegen als schilder gebruikte jij het woord ‘handwerklui’. Er spreekt een zekere bescheidenheid uit waar ik van houd.
Je noemt als inspiratie de school van Barbizon, de kunstenaarskolonie actief was in de periode 1830 tot 1870 . Als reactie op de romantiek schilderden zij realistisch in de vrije natuur zonder opsmuk. Niet het verheerlijken maar kijken naar wat er is.
Je schreef dat het in de stad niet deugt, dat je naar buiten moet en het tegenovergesteld moet worden van wat je bent; je vernieuwen in de natuur. Is het de herrie van de stad -met de vele stemmen- dat afleidt van waar het werkelijk om gaat? Brengt de natuur ons dichter bij een innerlijke stabiele stilte van waaruit essentiële en daardoor ook vernieuwende werken gemaakt kunnen worden?

Je had geen kunstacademie afgerond. Toch begon je aan het avontuur. Een onzekerheid die ik zelfs nu nog voel, terwijl ik in leeftijd jouw moeder had kunnen zijn, hoe moet dat voor jou geweest zijn? Als je jong bent is misschien alles wel helderder, en wellicht speelt het ‘man-zijn’ daarbij ook nog een rol. Met dat laatste ben ik overigens nooit zo bezig. Toch ben ik wel benieuwd hoe jouw verhaal zou zijn geweest als je een vrouw was.

Het van Goghhuis in Nieuw-Amsterdam

De kamer van Vincent

Bezoeker in de ZOOkeeper studio

Brief 4 aan Vincent van Gogh

22 mei 2023

Op 18-05-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper - mijn vierde brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Beste Vincent,

In jouw brief van 22 september vanuit Hoogeveen (ik spring een beetje in data in reactie op jouw brieven en dat kan op de plek in de tijdszone waarin ik me begeef) schrijf je dat je enige tegenspoed hebt met modellen. Er werd over gelachen, je werd voor de gek gehouden en je kon jouw figuurstudies niet afkrijgen door onwil van de modellen. In mijn tijd gaat het er anders aan toe. In de openbare toilet van het Rensenpark kwam ik een heel bijzondere verschijning tegen; een soort hedendaagse reïncarnatie van een geisha die jij ooit geschilderd zou kunnen hebben in 1887. Ik had over Wishnu gehoord. Hij werkt als vrijwilliger in het Tibetaanse museum dat hier gevestigd is als vrijwilliger. Het museum is gevuld met hedendaagse Tibetaanse kunst gemaakt door een lama die een variatie op jouw amandelbloesemtak uit 1890 heeft geschilderd. Wishnu zal met dat werk als decor een performance gaan uitvoeren. Ik nodigde hem uit in mijn atelier om hem te interviewen op film en ik ben begonnen hem te portretteren. Hij is slechts 17 jaren oud en durft zijn anders zijn dagelijks te laten zien in de schmink en sprookjesachtige kleding die hij aantrekt. Het androgyne is vanuit het hindoeïsme waarin hij is opgevoed niet ongewoon en wordt geaccepteerd door zijn familie. En hoewel het er in deze tijd anders aan toe gaat in Drenthe dan in die tijd van jou, is het best moedig om hier zo over straat te gaan. Wishnu toonde zich vereerd dat ik hem wil portretteren. Hij hoeft er niet eindeloos voor stil te zitten want ik maak foto’s die ik gebruik als schets voor mijn portretten. Ik bedacht me dat deze brief ook over tijd zou moeten gaan en wonderlijk genoeg vind ik in mijn laatste zin de ingang naar dit onderwerp. Want er gebeurt uiteraard iets anders als je een model schildert naar de waarneming. Maar dat is niet waar ik naar op zoek ben. Wat dat wel is hier op deze plek, is me nog niet duidelijk en dat maakt ook kwetsbaar. Zeker ook omdat iedereen kan meekijken en lezen van wat ik hier aan het doen ben. Mijn brieven doe ik niet in een enveloppe met een postzegel gericht aan 1 enkel persoon dat dan dagen later aankomt. Nee, ik post mijn brieven aan een onbekende groep mensen op het wereld wijde web en schrijf ze handmatig uit op grote formaten papier in het gastatelier. Het feit dat de datum van schrijven en posten niet samenvalt geeft me een ongemakkelijk gevoel, alsof ik te laat ben. 12 oktober in Nieuw-Amsterdam schrijf je: “..de zaken gaan zoo gehaast dat er weinig wordt nagedacht, weinig wordt gevraagd of geredeneerd.” “Daar moet ik over nadenken” hoor ik dan Jan de Bie zeggen, een mooie kunstenaar en mens uit Den Bosch die niet lang geleden is overleden. Het tempo lijkt hier lager te liggen dan in de randstad (nog steeds) omdat het landschap leger is, maar het wereldwijde nieuws wordt iedere dag over de mensen uitgestort via allerlei nieuwe mediakanalen die in jouw tijd niet bestonden. En iedereen vind er iets van. De uitspraak van Jan de Bie vind ik mooi omdat die de zaak vertraagt. Ik weet het heel vaak niet.

Brief 3 aan Vincent van Gogh

16 mei 2023

Op 11-05-2023 schreef ik -als artist in residency in Studio ZOOkeeper- mijn derde brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe.

Beste Vincent,

Gisteren heb ik met Bert Finke locaties bezocht waar jij gewandeld hebt in november 1883. In Nieuw-Amsterdam bij het station is jouw schilderij van de ophaalbrug heel groot geschilderd op een graansilo en om de hoek van datzelfde gebouw, een portret van jou zoals je eruit moet hebben gezien in de tijd dat je hier verbleef. Omdat er geen afbeeldingen bestaan van hoe jij er toen uit zag is er via allerlei nieuwe technieken jouw beeltenis samengesteld. In jouw brief van 16 november schrijf je over jouw tocht naar Zweelo, ’s ochtends om drie uur in een open karretje met als vermoedelijke wegwijzer de kunstenaar Max Liebermann die daar gelogeerd en geschilderd had. Ik werd daarentegen rondgereden in een ware automobiel om 9 uur in de ochtend met jouw brieven als leidraad.

Het treft me dat je het Drentse landschap beleeft via de ogen van de schilders die je bewondert zoals Corot. Sommige schilderijen beklijven als vensters naar een werkelijkheid achter de werkelijkheid. Ze openen het landschap zodat je meer gaat zien. Dat doe jij nu ook. Ik heb boerderijen gezien die jij ook moet hebben gezien. Je beschrijft de diepzwarte aarde die nu in de lente veel minder somber maakt dan in de tijd, het najaar, dat jij hier was. Bovendien zag ik er een bijzonder tropisch geel vogeltje in zitten, die door de donkere aarde nog geler leek. Het lijkt alsof je in jouw brieven met woorden verf aan het mengen bent; door de kleuren te benoemen word je ervan bewust en ga je ze echt zien.

Je tekende in een herberg in Sleen een oude vrouw aan een spinnenwiel. Daar is nog steeds een logement. Daar ga ik eens aanbellen om te kijken hoe het er nu is. Vanuit Sleen liep je naar Noord-Sleen en kwam je langs het huis waar ik nu logeer en dat er toen nog lang niet stond. Door jou kijk ik om de hoek van de tijd naar het verleden. Hoe zou het zijn om 140 jaar vooruit te kijken?

We zijn op bezoek geweest bij de 92 jaar oude Rika Jidding, de kleindochter van de herder die jij hebt ontmoet. Ze spreekt Drents. Dat is toch echt wel een andere taal dan die ik versta. Via haar dochter en Bert kon ik met haar praten. Het was net alsof via haar genen jij iets dichterbij kwam, alsof ik je bijna kon aanraken. Zij benoemde ook het lantaarntje (waar je over schreef in jouw brief) die de vrouw naast de herder droeg om het donkere spelonk bij te lichten. Ik zag de donkerbruine schaapsschuren. Ze staan er nog. Door de woorden van de dochter van Rika zag ik jou in 1883 als onbekende jonge schilder de herder ontmoeten; in een wereld waar kunst ver te zoeken was. Door de loop van de tijd heeft deze gebeurtenis een andere lading gekregen. Hoeveel ontmoetingen of alledaagse gebeurtenissen zakken er niet weg in de tijd?

Je besluit jouw dag en brief als ware het een muziekstuk waarin je als in een droom ondergedompeld was. Je had jezelf vergeten in die symfonie schreef je. Dan gebeurt er iets. En ben je helemaal aanwezig. Ik las dat je van Wagner hield die met zijn muziek grootse landschappen tovert waarin je niet anders dan opgenomen kan worden. Klein en geborgen in een groots en mystiek landschap van klank waarin alles samenvalt.

Mural door De Strakke Hand

Rika Jipping, kleindochter van de herder die van Gogh heeft ontmoet

Brief 2 aan Vincent van Gogh

15 mei 2023

Op 08-05-2023 schreef ik mijn tweede brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe. In het gastatelier ZOOkeeper in het Rensenpark in Emmen worden de brieven onderdeel van een groeiende installatie met filmpjes, schilderijen en tekeningen die je de laatste twee weken van juli in het geheel kunt komen bekijken.

Beste Vincent,

Afgelopen week ben ik van Emmen met de bus naar Hoogeveen gereisd en heb ik het station en het logement Hartsuiker bezocht waar jij hebt gelogeerd. Behalve een logement is er ook een yogastudio en een nlp counselpraktijk gevestigd, gerund door Arjen en Joke van Weert. Als ik vanuit jouw ogen mijn woorden lees dan realiseer ik me dat nlp counseling in jouw tijd niet bestond en pas in de jaren 70 van de twintigste eeuw is ontwikkeld. Wat ik ervan begrijp is dat het een methode/therapie is om te leren positiever in het leven te staan om zo beter je doelen te kunnen bereiken. Ondertussen vraag ik me af of jij daardoor geholpen zou zijn, door wat voor therapie dan ook…Had je dan ander werk gemaakt? Was jouw gevoeligheid essentieel om meer te zien en anders te kunnen kijken? Was doorslaan in melancholie een stuwende kracht in (de keuze voor) jouw kunstenaarschap?

Goed, terug naar het logement en de rondleiding die ik daar kreeg van Joke. Ze liet me o.a. de zolder zien en vertelde over een paranormaal persoon die vertelde dat jij daar depressief was. Ze wees me de balk waaraan jij je wilde verhangen. Ik heb een filmpje gemaakt van de rondleiding en plaats dat als schets bij deze brief, dan kan je meekijken hoe het nu getransformeerd is. Arjen van Weert ben ik aan het schilderen in olieverf. Hij heeft een mooie huidskleur en een prachtige neus.

Mijn busreis bracht me langs de Hoogeveense vaart die jij af wilde varen. Je beschrijft in jouw brieven dat de schuiten met turf voortgetrokken werden door vrouwen, kinderen, mannen of paarden. Dat deed me denken aan mijn project (Dat) Wat Blijft waarin ik van 2019 t/m 2022 een groeiende tentoonstelling maakte in het ruim van een binnenvaartschip. We begonnen met een historische tjalk zonder motor die we hebben gejaagd (getrokken). Het interesseert me om het verleden op die manier naar het heden te transporteren. De kunst als tijdmachine. Ik verheug me erop om het kanaal af te varen waar ook jij bent geweest .

Bert Finke kwam bij me op bezoek in het atelier. Hij heeft als historicus van alles over jouw verblijf in Drenthe uitgezocht en is de stuwende kracht achter allerlei projecten waarin jij de inspirator bent. We gaan deze week alle locaties af waar jij bent geweest. We hebben dan ook een afspraak met Rika Jipping, de 94 jarige kleindochter van Hendrik Jager, de schaapsherder die jij in Achterste Erm hebt ontmoet! Zoals je wel zult begrijpen ga ik Rika schilderen. Van Bert heb ik een filmpje gemaakt om zijn verhaal te kunnen doorgeven en onthouden, maar ik ga hem ook tekenen. Ik onderzoek en mix verschillende disciplines in dit project; een (gesprek op) film, een schilderij of geschreven tekst nemen een andere tijd en aandacht.

Brief 1 aan Vincent van Gogh

5 mei 2023

Op 01-05-2023 schreef ik mijn eerste brief als antwoord op de 23 brieven die Vincent van Gogh schreef in 1883 in Drenthe. Nu na mijn eerste week in mijn artist in residency in Emmen post ik mijn brief op deze plek.

Beste Vincent,

Dit is mijn eerste brief aan jou als antwoord op de 23 brieven die jij hebt geschreven toen jij door Drenthe reisde. Jouw verzamelde brieven kreeg ik in boekvorm in 1989 en ik las ze toen ik 30 jaar geleden als jonge kunstenaar voor 2 maanden in Praag in een atelier werkte; een belangrijke fase in mijn prille kunstenaarschap waarin ik thuis kwam in mijn werk. Ik schrijf je vanuit mijn heden van 2023 naar het verleden, jouw heden van 1883 toen jij 30 jaar oud was. Jouw brieven zijn mijn kompas die me leiden me naar de Drentse plekken waar jij bent geweest. Ik zal net zoveel brieven schrijven, tekeningen en schilderijen maken als jij hebt gedaan. Jij kwam met de trein aan in Hoogeveen, ik in Emmen waar ik als artist in residency in een voormalig dierenpark mag werken. Jij ging logeren bij logement Hartsuiker in Hoogeveen voor 1 gulden per nacht en ik mag logeren in Noord-Sleen bij een gastvrije huisarts in ruil voor een schilderij. Morgen ga ik het station van Hoogeveen bezoeken en het logement waar jij verbleef. Ik ga kijken hoe het er nu is, wie er nu wonen of werken. Het landschap werd steeds leger toen ik vanuit Brabant naar Drenthe reisde. En het is hier stil. Ik maakte een wandeling naar Sleen. Iedereen die ik tegenkwam zei me gedag, zelfs opgedofte pubermeisjes. We leven in een klein landje maar het is hier écht anders op 3 uur reizen vanaf Brabant. Het accent is grappig, kort en bondig. De mensen heel vriendelijk. Zou het komen doordat de mensen meer ruimte hebben dan waar ik woon? Ik herinner me dat je schreef dat het vrede is hier, rust. Dat ervaar ik ook. Het ruime, stille landschap geeft ruimte in mijn hoofd. De ruimte werd vanmiddag opgevuld door vele verhalen van een onverwachte bezoeker die op film de transitie van het park vastlegt waar ik verblijf. Zijn bijna doodervaring, in een mistige lichte tunnel, laat hem bewuster leven. Ook hij treedt op zijn manier in jouw voetsporen als een niet jeugdige youtuber. Wat dat is leg ik nog wel eens uit, want dan moet ik je eerst vertellen wat internet is en dan wordt deze eerste brief te lang. (Er lezen wat anderen mee en die haken dan af he)

Ik haarde mijn sugarsnaps (dat zijn een soort knapperige boontjes die in jouw tijd ook nog niet bestonden) op een grote kei voor mijn atelierdeur. Een dame op leeftijd sprak me aan of het wel veilig wandelen was in de avond in het park. Ze kwam uit Den Haag, ging vroeger heen en weer naar Emmen naar dit dierenpark dat geen dierenpark meer is. Vier/vijf uur heen en terug. Nu kan ze dat niet meer en verblijft in een hotel. Ik vertelde over jou. En zij vertelde dat ze de film die over jou is gemaakt wel drie keer heeft gezien. Ze was geïnteresseerd in jouw anders zijn. Dat het zo jammer is dat er vaak geen plek is voor bijzondere buitenbeentjes. Is er moed voor nodig om anders te durven zijn, of kon jij niet anders?

Het is gek aan jou te schrijven; iemand die onsterfelijk is geworden door zijn brieven en schilderijen. Je moest eens weten dat jouw leven en werk veel toerisme trekt, dat jouw kunst van betekenis is voor de economie. En dat terwijl jij zelf niets te makken had. Je gaf jouw leven voor de kunst en nu ben je voor velen een onuitputtelijke inspiratiebron.

Dagelijkse fietstocht van Noord-Sleen naar Emmen

Rensenpark, Emmen

ZOOKEEPER

18 april 2023

Heel blij ben ik met mijn artist in residency in Emmen (Drenthe) als ZOOKEEPER in voormalig dierenpark Rensenpark van 1 mei tot 1 augustus.

GEZOCHT
Ik zoek in Emmen voor een aantal nachten per week een overnachtingsplek in ruil voor een portret in olieverf. WIE KAN MIJ HELPEN?
(in het atelier kan namelijk niet geslapen worden)

VAN GOGH IN DRENTHE
Ook wil ik graag in contact komen met mensen die meer weten over de plekken waar Van Gogh is geweest en dan met name de mensen die nu wonen en/of werken op die plekken. Ben je of ken je zo iemand? Stuur alvast een berichtje en kom langs in de Studio Zookeeper voor een kop koffie en een gesprek.

Vincent van Gogh verbleef in 1883 eveneens voor 3 maanden in Drenthe. Hij zal mijn gids en spiegel zijn gedurende mijn verblijf en ik zal de 23 brieven die hij schreef aan zijn broer Theo beantwoorden vanuit het heden. In zijn voetsporen zal ik de locaties bezoeken waar hij is geweest, verhalenvertellers portretteren in film, schilderij en/of tekening.

Troost

29 maart 2023

Ze had geen idee wat ze kwam doen in mijn atelier en was door haar moeder meegenomen vanaf haar stageplek. Ik ging ze voor, had het schilderij op mijn ezel neergezet willekeurig tussen alle andere dingen. Veel mensen kijken niet goed. Er valt ook veel te zien in mijn atelier. Maar zij zag het schilderij meteen en barstte in huilen uit. Ze herkende haar overleden paardje. Ik huilde mee. Het schilderij is gemaakt vanaf een filmstill en het is anders dan een foto. Dat zag ze en dat raakt. Schilderen is langzaam kijken en daardoor meer zien. Schilderen is ook niet willen maar geduld hebben en luisteren naar wat het beeld te zeggen heeft. Een schilderij neemt zijn/haar eigen tijd. Dankbaar voor deze opdracht. Schilderen troost. Mij ook.

Olieverf op doek 24 cm x 30cm

Terug geslingerd in de tijd

2 maart 2023

Ik kreeg een mail van onze familiehuisarts van jaren geleden. Hij had in 1991/92 drie schilderijen van mij gekocht. Na mijn afstuderen aan de kunstacademie in Den Bosch begon ik met het schilderen van zelfportretten. Een ogenschijnlijk eenvoudig onderwerp; kijken in de spiegel, iedere dag en schilderen wat ik zag. Ik oefende mijn techniek, vermenigvuldigde mezelf zes keer op een doek. Een groepsportret van mezelf. Streng kijkend, want dat doe je als je geconcentreerd langer in de spiegel kijkt. Ik verplaatste mezelf in de tijd in oude familiefoto's en had toen niet in de gaten dat het een thema is dat nu na 32 jaar (mijn god..is dat zo lang geleden) nog steeds belangrijk is in mijn werk, hoewel de familie meer op de achtergrond raakt en het maatschappelijke belangrijker is geworden. Ik bleek de schilderijen destijds niet te hebben gesigneerd. De huisarts en zijn vrouw zijn inmiddels ook wat ouder geworden en denken na over hun nalatenschap. En daar horen die schilderijen ook bij. In die tijd overleed de vader van de huisarts plotseling. Of ik een portret van hem wilde maken. Het werd mijn eerste realistische portret, samengesteld uit meerdere foto's. Het ontroerde me dat hij vertelde dat het schilderij hem geholpen had in zijn verwerking. Het groepszelfportret hing hij destijds in de wachtkamer van zijn praktijk. Veel patiënten voelden zich er ongemakkelijk bij en zorgen ervoor dat ze er niet tegenover gingen zitten. Het andere schilderij is gebaseerd op een klassenfoto van mijn lagere school. Ik overdreef de jaren 70 gekleurde kleding en maakte de gezichten enigszins lachwekkend. Vaak zocht ik de grenzen op van het absurdisme of lachwekkende, geïnspireerd door James Ensor, maar ook Edward Munch die een andere meer melancholieke snaar bij me raakte. We spraken over al die jaren dat we elkaar niet gezien hadden wat me terug bracht naar de jonge kunstenaar die ik toen was in mijn grote koude atelier, zoekend en toegewijd. En nu..niet meer jong en veelbelovend, maar wel veel gemaakt en meegemaakt met die jonge kunstenaar van toen ergens diep van binnen. Naarmate het leven meer geleefd wordt is de betekenis van de dingen wat gelaagder en minder zwart-wit of helder zoals dat is bij een jong mens. Tegelijk is die jonge kunstenaar voor mij degene waar ik steeds naar terug keer als een anker, die me vertelt waarom ik moet doen wat ik doe en me niet teveel moet laten afleiden waar het niet om gaat. Ik ben nu toevalligerwijs ook met zelfportretten bezig; kijkend naar mijn oudere lichaam en gezicht, met een andere intentie dan 30 jaar geleden. Me bewust van een voortdurende transformatie van het leven en de dingen; van groei en eindigheid. Dat niets blijft en dat is goed.

Nieuwsbrief 22 Dat Wat Blijft

1 februari 2023

Publiekspost in de kanaalkast

25 januari 2023

Dankbaar voor de mooie reacties die het publiek heeft gepost in de kanaalkast tijdens de tentoonstelling van (Dat) Wat Blijft in Het Noordbrabants Museum in Den Bosch!

Heemkunde Wotra Jaarboek 2022

25 januari 2023

Dankbaar!
Ronny Witting van de heemkundige kring Neeroeteren in België, heeft uitgebreid verslag gedaan van de inspiratiebijeenkomst in maart 2022 en de varende tentoonstelling van Dat Wat Blijft afgelopen zomer.

Publicatie voortgangsreportage Buitenlandse Zaken

18 januari 2023

Geweldig dat (Dat) Wat Blijft wordt beschreven in de voortgangsreportage van het ministerie van Buitenlandse Zaken! Via deze link kan je de hele PDF lezen en bekijken.

Nieuwsbrief 21 Dat Wat Blijft

6 december 2022

Nieuwsbrief 20 Dat Wat Blijft

3 november 2022

Nieuwsbrief 19 Dat Wat Blijft

11 oktober 2022

Dat Wat Blijft in Museum Jan Heestershuis Schijndel

2 september 2022

Nieuwsbrief 18 Dat Wat Blijft

30 augustus 2022

Publicatie in MAzine

4 augustus 2022

Een mooie publicatie over de varende tentoonstelling Dat Wat Blijft in MAzine in de gemeente Maaseik.

Nieuwsbrief 17 Dat Wat Blijft

31 mei 2022

Nieuwsbrief 16 Dat Wat Blijft

29 april 2022

Nieuwsbrief 15 Dat Wat Blijft

17 maart 2022

Dat Wat Blijft bijeenkomst in Neeroeteren (B) 27 maart 14 uur

15 maart 2022

Een schilderij voor de 100 jarige wijk De Muntel in Den Bosch

7 februari 2022

Van woningbouwcorporatie Zayaz in Den Bosch kreeg ik de opdracht een mural te maken voor de jarige 100 jarige wijk de Muntel. Het werk is geplaatst op een speeluitleen De Hobbel op het Taxandriaplein. Ik heb oproepen gedaan voor foto's van spelende kinderen door de tijden heen in deze wijk. Van deze foto's heb ik een compositie gemaakt waarin ik de kinderen vanuit het verleden in zwart wit heb geschilderd en de hedendaagse in kleur. Het is een ovaal formaat geworden waar twee meisjes uit weg lijken te rolschaatsen. Ik heb het heden zo met het verleden verbonden als een ode aan het spelende kind dat we allemaal geweest zijn.
Materiaal is acrylverf op watervaste multiplex, gevernisd en een anti grafity coating, formaat 200 cm x 400cm.

Nieuwsbrief 14 Dat Wat Blijft

2 februari 2022

Nieuwsbrief 13 Dat Wat Blijft

12 december 2021

Nieuwsbrief 12 Dat Wat Blijft

20 september 2021

Artikel in de Limburger: Dat Wat Blijft

9 juni 2021

26 juni Bibliocenter Weert bijeenkomst Dat Wat Blijft

9 juni 2021

26 juni om 11 en 15 uur inspiratiebijeenkomst bij Bilbliocenter in Weert met lezingen iver de Zuid-Willemsvaart bij Weert en Dat Wat Blijft door drs. Theo Schers (werkzaam bij stadsarchief Weert), co-curator Alexandra van Dongen en Monique Broekman (beeldend kunstenaar), poëtisch omlijst door kanaaldichter Rick Terwindt.
Aanmelden: uiterlijk 23 juni info@puckworks.nl
BRENG OOK JOUW LIMBURGS KANAALVERHAAL
i.s.m. MuseumW

Nieuwsbrief 11 Dat Wat Blijft

2 juni 2021

Nieuwsbrief 10 Dat Wat Blijft

30 april 2021

Nieuwsbrief 9 Dat Wat Blijft

1 april 2021

Nieuwsbrief 8 Dat Wat Blijft

1 maart 2021

Nieuwsbrief 7 Dat Wat Blijft

29 januari 2021

Nieuwsbrief 6 Dat Wat Blijft

28 december 2020

Nieuwsbrief 5 Dat Wat Blijft

5 november 2020

Artikel in de Schuttevaer

2 november 2020

Dat Wat Blijft in Veghel

26 oktober 2020

Op 25 oktober hielden we een inspiratiebijeenkomst bij de Cultuurhaven in Veghel. Kanaaldichter Rick Terwindt dichtte de lezingen aan elkaar en maakte ter plekke een nieuw gedicht naar aanleiding van verhalen van de mensen uit de zaal.
Bernard Vissers van de Heemkunde Vehchele vertelde een boeiend historisch verhaal over de Zuid-Willemsvaart bij Veghel en Alexandra en ik vertelden over de inhoudelijkheden van Dat Wat Blijft en over de reizende Kanaalkast die t/m 5 november bij de Cultuurhaven in Veghel te zien is. Je kunt in de brievenbus van de kast je verhaal posten in relatie tot het kanaal.
Omroep Meijerij maakte een mooi item over deze bijeenkomst. Via de computer kan je onderstaand filmpje bekijken, via de telefoon klik dan op deze link om foto's , film en tekst te zien.

Persbericht Dat Wat Blijft inspiratiebijeenkomst in Veghel

7 oktober 2020

Persbericht
Den Bosch, 2 oktober 2020

25 oktober: inspiratiebijeenkomst over kunstproject Dat Wat Blijft

Dompel je onder in de wereld van de Zuid-Willemsvaart en deel ook jouw onvergetelijke verhaal over het kanaal

Het Magazijn bij de Cultuurhaven Veghel is zondag 25 oktober het onderkomen voor een gratis inspiratiebijeenkomst met lezingen en een poëzieperformance over Dat Wat Blijft, een varende expositie die de vele bijzondere verhalen over de 122 kilometer lange Zuid-Willemsvaart tot leven brengt. Bij de Dat Wat Blijft-kanaalkast – van 16 oktober tot en met 5 november te zien bij de CHV Noordkade – kun je ook jouw onvergetelijke verhaal over het kanaal delen.

Wanneer: zondag 25 oktober van 11:00 tot 13:00 uur en van 15:00 tot 17:00 uur
Waar: Cultuurhaven Veghel (CHV) 10-12, 5462 EH Veghel. Zaal: Het Magazijn
Aanmelden: kan tot uiterlijk 22 oktober via info@puckworks.nl of 06-22181370. Wees snel, want er is een beperkt aantal plaatsen beschikbaar. We houden ons uiteraard aan de coronarichtlijnen van het RIVM.

Aan de Zuid-Willemsvaart komt eigenlijk de hele wereld samen. Door de jaren heen vonden uiteenlopende bewoners en ondernemers hier hun plek. Dat Wat Blijft, een reizende expositie op een binnenvaartschip, verzamelt en bewaart hun verhalen. Door de ogen van kunstenaar Monique Broekman krijgen deze verhalen een nieuwe, waardevolle betekenis. Via indringende videoportretten en schilderijen brengt zij de geschiedenissen van (oud-)kanaalbewoners tot leven.

De eerste editie van Dat Wat Blijft was begin juni in Den Bosch. Vanaf juli 2021 gaat het schip weer varen. Het reist dan tot en met 2022 – als het kanaal tweehonderd jaar bestaat – via verschillende locaties naar Luik. In samenwerking met kunstgroep De Compagnie wordt het eindresultaat tijdens festival Fabriek Magnifique 2022 gepresenteerd.

Lezingen en gedichten

Tijdens de gratis inspiratiebijeenkomst vertellen initiatiefnemer en kunstenaar Monique Broekman en gastcurator en kunsthistoricus Alexandra van Dongen meer over Dat Wat Blijft. Zo delen ze een aantal mooie verhalen van (oud-)kanaalbewoners uit Den Bosch. Bernard Vissers voorzitter van de heemkundekring Vehchele, neemt je vervolgens mee in de geschiedenis van de Zuid-Willemsvaart. Rick Terwindt, dichter van de Meierijstad 2020 én nu ook officieel Dat Wat Blijft Kanaaldichter, draagt tot slot gedichten voor die zijn geïnspireerd door het kanaal.

Deel jouw kanaalverhaal via een object

Ook de Dat Wat Blijft-kast is te zien. Deze kast reist de komende tijd langs de verschillende steden aan de Zuid-Willemsvaart. De eerste stop is Veghel. In de kast kun je onder meer de films bekijken die zijn gemaakt tijdens de pilot van Dat Wat Blijft in Den Bosch. En er staan objecten in die symbool staan voor de steden langs het kanaal.

Daarnaast kun je jouw onvergetelijke verhaal, lied of gedicht – persoonlijk of historisch – over de Zuid-Willemsvaart posten in de brievenbus van de kast. Dat kun je doen aan de hand van een foto of een ander object. Alle inzendingen worden vanaf juli 2021 geëxposeerd in de tentoonstelling op het schip. Een selectie verhalen wordt zelfs verfilmd. De inzenders van deze verhalen krijgen daarnaast een persoonlijk kunstwerk cadeau! Kun je niet bij de bijeenkomst zijn? Mail dan je verhaal naar info@puckworks.nl.

Monique Broekman: ‘Ik woon zelf aan de Zuid-Willemsvaart in Den Bosch en kijk uit op de mooie oude huizen aan de overkant van het kanaal, met daarachter de Sint-Janskathedraal. Tijdens de pilot van Dat Wat Blijft heb ik mijn overburen – en hun verhalen – leren kennen. We maken allemaal onderdeel uit van de geschiedenis van de Zuid-Willemsvaart. Maar we maken ook allemaal onze eigen geschiedenis langs het kanaal. In Dat Wat Blijft worden al deze verhalen bewaard voor de toekomst. Ik ben benieuwd welke verhalen uit Veghel we kunnen delen en doorgeven.’

Dat Wat Blijft is een multidisciplinair kunstproject van beeldend kunstenaar en Monique Broekman, in samenwerking met gastcurator en kunsthistoricus Alexandra van Dongen, filmer Esgo Klein en meubelmaker en tentoonstellingbouwer Jan van Hees. Stichting Puckworks is opdrachtgever van Dat Wat Blijft. Het project wordt mogelijk gemaakt door Museum W, Kunstloc Brabant, de provincie Noord-Brabant, BrabantStad en de Van Berkelgroep.

Kanaaldichter Rick Terwindt

Nieuwsbrief 4 Dat Wat Blijft

8 september 2020

Mankes, Chassé, DWB en Sterrenwijk

27 juli 2020

De schilderijen van Jan Mankes die ik vorige week zag in museum More in Gorssel roep ik met regelmaat op in mijn gedachten. De kleine intens geschilderde werken die haast buiten de tijd staan. Zo bescheiden van formaat, zo betrokken op de onderwerpen. Het handschrift van de schilder is onzichtbaar en dienstbaar aan zijn voorstellingen, alsof zijn ego opgelost is in het aandachtige kijken en maken. Alles valt erin samen. Die bescheidenheid en oneindige aandachtige tijd die spreekt uit zijn werken brengen mij terug naar waar het voor mij om gaat in de kunst. Het is als het luisteren naar de hartslag van de wereld en dat kan alleen als je heel stil bent.

Jan Mankes

In coronatijd ben ik zoals altijd iedere dag naar het atelier gegaan. De wereld buiten was aangenaam stil geworden, hoewel het tegelijk een dreigende stilte was. Wat staat ons straks te wachten? De kleine werken die in deze periode zijn ontstaan bekijk ik vanuit die onbekende tussentijd. Het is de wereld nabij, terwijl die tegelijk gevaarlijk is in deze vreemde tijd. Het aanraken, aangeraakt worden en dichtbij de ander zijn maakt mensen mens en minder (fysiek) alleen. De digitale hulpmiddelen zijn als pleisters op het gemis.

olieverf op paneel, 25,5cm x 21,5cm

olieverf op paneel, 32cm x 21cm, 2020

olieverf op paneel, 20cm x 30cm, 2020

Een tentoonstelling die ik samen met Jan van Hees in de Chassé galerie in Breda zou hebben is opgeschoven naar 12 september t/m 6 december. Er is geen opening maar wel op 29 november een ‘Art rendez vous’ waaraan alle culturele instellingen mee doen in Breda. We laten om 13.30 uur films zien uit project Dat Wat Blijft 2019 en samen met kunsthistoricus Alexandra van Dongen zal ik vertellen over dit omvangrijke project. Er zal aansluitend een performance plaats vinden in de tentoonstelling. Ik laat werk zien van de afgelopen vijf jaren en uiteraard ook nieuw werk.

In verband met project Dat Wat Blijft heb ik filmopnames gemaakt van zangeres Pien Smeets, stadsdichter Meierijstad Rick Terwindt en Rolf Vonk (heemkundekring Veghel/Erfgoed Brabant) in het lege ruim van het schip De Oostenwind waarmee we gaan varen in de zomer van 2021.
We hebben diverse contacten gelegd langs de Zuid-Willemsvaart waaronder met Wim Dijkman, Senior conservator Centre Céramique in Maastricht. Wim is medesponsor van Dat Wat Blijft!! Als tegenprestatie ga ik hem portretteren in een kostuum van Petrus Regout (1801-1978); de grondlegger van de kristal-, glas en aardenwerkfabriek P.Regout&Co/De Sphinx en maken we een film waarin hij in die hoedanigheid zijn verhaal zal doen. Museum W, de nieuwe naam van het Gemeentemuseum Weert, is enthousiaste partner van DWB. In samenwerking met het museum zullen we de tentoonstelling op het schip in 2021 samenstellen. De Cacaofabriek in Helmond heeft zich ook aangesloten als partner van DWB. En de samenwerking met Fabriek Magnifique en de gemeente Veghel zal ook duidelijker vorm gaan krijgen.

Wim Dijkman Senior conservator Centre Céramique in Maastricht en kunsthistorica Alexandra van Dongen

Vorig jaar rond deze tijd kampeerde ik in Sterrenwijk, een wijk in Utrecht, om onderzoek te doen en bewoners te spreken over een mogelijk kunstwerk in de openbare ruimte. De Sterrenwijkers hebben voor het ontwerp van Maurice van Es en dat van mij gekozen om te laten uitvoeren. Mijn ontwerp bestaat uit een mural en een speelhuisje. Ik ben bezig met de definitieve opdrachtfase waarin eerst het speelhuisje uitgevoerd zal gaan worden. Een spannend proces waarin ik samenwerk met een speeltuinbouwer en SPARK in Den Bosch die een tekening gaan frezen in het huisje.

Maar nu eerst even op vakantie.

Rolf Vonk/Dat Wat Blijft

9 juli 2020

Rolf Vonk is lid van de heemkundekring Vehchele in de Meierijstad en werkzaam bij Erfgoed Brabant.

In het kader van kunstproject 'Dat Wat Blijft' op binnenvaartschip de Oostenwind over de Zuid-Willemsvaart van Den Bosch naar Luik (2020-2022), vertelt Rolf in het lege ruim aan de hand van een foto over zijn familiegeschiedenis die nauw verbonden is met de geschiedenis van de Zuid-Willemsvaart in Veghel.

WOON(DE) WERK(TE) JIJ LANGS DE ZUID WILLEMSVAART IN BRABANT, LIMBURG OF BELGIË?
Mail je gedicht, foto, verhaal of voorwerp naar info@moniquebroekman.nl en wordt onderdeel van een bijzonder varend (tentoonstellings-)project.

Dat Wat Blijft zou dit jaar aanmeren bij @fabriekmagnifique in Veghel maar door corona is dit afgelast. We maakten toch wat filmopnames in het lege ruim van de Oostenwind als digitaal voorproefje. Mede mogelijk gemaakt door @provincienoordbrabant Kunstloc Brabant #impulsgelden

Pien Smeets-l'invitation au Voyage

4 juni 2020

Pien Smeets woont nabij de Zuid-Willemsvaart in Den Bosch en studeert Muziektheater Klassiek aan het conservatorium van Tilburg waar zij wordt opgeleid tot operazangeres. Tijdens de pilot van Dat Wat Blijft in 's-Hertogenbosch in 2019 heeft ze ook gezongen op schip De Vertrouwen. Nu Fabriek Magnifique in Veghel in juli 2020 niet doorgaat en we verlaat starten in september, willen we toch digitaal iets laten zien en horen. Pien zingt hier in het ruim van de Oostenwind in Veghel l'invitation au Voyage, een tekst van Charles Baudelaire op muziek van Henri Duparc.
Een uitnodiging om met ons mee te reizen.

Ik werk hierin onder andere samen met Alexandra van Dongen (kunsthistoricus/curator) en Jan van Hees (vormgever).

Woon/werk (of in verleden) je langs de Zuid-Willemsvaart in Brabant, Limburg of België en wil je mee doen met Dat Wat Blijft?
Mail dan jouw verhaal met foto (van een object), of gedicht in relatie tot het kanaal naar info@moniquebroekman.nl.
Een selectie verhalen wordt verfilmd, en de geselecteerden krijgen een kunstwerk geïnspireerd op hun verhaal kado.

DWB wordt mede mogelijk gemaakt door Impulsgelden/Provincie Noord-Brabant/Kunstloc.

Lees hier meer.

Reactie op bestuursakkoord van het nieuwe Brabantse provinciale bestuur

13 mei 2020

Mijn reactie (filmpje met geluid) op de uitholling van de cultuur in het bestuursakkoord van het nieuwe Brabantse provinciale bestuur, bestaande uit VVD, Forum voor Democratie, CDA en Lokaal Brabant.

Er was eens een provincie in het zuiden van het land met een gedeputeerde voor cultuur van het CDA die de verbindende kracht van kunst zag en die me deed reizen langs de Brabantse dorpen in een omgebouwde keet. De boeren uit de dorpen trokken mijn beschilderde wagen voort met hun tractoren van het ene dorp naar het andere en brachten mij als lunch hun eigen verbouwde asperges, aardbeien of andere producten als aanleiding voor ontmoeting en gesprek. In deze onalledaagse behuizing was ruimte voor verwondering en nieuwsgierigheid naar elkaars anders zijn.
Maar het sprookje is over en uit. Tractoren staan in een ander daglicht. Er is geen Brabantse gedeputeerde voor cultuur meer in de tijd van het zogenaamde nieuwe normaal waarin anders zijn als bedreiging wordt gezien en niet als inspiratiebron voor nieuwe gedachten. Kunst en cultuur is onlosmakelijk onderdeel van het leven en van de economie, en kan alleen daarom al geen hobby zijn.

Traag

2 mei 2020

De wereld ligt nog even ziek in bed, maar we lijken aan de beterende hand. Toch is het onduidelijk hoe lang het nog gaat duren. De wereld is tot stilstand gebracht door een onbekende onzichtbare ziekmaker. Wat staat ons te wachten als we ontwaken. Economische voorspellers herhalen doemscenario’s in de media. Anderen willen deze onbekende stille tijd archiveren voor de toekomst in het besef dat we nu al geschiedenis schrijven voordat het geschiedenis is. We hebben gezamenlijk verschillende stadia doorlopen, gevoed door de eindeloze stroom beelden via de media. Van ongeloof en relativerende humor, schokkend besef, angst, berusting, troost, gemeenschapszin, maar nu begint er een onrust. Er is meer geluid buiten. De situatie lijkt niet meer houdbaar.
Het geloof in economische groei, in beweging zijn, ergens naartoe gaan, houdt de wereld op de been. Maar als je ziek bent dan moet je rusten en wachten tot het over is. Er is dan alleen nu. En dat is confronterend. Er is geen afleiding van de beweging, ineens is er ruimte voor innerlijke stemmen die anders niet gehoord worden.
Het is denk ik inherent aan het mens-zijn om betekenis te zoeken en te geven aan de tijd en dat wordt sterker in deze tijd die we niet herkennen. De wereld(economie) heeft griep maar de natuur groeit gewoon door. De vogels nemen meer ruimte in, de zon komt op en gaat onder, de lente laat zich zien en trekt zich niks aan van de zieke mensenwereld. De natuur is en wij mensen willen het snappen en inkaderen.
Kunst troost zeggen velen in deze tijd. Ergens anders las ik een geïrriteerde reactie dat kunst niet troost maar moet verontrusten. Het is ook maar welke definitie je hanteert. Ik begrijp het niet als mensen zeggen dat ze kunst gaan maken. Het werk moet zichzelf nog bewijzen of het de tijd kan doorstaan, of het echt de naam kunst mag dragen. Kunst maak je niet, het ontstaat, op momenten als je even niet oplet, met wel met de juiste concentratie en aandacht. Als het werk dan een troostend effect heeft of verontrust, dat maakt niet uit. Het raakt een gevoel, zet het denken in beweging en verdiept de ervaring. Het maken van iets nieuws, het creatief bezig zijn is eigenlijk een beetje spelen zoals kinderen doen. Iets maken gewoon omdat je het leuk of fijn vindt om te doen. En als kind is er ruimte om te spelen. Als je groot bent moet je meedoen met die groei van de economie en is spelen bijzaak. Maar nu de wereld nog een beetje ziek is er weer ruimte om te spelen.
Ik heb geen zin om mee te doen met de zich herhalende economische doemscenario’s. Wat zou er gebeuren als iedere dag via de media herhaald zou worden dat we met zijn allen het heel goed gaan hebben na onze gezamenlijke griep. We zijn dan met zijn allen goed uitgerust, alle ellende is eruit gezweet, we voelen ons als herboren. En we gaan met frisse energie iets moois neerzetten omdat we in onze collectieve retraite tot diepe inzichten zijn gekomen.

Wat blijft?

25 maart 2020

Een klein beestje, een onzichtbaar virus haalt al onze vaste grond onder onze voeten weg. We moeten afstand houden van elkaar en vragen ons af of we ‘het’ ook hebben omdat die vreemde hoest wel heel lang aan houdt. Onophoudelijke storm aan verslavende nieuwsberichten op de sociale media waar iedereen weer wat van vindt en daar weer wat van vindt. Artsen, verplegers, supermarkten, schoonmakers en leraren houden de boel draaiend. Freelancers o.a. in de culturele sector hebben van het ene op het andere moment geen inkomen meer, winkels sluiten, evenementen worden gecanceld. De economie valt stil.. We zijn met zijn allen tot stilstand gebracht door een klein onzichtbaar beestje. Ondanks al onze kennis en technologische vooruitgang waarmee we grip op het leven leken te hebben, staan we nu machteloos aan de zijlijn toe te kijken wat er om ons heen gebeurt. De veerkrachtigen onder ons zoeken nieuwe mogelijkheden online om toch zichtbaar te zijn en aan inkomsten te komen. En ondertussen werken de autonome kunstenaars gewoon door zoals ze altijd doen en deden. Ook al zit niemand erop te wachten. Of toch wel? Wat kan kunst betekenen in deze tijd? Is het de troost?
Ik hoorde deze week twee keer de vraag hoe de kunstenaars gaan reageren op een tijd als deze. In hoeverre zal de kunst beïnvloed worden door deze ongekende tijd? Wat blijft er over, wie hebben we nodig om te overleven als er zoiets gebeurt als dit? Als alles onzeker is, ieder moment kan veranderen, waar vind je dan rust?

Olieverf op paneel, 34cm x 27cm , 2020

Dat Wat Blijft, de titel van het project waarvan de pilot afgelopen zomer in een binnenvaartschip op de Zuid-Willemsvaart in Den Bosch plaats vond, is geïnspireerd op de titel van het filosofische essay van Patricia de Martelaere Wat Blijft. Op 20 maart kreeg ik bericht dat Dat Wat Blijft is gehonoreerd met een genereuze bijdrage uit de impulsgeldenregeling van Kunstloc Brabant! Op 10, 11, en 12 juli 2020 meren we aan bij Fabriek Magnifique in Veghel en beginnen we in het ruim van binnenvaartschip De Oostenwind met het verzamelen van verhalen over de Zuid-Willemsvaart in Veghel (en Helmond). Er zullen sprekers zijn, muziek, er zijn films te zien die we eerder in Den Bosch maakten, en we trakteren de verhalenbrengers met een tafel vol lekkers. In Dat Wat Blijft werk ik o.a. samen met co-curator/kunsthistoricus Alexandra van Dongen en Jan van Hees. Ik hoop van harte dat het door kan gaan, dat we weer gewoon met elkaar aan tafel kunnen zitten en nieuwe mensen mogen ontmoeten. Tijdens de pilot in Den Bosch hoorde ik al een bijzonder verhaal over een moeder en een dochter die zelfmoord pleegden in de Zuid-Willemsvaart bij Veghel aan het einde van de Tweede Wereldoorlog omdat ze ‘zich hadden ingelaten met Duitse soldaten’…Zij zijn begraven op een kerkhof Blankens kerkhof; een laatste rustplaats voor misdadigers en ‘andere ongewensten’. Daar zou ik wel meer over willen horen….

Het ruim van de Oostenwind

Het vertellen van verhalen en er met aandacht naar luisteren dat geeft een kader en betekenis. Zodra we een verhaal kunnen maken van datgene wat er zich in het nu afspeelt dan is het afgerond, krijgt het een begin, een midden, een einde en een plek in het verleden. In Dat Wat Blijft vervoeren we verhalen verstopt in alledaagse dingen, en tillen we ze op uit het tijdelijke. We geven ze glans en de aandacht die ze verdienen. Dat is wat kunst doet; het laat je langer kijken naar datgene wat zo gewoon lijkt maar eigenlijk heel bijzonder is.

Hey Joe tell us a story!

15 januari 2020

De dingen, de mensen en hun geschiedenis

9 januari 2020

Vandaag heb ik samen met Jan werken geplaatst in een appartementencomplex in het centrum van Den Bosch die ik in opdracht van woningbouwvereinging Zayaz heb gemaakt. In april 2019 hebben we in de entree van het pand een olieverfschilderij op paneel (200cm x 117cm) in de vorm van een boek opgehangen. Samen met bewoners dook ik de geschiedenis van de locatie in, bezochten we het stadsarchief en het museum van het oudste psychiatrische ziekenhuis van Nederland; Reinier van Arkel. Het appartementencomplex is in de jaren 80 gebouwd als short stay afdeling van dit ziekenhuis. Later is het overgenomen door Zayaz en zijn er appartementen in gekomen. Geweldig om te ontdekken wat er op die historische grond allemaal nog meer is gebeurd. Er waren oude mannen- en vrouwenhuizen, er stonden kerken, waren begraafplaatsen, er werd gevoetbald met schedels die boven de grond kwamen.
Via deze link kan je de geschiedenis horen verteld door bewoners aan de hand van het geschilderde boek met historische afbeeldingen. En hier kan je meer details van het geschilderde boek bekijken.

Het was spannend om de laatste werken vandaag te plaatsen. Ik heb de bewoners geïnterviewd over objecten in hun huis met een verhaal. Deze dingen (en dieren) heb ik geschilderd in olieverf op panelen (circa 55cm) in verschillende uitgezaagde vormen.
Het is een bonte verzameling aan verhalen geworden van bijvoorbeeld een ex-dakloze man over wonen in een tent; de zon op zien komen en zien ondergaan. Wanneer je je lot gaat keren en in eigen hand neemt. Of de bewaarde tranen in een doosje, twee schaaltjes die twee culturen laten zien, een bloem als metafoor voor het leven, een beer zonder oog, het verhaal van een groot circusfan die vanuit zijn rolstoel alle circussen bezoekt en ze in miniatuur met afvalmateriaal (o.a. insulinespuiten en wc-rollen) en playmobiel na bouwt. De granaat uit de tweede wereldoorlog verbouwd tot asbak en de man uit Curaçao die stillevens maakt van o.a. zijn kerstpakketten en religieuze afbeeldingen. Ik vind het geweldig dat ik deelgenoot mocht zijn van een stukje leven van de mensen die wonen in een pand niet ver van het mijne. Ogenschijnlijk gewone verhalen die heel bijzonder zijn en zichtbaar in gekoesterde dingen. Ben je benieuwd naar de verhalen? Luister en kijk dan hier
(scroll daar naar beneden voor de afbeeldingen en verhalen)

Vergezichten

11 november 2019

Persbericht gemeente Utrecht:

Bewoners van Sterrenwijk hebben voor het project Kunst voor Sterrenwijk twee ontwerpen gekozen: ‘Vergezichten van Sterrenwijk’ door Monique Broekman en ‘De Wijk als Fotoalbum’ door Maurice van Es en Luka Karssenberg. Sterrenwijkers hebben ruim twee weken kunnen stemmen op hun favoriete kunstwerk. Wethouder Anke Klein (Cultuur) heeft op 5 november de stembus geopend en met de aanwezigen de stemmen geteld. Van de 400 huishoudens die Sterrenwijk telt, zijn er 80 stemmen uitgebracht. Op de kunstwerken ‘Vergezichten van Sterrenwijk’ en ‘De Wijk als Fotoalbum’ zijn een gelijk aantal stemmen uitgebracht.

Lees hier verder

(Geen) Tijd

5 november 2019

In een eindeloze zomer maakte ik gedurende een dag opnames van mijn verblijf in de Helvoirtse bossen. Ik bespiedde mezelf, was mijn eigen toeschouwer in het besef dat ook anderen zouden gaan kijken.
(Als kind fantaseerde ik dat mijn leven gefilmd werd, dat alles wat ik deed werd vastgelegd alsof ik de hoofdrol in mijn eigen leven speelde. Ik kwam er later achter dat meer mensen deze fantasie blijken te hebben.)
Mijn dochter maakte tekeningen op een schoolbord die pas uitgeveegd mochten worden als ze gefotografeerd werden. Ik deed/doe hetzelfde.
Die eindeloze plek in de bossen zou ten einde komen. Ik fixeerde de tijd in bewegend beeld en verstild in olieverf en laat ze naast elkaar zien.
De plek is beeld geworden, een afgerond verhaal waar geen tijdelijkheid meer bestaat.
Video: 44 min, olieverf op paneel, 64cm x 29cm

Sterrenwijk kiest

15 oktober 2019

A.s. vrijdag ga ik mijn schetsvoorstel presenteren in Sterrenwijk. In dit filmpje zie je mijn ontwerp en dat van de anderen.

Kamperen in Sterrenwijk-2

17 september 2019

Kijk...een filmpje gemaakt door Luuk Heezen van mijn project 'Studio Sterrenwijk' tijdens mijn werkzaamheden in Utrecht. In augustus kampeerde ik midden in Sterrenwijk en interviewde ik wijkbewoners om me te laten inspireren voor een blijvend kunstwerk in de wijk.

Kamperen in Sterrenwijk

2 augustus 2019

Hieronder een tekst van de website van de gemeente Utrecht:
(hier is de link voor het gehele artikel)

Kunst en cultuur Kunst voor Sterrenwijk

In Utrecht staan veel kunstwerken in de openbare ruimte: op pleinen, in parken, in en aan gebouwen verspreid over de stad. Veel van die kunstwerken komen tot stand bij de bouw van een publiek gebouw of nieuwe wijk. In het veranderende Sterrenwijk is geen nieuwbouw gepland. Sterrenwijk verdient toch ook een kunstwerk, met zijn roemruchte geschiedenis en bewoners. Dat kunstwerk gaat er komen. Deze zomer komen er drie kunstenaars naar Sterrenwijk.

De kunstenaars gaan op zoek naar verhalen, ideeën, inspiratie en een locatie voor het kunstwerk. We nodigen alle Sterrenwijkers uit om met de kunstenaars te praten over wat zij bijzonder en belangrijk vinden. Ook zijn er activiteiten waaraan de wijkbewoners mee kunnen doen.

Een zomer vol kunst

De kunstenaars Monique Broekman, Maurice van Es en de Tilburg Cowboys komen in de maanden juli en augustus naar Sterrenwijk. Ze willen de buurt en de bewoners beter leren kennen. De ontmoetingen met wijkbewoners en hun onderzoek naar de wijk zijn een kunstproject op zich. Iedere kunstenaar doet dit op zijn eigen manier. Bijvoorbeeld met een persoonlijk bezoek aan huis, een activiteit op straat of met een praatje in een tent voor het buurthuis. Zo krijgen zij ideeën voor het kunstwerk voor Sterrenwijk en waar in de wijk dit kan komen.

Meedoen en stemmen

Alle Sterrenwijkers krijgen een uitnodiging om met de kunstenaars te praten over wat zij bijzonder en belangrijk vinden en mee te doen met de activiteiten. Na de zomer maken de kunstenaars alle drie een voorstel voor een kunstwerk én een locatie in de wijk. In oktober vertellen ze meer over hun eigen ontwerp tijdens een bijeenkomst voor de buurt. Daarna kunnen alle Sterrenwijkers stemmen op hun favoriete kunstwerk. We verspreiden huis-aan-huis stemformulieren en er komt een stembureautje. Het kunstwerk met de meeste stemmen wordt in 2020 in de wijk gemaakt en geplaatst.

Tentoonstelling Dat Wat Blijft in 's-Hertogenbosch

9 juli 2019

Teaser Dat Wat Blijft in Den Bosch

9 juli 2019

Nieuwsbrief Dat Wat Blijft 3

6 juli 2019

Brabants Dagblad

3 juli 2019

Dat Wat Blijft opening/tentoonstelling

16 mei 2019

Nieuwsbrief Dat Wat Blijft 1

1 mei 2019

Nieuwsbrief Dat Wat Blijft 2

1 mei 2019

Dat Wat Blijft

13 februari 2019

OPROEP!!
Woont en/of werkt u aan de Zuid-Willemsvaart in ‘s-Hertogenbosch, of heeft u er gewoont of gewerkt?
Doet u dan mee met DAT WAT BLIJFT!
Een bijzonder cultuurhistorisch kunstproject en tentoonstelling op het 100 jaar oude schip De Vertrouwen op de Zuid-Willemsvaart in het centrum van
‘s-Hertogenbosch

Heeft u een voorwerp, recept, document, lied, (verzonnen) verhaal, foto (bijvoorbeeld van uw uitzicht) van uw huis of bedrijf in relatie tot de Zuid-Willemsvaart?
Alle inzendingen worden verzameld, én geëxposeerd in een tentoonstelling in schip De vertrouwen de eerste week van juni in de Zuid-Willemsvaart centrum ‘s-Hertogenbosch.
Mail uw inzending uiterlijk 30 maart via info@puckworks.nl, dan maakt u kans één van de vijf inzenders te zijn waarvan het verhaal verfilmd wordt én waarbij een persoonlijk kunstwerk wordt achtergelaten.

Op 10 MAART is er een (gratis) INSPIRATIEBIJEENKOMST
in mijn atelier bij Nova Zembla in de Sint-Josephstraat 20 in ’s-Hertogenbosch.
Soep, koffie, thee en lekkers is aanwezig!
Schuif aan tafel en laat u inspireren door:
co-curator Alexandra van Dongen (curator/werkzaam bij museum Boijmans Van Beuningen), Henk Henkes (gids kring Vrienden ‘s Hertogenbosch), Monique Broekman (beeldend kunstenaar), drs. Akke de Vries-Oosterveen (erfgoeddeskundige)en zangeres Theodora van den Wildenberg.

Aanvang eerste sessie 12 uur en tweede om 15 uur
Neemt u een voorwerp, foto, of verhaal mee?
Meldt u zich aan voor 5 maart bij info@puckworks.nl vermeldt hierbij hoe laat u aanwezig zult zijn.
Er zijn beperkt aantal plaatsen beschikbaar! Wees er snel bij.

DAT WAT BLIJFT is een project van Stichting Puckworks en wordt uitgevoerd door Monique Broekman (beeldend kunstenaar), Alexandra van Dongen (curator/werkzaam bij museum Boijmans Van Beuningen), en Esgo Klein (filmer)

Logo door Nicole Smans!!

Vetplanten en stillevens

14 januari 2019

Het nieuwe jaar begint goed!
Vandaag is het definitief dat ik een mooie opdracht mag uitvoeren voor woningbouwcorporatie Zayaz. Geïnspireerd door verhalen van bewoners van een appartementencomplex in de binnenstad van 's-Hertogenbosch ga ik murals maken.
Het pand had eerder een andere bestemming en was onderdeel van Reinier van Arkel (psychiatrische instelling). Afgelopen weekend heb ik de eerste interviews gedaan met een aantal bewoners. Ik ga met hen op zoek naar de geschiedenis van de plek én ik heb hen gevraagd of zij een bijzonder voorwerp in huis hebben met een verhaal. Deze voorwerpen ga ik uitvergroot schilderen en per verdieping in de algemene ruimtes samenbrengen tot stillevens.
De verhalen die horen bij de voorwerpen zijn te horen via QR codes bevestigd bij de stillevens.
Er zijn al prachtige verhalen verteld over bijvoorbeeld een granaatscherf uit 1942 die omgebouwd is tot asbak.

Granaat uit 1942 als asbak

Ik wist niet dat er zoveel soorten vetplanten bestaan. Afgelopen week ben ik op bezoek geweest in een kas met vele soorten vetplanten in Dongen, bij een echtpaar die mij opdracht geeft om onder andere een familieportret te schilderen.
Prachtig om te zien dat werk en leven zo mooi samen gaan, en hoe er met zoveel toewijding en liefde gewerkt wordt. (Ineens zie ik overal vetplanten opdoemen als ik in winkels ben)
Ook verschillende kassen uit het verleden van de voorouders ga ik portretteren. Deze week ga ik schetsen of en hoe deze kassen samen als mural een plek kunnen krijgen in de kas in Dongen.

Kas met vetplanten

Mijn eerste artikel bij Jegens en Tevens is verschenen op 2 januari (lees en klik hier Met de billen bloot) waarin ik bezoekers van This Art Fair heb ‘gerecenseerd’. Het schrijft toch wel anders dan in dit vertrouwde blog.
Ik heb wat tentoonstellingen bezocht de afgelopen weken en kijk nu anders; wat zou ik erover kunnen schrijven en hoe zou ik het doen? In mijn hoofd begint een idee te ontwikkelen voor een nieuwe tekst, en vooral de manier waarop. Wordt vervolgd.

Performance This Art Fair dec 2018

Op vakantie met een kunstwerk

15 december 2018

Ik ben heel blij met het mooie artikel op de website van het Lisser Art Museum omdat Jan van Hees en ik met onze installatie TUSSENPOOS de eerste LAM publieksprijs hadden gewonnen in 2017.
Vandaar dat we dit jaar stand 33 cadeau krijgen tijdens This Art Fair in de Beurs van Berlage in A'dam, van 27 t/m 30 december.
Lees het artikel via onderstaande link.
https://www.lamlisse.nl/op-vakantie-met-een-kunstwerk/

TUSSENPOOS-2-tijdens This Art Fair 2018

10 december 2018

Tijdens This Art Fair 2018 (Beurs van Berlage/A'dam stand 33) nemen wij je als bezoeker mee op vakantie; het bos in.
TUSSENPOOS-2 is een een installatie/reconstructie van een plek in de Brabantse bossen die bestaat en ook echt te koop is.
Je kunt daadwerkelijk ín het schilderij, foto of de film plaatsnemen; de illusie voor de werkelijkheid verruilen en het voorgoed de jouwe maken als je het aankoopt.

In de voorverkoop kan je alvast in de stemming komen met een t-shirt met een bijpassende animatie voor 30 euro en een flesje boslucht met bijbehorende kaart voor 15 euro.
Je kunt het ophalen op de beurs stand 33.

Tijdens de beurs hanteren wij geen vastgestelde prijzen.
We willen namelijk met je in gesprek gaan over de waarde van ons werk.
Wat wil jij betalen voor het werk dat je zou willen hebben?
Wil je de werkelijke locatie kopen, de film, het schilderij, of de foto? Het is allemaal mogelijk!
Wat is het je waard?

Tijdens de opening op 27 dec 18-22 uur laten we een spannende performance plaats vinden.

TUSSENPOOS-2-Filmstill

Ter gelegenheid van installatie TUSSENPOOS-2- in de voorverkoop dit T-shirt met animatie voor 30 euro en onderstaand boslucht met kaart voor 15 euro. Stuur een bericht bij interesse naar info@moniquebroekman.nl

TUSSENPOOS-2- Workinprogress

De grote vlucht inwaarts

29 september 2018

De zomer was lang en on-Nederlands warm met voor ons als toetje eind augustus begin september een paar weken kamperen in de Spaanse Pyreneeën.
De stille zomer, als iedereen op vakantie is, voelt als extra tijd. Ik heb in die extra tijd gewerkt o.a. onder onze veranda in de Helvoirtse bossen aan nieuwe plannen, heb filmpjes, foto’s gemaakt, getekend, geschreven en gelezen.
‘Kleine filosofie van de digitale onthouding van de filosoof Hans Schnitzler was heel interessant. Zijn studenten hebben een periode zonder social media geleefd, Hans heeft hen daarover geïnterviewd waarop hij heeft gereflecteerd.
Het voelde als vakantie voor de studenten, ze kregen meer tijd om écht om zich heen te kijken, het leven werd intenser beleefd. Ik kreeg wel een beetje het gevoel alsof er alleen bewijs gevonden en gezocht werd in de negatieve aspecten van sociale media, maar toch herkende ik veel in wat hij schreef. Hij schreef over de behoefte overal foto’s en filmpjes van te maken dat dan weer onmiddellijk gedeeld wordt, en sprak in dit kader over een ‘extern geheugen’. Ervaringen worden daarin opgeslagen en overgedragen op volgende generaties, en de tijd wordt op die manier gematerialiseerd. Nog een mooi woord: de smartphone als ‘ICT prothese’; een hulpmiddel om ons te kunnen verhouden tot een collectief bewustzijn. Het onthouden van de sociale media noemde hij ‘een digitale ramadan’.
De verslavende werking van de sociale media zorgt ervoor dat we iets doen wat we niet echt willen doen. Voordat je het weet zit je weer te koekeloeren op facebook of een ander medium, kijkend naar beelden die mensen van zichzelf maken. Het beeld dat gecreëerd wordt is een andere dan wie we écht zijn. Onze zelfbeschikking/autonomie gaat daardoor verloren; de aandacht versnippert, de wereld wordt onoverzichtelijker. “Autonomie hangt samen met het vermogen tot concentratie en het geven van gerichte aandacht” Nog een mooi citaat :”De menselijke eigenschap om altijd ergens anders te willen zijn dan daar waar je op dat moment bent.”
Al jaren schrijf ik citaten over in mijn werkdagboekjes. Dat doe ik om ze beter te onthouden en mee te nemen in mijn denken en vaak merk ik dat ze inhoudelijk mijn toekomstige projecten mee inkleuren.

Filmpjes monteren in de Brabantse bossen

In de Spaanse bergen las ik : “De grote vlucht inwaarts” filosofische essays van Thijs Lijster. Geweldig interessant. Iedereen móet dit boek lezen. Hij schetst een glashelder beeld van deze tijd en legt verbanden vanuit verschillende hoeken van de samenleving waarbij hij lijnen trekt naar het verleden om het heden beter te kunnen duiden. Hij citeert de CDA-man Maxime Verhagen die zegt: “Kennis, kunde, kassa!” om te illustreren hoe onze samenleving ‘vermarkt’ is; wetenschap is de melkkoe voor de economie, alles is een product geworden (de kunstenaar=cultureel ondernemer en dat vinden we nu heel ‘gewoon’) en wij burgers zijn consumenten die moeten consumeren. Innovatie is hét woord van deze tijd, dat in dienst staat van groei en nóg meer consumptie.
“Alleen wanneer we in staat zijn om simpelweg ‘te leven’ in het heden zullen radicale alternatieven weer tot bloei komen” Dat citaat lijkt haaks te staan op de *wil* tot innovatie.
Tegelijk benoemt hij ook de ‘handel’ in ‘het hier en nu’ in de “evenementelisering van de cultuur”. Het barst van de tijdelijke festivals waar je bij geweest móet zijn.
Thijs citeert Boris Groys: “Het nieuwe kan slechts herkend worden binnen de context van de traditie.” En later schrijft hij: “Het waarlijk nieuwe staat ons veeleer toe om de traditie in een geheel ander licht te beschouwen.” Onze kijk op het verleden is niet star, het verleden staat niet stil maar kan op verschillende manieren geanalyseerd worden.
Wat steeds terug komt in het boek is de behoefte van de huidige mens om zich terug te trekken uit de steeds onoverzichtelijk wordende wereld waarop wij geen invloed lijken te hebben. Door het uiteenrafelen van de tijd en (historische) kritische verbanden te leggen lijkt hij op te roepen tot verontwaardiging, of misschien wel iets van woede waardoor je als lezer terug keert vanuit ‘de grote vlucht inwaarts’ om je opnieuw te gaan engageren met de omringende wereld.
En dat is wel symbolisch na mijn zomerse-winterslaap waarin ik in stilte heb doorgewerkt en me heb gevoed met goed denk-voer waar ik nog veel op kan terugvallen door te lezen in mijn citatenboekje.

Z.t. olieverf op paneel 120cm x 220cm

En dan de laatste nieuwtjes:
Ik ben in voorbereiding van een bijzonder meerjaren-project i.s.m. Alexandra van Dongen. Zij is free-lance curator en onderzoeker Kunst- en Cultuurhistorische Projecten en conservator Museum Boijmans Van Beuningen. In dat kader voer ik veel gesprekken o.a. met het BHIC, en hebben we een bezoek gebracht aan historische tjalk Het Vertrouwen..Later meer hierover..

Alexandra van Dongen en Bart Verkade in tjalk Het Vertrouwen

Omdat Jan van Hees en ik de eerste LAM publieksprijs hebben gewonnen vorig jaar december tijdens This Art Fair in A’dam, krijgen we dit jaar een gratis stand om onze ontwikkelingen te laten zien in een nieuw werk. We hebben onze plannen ingediend en gaan dit werk uitvoeren. Ook daarover later meer! Voor een voorproefje klik dan hier..

Deze week heb ik te horen gekregen dat de kennisvoucheraanvraag bij Kunstloc via de impulsgelden is gehonoreerd! Marjorie van Geenhuizen gaat mij de komende maanden coachen op het zakelijke vlak. Het is lastig als beeldend kunstenaar het beeldende en zakelijke te combineren. Het lijken twee totaal verschillende delen van de hersenen die niet te verenigen zijn of elkaar soms tegen spreken. Toch interesseert die zakelijke kant me wel. Hoe vind ik de juiste balans en hoe kunnen beiden elkaar op een positieve manier voeden en beïnvloeden? Marjorie zal mij in mijn toekomstige projecten een zakelijke spiegel voorhouden. Spannend..

Ik ben blij met twee de portretopdrachten waar ik mee bezig ben. Het zijn geen ‘klassieke’ portretten; de achtergrond van het portret geeft het portret een context. Het zegt iets over de geportretteerde, schildertechnisch ben ik op het hele vlak bezig en beïnvloedt de achtergrond in kleur en licht het portret.

TUSSENPOOS/This Art Fair 2017

Spaanse barok, picknicken en vleiende woorden

11 juni 2018

Afgelopen week terug gekomen van een heerlijke week Andalusië. Ik heb eind jaren 90 van de vorige eeuw (!) een werkperiode gehad in Callosa de Ensarria in de provincie Allicante en heb daarna en jaren daarvoor door Andalusië gereisd. Verliefd raakte ik toen al op de Spaanse barok; ruwe kerken aan de buitenkant die aan de binnenkant hun madonna’s en Jezussen flink laten huilen en bloeden in hun glanzende goud gekrulde behuizing. Het lijden verbeeld met een hele lange ij.
Flabbergasted (er is geen beter Nederlands woord voor te verzinnen) was ik door ons bezoek aan het monesterio de la Cartuja in Granada. Wat een verfijnde barok, wat een rijkdom in ornamentering, trompe-l'oeil, reliëfs, beelden die overgaan die schilderijen; een 3 dimensionaal totaalkunstwerk.
Wow..

monesterio de la Cartuja in Granada

Het bezoek aan grotwoningen waaromheen een museum was opgericht; een soort openluchtmuseum met thematisch ingerichte kamertjes met foto’s van mensen die er hadden gewoond, verraste me aangenaam. De cultuur van de gewone mensen die daar hun ambacht uitoefenden, op afstand en in contrast met de gekrulde gouden barok die we de dag daarvoor hadden gezien. Het contrast tussen het grote geld die de hoge kunst binnen haalt om zichzelf groter te maken t.o.v. het gewone (over-)leven. Zou er ook nog iets er tussenin bestaan?
En dan op straat plotseling een processie met dragers die heen en weer deinen op het ritme en ontroerende klanken van een harmonieorkest. ’s Avonds in de smalle straten passeren zilveren religieuze objecten in een winkelwagentje, mannen die een habijt op een hangertje voor zich uit houden.

monesterio de la Cartuja in Granada

Vlak voordat we het vliegtuig naar huis namen in Malaga nog even het museum van Carmen Thijssen bekeken met Andalusische schilderijen die het allemaal net niet of helemaal niet waren. Anekdotische schilderijen met typische Spaanse taferelen waar ik in eerste instantie de charme wel van inzie maar die bleven hangen aan de oppervlakte. Toch is het interessant om te onderzoeken waar dat verschil in kwaliteit nu aan ligt. Het werd duidelijk doordat er op de bovenverdieping een tijdelijke expositie met prachtig werk was ingericht van oa Sorrolla, Bonnard, Dufy en een schilder die ik niet kende Maria Rusinol en el Cau Ferrat. De concentratie van de neergezette verfstreken, niet alles evenveel aandacht geven, weglaten, keuzes maken, niet behagen maar één zijn met dat wat gemaakt moet worden.

Maria Rusinol en el Cau Ferrat

Thuis gekomen kon ik direct op pad naar het LAM (Lisser Art Museum/van de broekfoundation) om mijn film Picknicken te gaan brengen die door hen is aangekocht. De kunstwerken van de collectie hebben allemaal een link met voedsel, consumeren en winkelen. Ik werd rondgeleid door conservator Sietske van Zanten in het mooie nieuwe gebouw dat zich bevindt op het landgoed van de Keukenhof en dat in het najaar open zal gaan voor publiek.

En ten slotte werd ik heel blij van een artikel dat ik kreeg doorgemaild van de Nederlandse vereniging van dermatologen.

Gister, vandaag en morgen

8 mei 2018

In februari gaf ik een lezing bij het HKU op de afdeling media/illustratie voor de eindexamenkandidaten. Ik vertelde n.a.v. een aantal projecten over mijn manier van werken. Mijn lezing was bedoeld om de studenten te inspireren na te denken over een andere manier van het presenteren van hun werk tijdens de eindexamenexpositie. Hoe vertel je een beeldend verhaal en hoe betrek je de toeschouwer erbij?
Een paar weken geleden benaderde een student me die aanwezig was bij die lezing voor advies omdat ze iets wilde gaan doen met een etentje i.v.m. haar eindexamenpresentatie.
Erg leuk dat mijn lezing iets bij haar teweeg heeft gebracht en ik hoop dat mijn adviezen haar verder brengen.

Kleine ik, grote zaal bij HKU

Ondertussen ben ik nog steeds projectleider van het project 7 talenten-7 meesters waarin ik in opdracht van de Aleph op zoek ben gegaan naar creatieve talenten tussen de 10 en de 21 jaar in de gemeente Heusden die n.a.v. 7 eeuwen Heusden werk gaan maken. Ik heb de 7 talenten gekoppeld aan een professional waarvan ze 10 uur individuele begeleiding krijgen.
Zelf begeleid ik een meisje van 17 jaar die cross-media wil gaan studeren aan de kunstacademie in Enschede. Het project is een interessant avontuur waar we samen induiken waarin het proces van maken (dat we op film vastleggen) net zo belangrijk is als het uiteindelijke eindresultaat.

Afgelopen week heb ik samen met Jan de tentoonstelling bij Museum Slager afgebroken. Het was een hele verhuizing..(spierpijn)
Op dit moment ben ik bezig met de verantwoordingen naar subsidiënten i.v.m. subsidies die ik via stichting Puckworks heb ontvangen voor de tentoonstelling bij museum Slager. Hoewel het niet mijn favoriete bezigheid is, is het wel goed om te doen. Even terugkijken op de afgelopen drie maanden; het plan dat eerst op papier bestond en dat zich uitvouwde tot een tentoonstelling in 3 dimensies, de excursies, de Museum van de Onschuld-eetbijeenkomst…
Tijdens de tentoonstellingsperiode heb ik twee portretopdrachten afgerond, waarvan eind vorige week de laatste is opgehaald. De geschilderde portretten markeren een periode; de gezichten zijn gefixeerd in het moment, in hun tijd van leven. Een onomkeerbaar moment. Verschillende mensen die ik heb geportretteerd leven niet meer. Ik mocht ze even ‘vangen’ bij leven zodat ze voor altijd blijven.

Dubbelportret in olieverf op mahonie

Het schilderen van het dubbelportret van twee kinderen in opdracht van het BKKC was een prettige tegenhanger. Frisse gezichten, aan het begin van alles, wie zullen ze worden. Net zoals ik me dat afvroeg toen ik schilderend keek in de babyogen van mijn dochter nu alweer 18 jaar geleden.
Het heden is abrupt opgeschoven naar het verleden en maakt plaats voor iets nieuws.
Wat zal morgen brengen?

Puck, 18 jaar geleden

De laatste excursie bij museum Slager

16 april 2018

Alle gefilmde verhalen zijn inmiddels te horen en te zien in Museum Slager die verteld zijn tijdens de (eet-)bijeenkomst van Het Museum van de Onschuld in mijn tentoonstelling In Dialoog.
Henri Broeren (directeur WillemTweefabriek) vertelde zijn ontroerende verhaal n.a.v. een bruidstaartbeeldje en een singeltje van de Beatles (She loves you), Joost van Pagée (theatermaker) nam een videoband mee, plebaan Geertjan van Rossum vertelde n.a.v. het Nieuwe Testament en Marie-Antoinette Aarts (bestuurder/gastvrouw museum Slager) over een klein schilderijtje van P.M. Slager.

Henri Broeren. Foto: Ies Schute

Marie-Antoinette Aarts. Foto: Ies Schute

Inmiddels heb ik 4 excursies geleid van Museum Slager, naar het stadhuis, eindigend in de WillemTweefabriek. A.s. zaterdag 21 april om 13.30 uur is de laatste alweer..
Je kunt je ervoor opgeven via info@moniquebroekman.nl.
Het is erg leuk om te vertellen over de projecten die ik laat zien in Museum Slager, in relatie tot het museum en tot de andere locaties die we bezoeken. Het zijn interessante locaties met hun eigen verhaal en mijn werk mag daar (voor even) wonen. Tijdens mijn verhaal zie ik steeds weer andere verbanden of nuances. Ik ben gewend mijn vizier te richten op wat komen gaat; wat geweest is, is geweest. Hoewel dat niet wil zeggen dat ik niet voortbouw op mijn ervaringen. Door de rondleidingen sta ik langer stil bij verschillende projecten, en door de vragen die komen kijk ik even met de frisse ogen van de toeschouwer.
Doordat ik de tentoonstelling steeds aanvulde met nieuwe films, en door de rondleidingen kom ik regelmatig in museum Slager. Het is leuk om zo onverwachte ontmoetingen te hebben met bezoekers en met hen in gesprek te gaan.
29 april is de laatste dag van de tentoonstelling.

Een tentoonstelling is de eindstreep van een creatief proces. Het werk is afgerond, en staat stil om bekeken te worden. In de tentoonstelling In Dialoog heb ik de verbinding gevonden met mijn werk en museum Slager, maar niet alle aspecten van mijn werk/projecten zijn te zien geweest.
De afgelopen jaren heb ik b.v. geëxperimenteerd met film in relatie tot schilderen, zoals in Reïnventing paradise in het stedelijk museum in Den Bosch en Picknick in het bos in de Willem2fabriek.
Het stilstaande beeld; het olieverfschilderij t.o.v. het bewegende filmbeeld interesseert me.
Het zijn verschillende tijden; een film neemt een andere tijd dan een schilderij als je ernaar kijkt. Een schilderij staat stil en draagt –als het goed is- de tijd in zich.
Nu ik dit schrijf bedenk ik me dat je in de ruimte -waar de films te zien zijn van Het Museum van de Onschuld in Museum Slager- omringd wordt door monumentale geschilderde en getekende werken. Hierin komen die verschillende tijden ook samen. Als toeschouwer neem je plaats aan dezelfde tafel als waar gegeten is door genodigden, omringd door monumentale stille getuigen van momenten die geweest zijn. Luisterend naar de gefilmde verhalen ervaar je de ruimte en tijd anders.

Terug naar het hier en nu.
Ik heb een klein portret in opdracht afgerond en weggebracht, en een ander dubbelportret (in opdracht van het BKKC) van kinderen is in de maak. Het zijn fijne kleine werken die me terug brengen naar het hier en nu. Mijn ‘wil-knop’ moet ik dan even uitzetten, het gaat alleen om kijken en dat is soms al moeilijk genoeg. Het gaat niet om een kopie van de werkelijkheid, maar om iets dat daaronder schuil gaat. Dat wat niet te zien is, maar wel voelbaar als het nu oplost in het moment.

Portretopdracht in wording

Verhalen

9 maart 2018

Op 23 februari vond de vijfde editie van Het Museum van de Onschuld plaats in Museum Slager.
Genodigden waren: Chris van Koppen (directeur BKKC), Henri Broeren (directeur WillemTweefabriek), Marie-Antoinette Aarts (bestuurder museum Slager), Sietske van Zanten (curator LAM museum), Joost van Pagee (regisseur/theatermaker), en Geertjan van Rossem (plebaan van de Sint-Jan). De dames van de Boschveldwereldkeuken hebben heerlijk gekookt en geserveerd.
Vorige week heb ik het eerste gemonteerde filmpje/verhaal in de tentoonstelling toegevoegd van Chris van Koppen. Het goede aan monteren is dat ik beter hoor wat er gezegd is. De woorden klinken langer door en ik ben genoodzaakt het verhaal in te korten dus de essentie over te houden.
Chris van Koppen hoorde ik zeggen: “We hebben verhalen nodig; we maken ons eigen verhaal”
We maken ons eigen verhaal zo dat het klopt, ook al klopt het misschien niet voor een ander. Met het vertellen van een verhaal wordt de werkelijkheid al een beetje aangepast aan de woorden die ervoor uitgezocht worden. Maar wat is die werkelijkheid? Wordt deze werkelijkheid zichtbaar op het moment als er woorden of beelden aan gegeven worden, of is deze werkelijkheid pas waar als deze niet benoemd/verdraaid wordt?

Chris van Koppen. Foto: Ies Schute

Wat wij mensen gemeen hebben is dat we verhalen kunnen maken van die werkelijkheid; ze zijn nodig om te kunnen leven, om het leven te ordenen en de gebeurtenissen zin te geven.
Zo ging ik afgelopen weekend naar Rotterdam naar het Verhalenhuis Belvédere. Het was een Syrische middag met een filmvertoning, poëzie, muziek, eten en een lezing door Alexandra van Dongen (conservator van het Boymans van Beuningen en het Wereldmuseum en een eerdere deelnemer aan het Museum van de Onschuld)
Het is een prachtig initiatief waar ruimte is voor verhalen van de ander in een warme sfeer met een gemêleerd publiek vanuit verschillende culturen. Ik zag afgelopen week een debat bij Pauw op tv met Rotterdamse politieke partijen die het veelal misschien goed bedoelen maar zo tegenover elkaar (willen) staan. Het verhalenhuis is wat dat betreft een plek zoals het zou moeten zijn; een plek waar diversiteit aan verhalen en culturen zorgt voor verrijking.

Sietske van Zanten. Foto: Ies Schute

Terwijl ik dit schrijf is het filmpje met het verhaal van Sietske van Zanten aan het renderen. Zodra het klaar is voeg ik het toe aan de tentoonstelling bij museum Slager. Een mooi verhaal over kijken zonder oordeel, over de schoonheid van alledaagse ergernissen die je anders naar de werkelijkheid laten kijken. De waarde van de dingen lijken we pas te ervaren als het ze er niet meer zijn. Het zou mooi zijn als dat besef zou helpen de schoonheid van alles dat voorbij gaat te blijven of leren zien.
A.s. zaterdag 10 maart ga ik weer een excursie doen beginnend bij museum Slager, dan naar het stadhuis en afsluitend naar de WillemTweefabriek. Op 24 februari was de eerste excursie. Wat was dat leuk! Ik ben benieuwd wat de dag morgen gaat brengen..

Excursie Museum Slager-Stadhuis-WillemTweefabriek

Artikel in Palet

12 februari 2018

Column door Anke Roder in Palet

In dialoog bij Museum Slager, en de excursies

6 februari 2018

Het concept van de tentoonstelling ‘In dialoog’ was al een tijdje klaar. In photoshop had ik de twee zalen in museum Slager al ingericht. Het was een heel gepuzzel, maar op het scherm leek het wel een geheel te worden. Ook al was ik goed voorbereid, toch is het spannend als het inrichten in de drie dimensies moet gaan gebeuren. Een week lang hard werken samen met Jan van Hees om de twee zalen op een goede manier eigen te maken met mijn werk. Mijn atelier is nu leeg, museum Slager gevuld. Het zijn nogal wat projecten en schilderijen die er te zien zijn (vanaf 2000). Doordat ik de hoogte van de ruimte opgezocht heb klopt de hoeveelheid werk met de ruimte, en ik heb hier en daar ook rustpunten in de tentoonstelling ingebouwd.

Portrettengalerij

Het intieme museum Slager draait veelal op vrijwilligers; liefhebbers. En dat voel je als bezoeker. Ik heb de vrijwilligers rondgeleid, verteld over mijn werk, wat ik altijd wel spannend vind. Voordat ik het wist waren er 1,5 uur voorbij. Het project Zon en Zee dat ik in 2003 heb gedaan in een voormalig hotel, toen asielcentrum (en nu weer hotel) kende een Belgisch echtpaar dat als vrijwilliger in Museum Slager werkt. Het was vroeger een betaalbaar hotel voor grote gezinnen en zij gingen daar vakantie vieren. Een andere vrijwilligster kende weer de Norbertijn waarmee ik samen heb gewerkt bij de Abdij van Berne en velen kennen wel iemand uit Bernheze, of denken iemand te kennen in de portretten die ik van daar heb geschilderd.

'Speechless' (links) en doorkijkje naar 'De firma Broekman'

De opening was bijzonder. Erik Alink ging in op het woord dialoog en monoloog waarna we met elkaar in dialoog gingen. Het was best druk. Al die ogen op je gericht maken me wel zenuwachtig.
En toen ging onze dochter Puck zingen; een eigen nummer ‘Little lies’ en een nummer van Pink; Familyportrait.
Ik volg haar in mijn schilderijen vanaf haar geboorte in 2000. Met verbazing hoe je zo’n leven voort kunt brengen als mens. Door het schilderen kan ik even stukjes vasthouden van de momenten dat ik naar de verschillende fases van leven kijk. Het is een persoonlijk verhaal maar ook weer niet. Het is hoe het gaat, bij iedereen. Geboren worden, groeien, oud worden en voorbij gaan.
Nog nooit heb ik deze projecten van al die jaren bij elkaar gezien. Het leek 1 verhaal te worden. Natuurlijk zie je en zie ik het verschil in techniek. Het is soms een beetje schokkend, maar ook interessant. Ik herinner me dan waar ik naar zocht in het schilderen, enigszins onzeker of dat wat en hoe ik wilde schilderen wel mocht schilderen.
Het persoonlijke en het maatschappelijke liggen in elkaars verlengde. Het heeft te maken met contact maken met het onderwerp zonder er in ten onder te gaan waardoor het niet meer communiceert. Dichtbij zijn en afstand nemen. Zoals dat gaat als je achter een ezel staat te schilderen. Maar ook in de ontwikkeling van een concept van een project.

Grote en kleine Puck

De huiskamersetting die we gecreëerd hebben i.s.m. Jaap Joris Vens die op vier laptops websites nieuw leven heeft ingeblazen die horen bij de portrettengalerij, staat er gezellig bij. Fantastisch dat er veel mensen laptops hebben gedoneerd voor deze tentoonstelling. Vandaag heb ik even de planten water gegeven die tussen de laptops staan en ik kwam maar niet weg omdat steeds weer andere bezoekers me aanspraken. Wonderlijk was het dat een echtpaar vooral gekomen was vanwege mijn achternaam Broekman. De man heette namelijk ook zo. Ik kom de afgelopen tijd voortdurend Broekmannen tegen..In december stonden we tijdens This Art Fair naast kunstenaar Barbara Broekman, ik sprak tijdens het inrichten met een vrijwilliger van het museum die ook Broekman heet en nu deze bezoeker. En toevalligerwijs komen ze allemaal oorspronkelijk uit Nijmegen en kennen ze elkaar niet. Mijn familie komt uit Utrecht..ben benieuwd hoeveel Broekmannen zich nog gaan melden de komende tijd.

Huiskamersetting met laptops/websites en filmpjes

En dan tot slot nog een belangrijke uittip!
In het kader van mijn tentoonstelling IN DIALOOG in Museum Slager in Den Bosch organiseer ik 'excursies’
*We starten bij Museum Slager, en gaan dan naar de Oranjegalerij in het Stadhuis en we eindigen in de W2 fabriek.
*Data: 24 februari, 10 en 24 maart, 7 en 21 april
*Aanvang: 13.30 uur bij museum Slager (tot ongeveer 16 uur eindigend bij de W2Fabriek)
*Prijs: € 15,-
*Neem je fiets en museumjaarkaart mee

In museum Slager vertel ik over mijn tentoonstelling In Dialoog, in het stadhuis wacht Henk Henkes van de Kring Vrienden ons op om o.a. de achtergronden van de Oranjegalerij te vertellen waar mijn koningsportret hangt dat ik in opdracht van de gemeente heb gemaakt en in de Willemtweefabriek laat ik je de muurschilderingen zien die ik in 2016 daar heb gemaakt, en waar ook de muurschilderingen van Jan de Bie en Dennis Admandjais te zien zijn.

Mail info@moniquebroekman.nl voor meer info, als je erbij wilt zijn, en geef aan welke datum.

Ik hoop je te zien!

In Dialoog komt tot stand dankzij Hermes en het Prins Bernhard Cultuurfonds

V.l.n.r. Museum Slager, Stadhuis en de Willemtweefabriek

LAM PRIJS en een mooie muziekblog

13 januari 2018

Van 27 tm 30 december 2017 vond This Art Fair plaats in de Beurs van Berlage in A'dam waar Jan van Hees en ik onze installatie TUSSENPOOS hebben laten zien. Het ruimtelijke werk waarin onze disciplines samen komen en waarin we iedere dag een muzikale performance lieten plaats vinden, voegde zich geweldig met de prachtige ruimte van de Beurs.
Ons harde werken heeft zich geloond met de eerste LAM publieksprijs waar we heel blij mee zijn.
We willen onze (mobiele) installatie laten reizen. Laat het me weten als je geïnteresseerd bent om TUSSENPOOS bij jou(w bedrijf) te laten logeren. In samenspraak kunnen we een op maat gemaakt programma samenstellen van wat zich af kan spelen in TUSSENPOOS. (performances, workshops, gesprekken)

Ik citeer het LAM (Lisser Art Museum):
"Maar met een overweldigend aantal stemmen heeft het publiek Monique Broekman en Jan van Hees verkozen als het meest onderscheidend. Zij hebben artistieke kwaliteit en ondernemerschap weten te combineren in hun presentatie TUSSENPOOS.

Een stand ontworpen als een (tussen)ruimte waarin illusie en werkelijkheid door elkaar heen lopen en kunst en vormgeving een relatie met elkaar aan gaan.

Niet alleen een zeer professionele presentatie tijdens de beurs. Ook toonden Monique en Jan hun ondernemerschap in de aanloop van de beurs. In communicatie, organisatie en sponsorwerving en het werven van bezoekers. Tijdens de beurs organiseerde Monique en Jan dagelijks exclusief te bezoeken TUSSENPOOS concerten in hun stand. Van singer songwriters tot klassieke muziek."

Hieronder een impressie:

Onze dochter Puck heeft een prachtig miniconcert gegeven in onze installatie Tussenpoos met ook eigen nummers. Op het blog www.ondergewaardeerdeliedjes.nl is een prachtige tekst geschreven over haar eigen geschreven nummer 'Little lies'. Kijk en luister maar eens naar haar in onderstaand filmpje en misschien wil je haar wel volgen op haar verse youtubekanaal.

De geest in de fles en andere hectische zaken

28 november 2017

Het is weer tijd voor een blogpost..maar waar moet ik beginnen..Het is nogal een drukke hectische tijd. De kunstnacht is achter de rug die plaats vond in september. Een technisch nogal spannende onderneming. Een idee is zo bedacht, maar de uitvoering valt meestal wat tegen.
We hebben een filmisch drie-luik geprojecteerd in de Kaaihallen in Den Bosch waarvan de middelste een livestream was die in directe verbinding stond met Nova Zembla waar bezoekers voor een geschilderd decor op een wip uit hun dak konden gaan. Aan weerszijden waren films te zien die ik gemaakt had van kunstenaars die hun atelier hebben bij Nova Zembla die uit het dagboek van Nova Zembla (de echte dus) voorlazen en het andere beeld liet een percussionist zien die door het hele pand op van alles is gaan trommelen wat hij tegen kwam. Boven deze tekst zie je de film (deel 1) die ik van het geheel heb gemaakt. Meer info hier

Blij was ik met de opdracht van de NVDV, de Nederlandse Dermatologie Vereniging, om wederom flessen te mogen maken voor ereleden van de vereniging. Jaren geleden werd aan Jan van Hees en mij de vraag gesteld of we 'iets' konden maken voor ereleden van de vereniging. We zijn uitgegaan van hun logo dat bestaat uit 14 ringen/elipsen die samen een soort torso vormen. Vanuit die vorm hebben we flessen laten maken, destijds van laboratoriumglas, waarin we een eigen gemaakte likeur (bloedrood) schonken en een boekje aan de hals met een sprookje van Grimm 'De geest in de fles'. Er komt in het sprookje een magische pleister voor die alle wonden kan genezen en de eigenaar wordt daardoor de beroemdste dokter van de hele wereld.
De 14 elipsen zijn gezandstraald op het glas.
Het is wel wat anders dan het maken van een schilderij in de vorm, maar tegelijk gaat het ook om sfeer en een concept of verhaal waarvan op een bepaald moment alles op z'n plek valt.
Het is niet 'iets bedenken' maar voor een tijdje leven met de opdracht/vraag en dan komt het vanzelf als het ware.
Dit keer heb ik de flessen laten blazen door de glasblazerij in Leerdam. De flessen zijn anders geworden omdat ze vanuit niets worden opgebouwd. (De eerdere laboratorium glazen flessen werden gevormd aan de hand van bestaande vormen)
De samenwerking met de glasblazer met assistent is spannend..Hij moet goed aanvoelen wat ik bedoel en ik moet het helder verwoorden in een korte tijd want als het glas afkoelt dan kan het niet meer vervormd worden. Zie hieronder de foto's met het uiteindelijke resultaat.

Ondertussen is er een positieve subsidieuitslag van het Hermes business netwerk Den Bosch binnen gekomen bij stichting Puckworks i.v.m. mijn komende tentoonstelling in Museum Slager.
Daar ben ik heel blij mee. Mijn plan staat op papier met de titel IN DIALOOG en staat in de startblokken..maar eerst nu nog verder met TUSSENPOOS (meer info hier), de ruimtelijke installatie waarin ik samenwerk met meubelvormgever/maker Jan van Hees en die te zien is van 27 tm 30 december tijdens This Art Fair in de Beurs van Berlage. Ik ben daarvoor heel groot aan het schilderen; 248 cm x 242cm. En dat is heerlijk om te doen. Goed om een moe lichaam te hebben aan het einde van de dag. Ik ben erg benieuwd hoe alles in 3 dimensies zal zijn en hoe het zich zal verhouden tot de ruimte van de Beurs van Berlage.
Het lijkt me mooi als onze TUSSENPOOS zou kunnen gaan reizen. Het is een mobiele/demontabele ruimte voor pas-op-de-plaats, voor even niets of waarin misschien wel iets onverwachts kan gebeuren.
Als laatste vind ik het leuk te vertellen dat ik in opdracht van de Aleph, ateliers voor de kunsten in Drunen/Heusden, op zoek mag gaan naar 7 jonge talenten tussen de 10 en de 22 jaar (in de gemeente Heusden) die ik ga koppelen aan 7 meesters. Een project dat van start zal gaan in 2018..

Kassel/Münster, Kunstnacht, Tussenpoos en het Museum van de Onschuld

23 september 2017

Na een heerlijke vakantie met als toetje Skulptur Projekte Münster en de Documenta in Kassel ben ik nu druk doende met verschillende projecten.
Met veel genoegen denk ik terug aan het beeld van Ayse Erkmen. Zij bouwde een brug net onder het wateroppervlak dat twee kades met elkaar verbindt in een mooi oud-industriëel gebied. Een werk dat pas zichtbaar wordt doordat het publiek eroverheen gaat lopen.

Ayse Erkmen, Münster

De tattooshop waar je een kunstwerk (tekening) van eerdere exposanten kunt laten tatoeëren en waar 65 plussers 50% korting krijgen, vond ik heel goed. (door Michael Smith) En het werkte want we zagen ter plekke dat een nette man op leeftijd, waarvan je het niet verwacht, een flinke plaat op zijn arm liet zetten. Mooi hoe publiek zich zo kan verbinden met kunst, en dat de kunst onderdeel van het lichaam kan worden.

In Kassel veel ‘vluchtelingen-kunst’, veel tenten, symbool voor de volksverhuizing van deze tijd. Veel politieke kunst bij elkaar zorgt ervoor dat het elkaar verzwakt; het wordt meer van hetzelfde. Het erge is dan toch ook dat het me niet meer raakt. De niet of minder politieke kunst gaat dan wel opvallen als troostende parels in donkere tijden.

De film Vivian’s garden (door Rosalind Nashashibi) blijft b.v. maar in mijn hoofd rondzingen. Het gaat over de (Oostenrijkse) kunstenaressen Vivian Suter (in de 60) en haar moeder Elisabeth Wild (in de 90!), die leven in Panajachel, Guatemala. Heel mooi hoe de vrouwen zich tot elkaar verhouden; groots in het intieme.

Vivian's garden

De prachtige collages van Elisabeth Wild hangen ook in Kassel; recent werk uit 2016 en 2017! Leeftijdsloos en fris werk van een kunstenaar die nooit met pensioen gaat omdat werk en leven gelijk opgaan.

Collages van Elisabeth Wild

Rosalind Nashashibi is genomineerd voor de Turnerprize, ze maakt films en schildert. Dat interesseert me, hoe die twee disciplines zich tot elkaar verhouden en hoe je ze samen kunt laten zien.
Ik ben film gaan gebruiken in mijn (participatie-)projecten in eerste instantie om een gesprek vast te leggen. Maar later is het ook een meer beeldende rol gaan spelen en in december laat ik voor het eerst alleen videowerk zien in A’dam waar ik over schreef in mijn laatste blogpost.

Op dit moment ben ik films aan het renderen voor de deelname van Nova Zembla aan de kunstnacht in Den Bosch. Klik hier voor het hele programma. Onze bijdrage speelt zich af bij Pand 18, het pand naast Nova Zembla en bij de Kaaihallen. De twee plekken gaan we met elkaar in verbinding brengen en het publiek speelt hierbij de hoofdrol in een heel bijzondere film. Kom dus in grote getale naar beide locaties! Ik ben vooral in de Kaaihallen te vinden.

Ondertussen ben ik met Jan van Hees aan de voorbereidingen bezig voor Tussenpoos, een installatie waarin onze disciplines samen komen dat we laten zien op This Art Fair in de Beurs van Berlage in A’dam van 27 t/m30 dec. Kijk hier voor meer info..Als je bij ons je entreekaartje koopt maak je mede ons project mogelijk, maar binnenkort laten we weten wat je nog meer bij ons in Tussenpoos kunt beleven als je participeert in ons project! (leuke sinterklaassurprises, kerstkadootjes!)

Samen met kunstenaar Ies Schute ben ik vorig jaar begonnen met Het Museum van de Onschuld; een reeks (eet-)bijeenkomsten voor genodigden die we vragen een object mee te nemen dat hun drijfveren illustreert. De eerste drie bijeenkomsten vonden plaats in onze ateliers en op 10 september was de vierde op locatie in de Brabantse bossen. Inmiddels heb ik het eerste filmpje afgemonteerd. Je kunt hier foto's en het filmpje bekijken.
Eric Alink, één van onze tafelgenoten schreef na afloop in een mail:

'Opnieuw zag ik het wonder van de ontmoeting geschieden:
je hebt verrukkelijk eten en drinken, op een locatie die tot contemplatie verleidt,
met tafelgenoten die kind en kwetsbaarheid durven te laten zien
en jaa–– er ontstaat diepte en reliëf. Nu al een reünie waard.’

Het was een bijzondere en ontroerende bijeenkomst.

Foto: Jan vanHees

Gisteravond heb ik Orhan Pamuk gezien, de schrijver van Het Museum van de Onschuld, waarop ons project is geïnspireerd. Zijn roman is geschreven gebaseerd op verzamelde spullen op vlooienmarkten in Istanboel. Abdelkader Benali interviewde Pamuk in een bomvolle Westerkerk in A’dam vanwege zijn nieuwste roman ‘De vrouw met het rode haar’. Nou ja interviewen..Pamuk is zo welbespraakt dat er nauwelijks tussen te komen was. Hij stelde zichzelf de vragen die hij nodig had om zijn verhaal te vertellen over o.a. werkelijkheid en fictie, alledaagse dingen die door zijn schrijven boven de tijd worden uitgetild en een hernieuwde glans krijgen.

Foto: Ies Schute. Museum van de Onschuld, vierde bijeenkomst, de dingen.

Kunstnacht, Slager, film en schilderen

5 juli 2017

Tussen het schilderen door ben ik in voorbereiding met van alles dat komen gaat na de vakantieperiode. Met Nova Zembla, het kunstenaarsinitiatief in Den Bosch waar ik mijn atelier heb, doen we mee met de kunstnacht die plaats zal vinden op 30 september. Het wordt een spannend project waarin we o.a. samenwerken met pand 18 (waar de Boulevard en andere podiumkunst gerelateerde organisaties zitten) en nog wat anderen om het voor elkaar te krijgen. Het is een technische uitdaging maar ook financieel met nul budget..

Nu we het er toch over hebben: we hebben een wit doek of zeil nodig van 6 meter lang en 2 meter breed, steigermateriaal te leen van ongeveer 2m bij 3 meter, houten balken en pvc regenpijpen. Ken jij als lezer van deze blog een sponsor die ons hieraan kan helpen, of bij jij zelf die sponsor? Laat me dat dan weten: info@moniquebroekman.nl of nzembla@hccnet.nl

Vandaag heb ik een bijeenkomst gehad bij museum Slager waar ik in 2018 van januari tot mei een solotentoonstelling zal hebben waarin ik ook de verbinding zal zoeken met andere plekken in Den Bosch. Ik ga de komende tijd verder met het concreter uitwerken van mijn plannen.
Voor 1 november moet ik mijn filmpje klaar hebben voor de VDHP-video biënnale in Amsterdam waar ik voor geselecteerd ben om aan mee te doen. http://vdhp.blogspot.nl/
Het is een project met meerdere kunstenaars en is te zien in de openbare ruimte in december.
Ik gebruik en bewerk daarvoor de films die gemaakt zijn tijdens mijn project ‘Picknick in het bos/het woud der verwachting’ in de W2Fabriek.

Picknick in het bos/het woud der verwachting, W2Fabriek, 2015

Ondertussen leg ik de laatste hand aan een portret in opdracht van twee kleine zusjes. Volgende week moet het klaar zijn. Het is schakelen van het brainstormen over grootse nieuwe plannen, werken achter de computer; photoshoppen en films monteren, en het schilderen waarin ik mijn hoofd probeer ‘uit’ te zetten. Het schilderen neemt momenteel de meeste tijd in beslag.
De portretopdracht wissel ik af met autonoom werk op kleine houten panelen. Sommige beelden zitten al een tijd in mijn hoofd voordat ik ze zie verschijnen in de verf. En dan kan dat soms heel snel gaan. Soms lijkt alles samen te komen; het idee (de frisheid daarvan), het schilderen, de handeling in tijd en het afstand nemen. En dat i.t.t. werken die lang wachten op hun volgende laag, soms omdat ze groter zijn, of complexer in de vorm of compositie. Dat is een ander proces van maken. Ik moet me dan afstemmen, finetunen, op datgene wat er al is, en wachten op het juiste moment.

Pauze, olieverf op paneel, 22,5cm x 22,5cm, 2017

Communicatie, olieverf op paneel, 22,5cm x 22,5cm, 2017

Student, olieverf op paneel, 26cm x 20cm, 2017

1-9-2014 Portrettendag/In Tussentijd - 2-09-2014 Koningsdag- 3-09-2014 Boven en beneden - 15-9-2014 Portretten en verzaken - 2-10-2014 One night stand - 13-10-2014 Tentoonstelling in Eindhoven - 28-10-2014 Food en community art - 1-12-2014 België - 23-01-2015 Dermatologie en kunst - 24-01-2015 Voorbereidingen installatie W2Fabriek - 6-02-2015 Schermen en picknicken - 25-2-2015 Research - 13-03-2015 Karton en naturisten - 26-03-2015 Bomen in dozen - 12-04-2015 Eten uit het bos - 13-05-2015 Opening Picknick in het bos/Het woud der verwachting - 25-5-2015 Themapicknicks - 2-6-2015 Workshops - 19-5-2015 Bos afbreken boompje planten - 14-7-2015 Debatteren, dineren en dromen in kunstbos - 7-9-2015 Koningsportret en paradijs - 7-12-2015 Bloot in museum - 3-3-2016 Familieportret en Het Museum van de Onschuld - 21-03-2016 In memoriam René Pingen - 2-6-2016 Muurschildering W2Fabriek - 13-7-2016 De familieschilder - 19-9-2016 Kunst en troost- 20-10-2016 Drieluik - 06-11-2016 Kunst en werkelijkheid
16-12-2016 In staat van tussentijd - 07-01-2017 Drie-luik en filmpje klokkenmaker - 14-01-2017 Sluiswachter Gerard Kappen en NOS journalist Theo Verbruggen - 08-02-2017 Lunchen met Gerard Tijdink en gepensioneerd sluiswachter Peter Diepenhorst
27-02-2017 De laatste dagen van In staat van Tussentijd.
-16-05-2017 Familieportret en Museum Slager - 30-05-2017 Brabantse Erfgoedprijs aanmelding

16-05-2017

Twee weken geleden heb ik bovenstaand familieportret afgeleverd; olieverf op linnen, 80 cm x 120cm. Ieder portret is weer een nieuw avontuur en een ander intiem proces; nieuwe mensen, andere gezichten, kleuren, compositie. Gedurende een langere tijd breng ik met de mensen door die ik schilder. Het is net als het lezen van een goed boek dat me in beslag neemt; ik leef dan even in een andere wereld. Datzelfde geldt voor als ik met een (maatschappelijk) project bezig ben dat meerdere lagen heeft in de techniek en waarin het sociale aspect vaak veel tijd neemt. Als het klaar is dan sta ik vaak even met lege handen, alsof ik wakker ben geworden uit een intense droom.
Het spannende van in opdracht werken is dat de opdrachtgever niet helemaal grip heeft op wat eruit gaat komen. Ik kijk in gedachten stappen vooruit, zie een beeld voor me dat lastig te delen is, hoewel ik wel van tevoren schetsen laat zien waaruit we samen een keuze maken alvorens ik ga schilderen. De opdrachtgever viel voor de vervreemding in mijn werk, de sfeer, en merkte op dat dat iets is wat je niet letterlijk kunt schilderen. Die uitspraak houdt me nog steeds bezig. Wat is dat dan? De aandacht en tijd die in het werk zit en ongemerkt in de verf terecht komt? Het is iets dat ontstaat tijdens het maken als er de juiste concentratie is. Gewoon iedere dag ermee bezig zijn en het in rust laten groeien. Een schilderij bepaalt ten slotte zelf wel wanneer het klaar is.

In de tussentijd heb ik atelierbezoek gehad van vertegenwoordigers van Museum Slager. Van januari t/m maart 2018 heb ik daar een tentoonstelling. Museum Slager is een mooi klein museum in Den Bosch waar het schilderwerk van de familie Slager (drie generaties) is ondergebracht. Op dit moment ben ik nog aan het broeden op een projectplan i.s.m. deze sympathieke plek. Er zijn wel leuke overeenkomsten te vinden zoals op deze foto te zien is (uit het boek dat ik aan het lezen ben over de drie generatie Slagers)

Piet Slager maakte goede portretten die verder gaan dan de buitenkant; nog steeds schemert de mens van die tijd door de geschilderde huid en maakt contact met de toeschouwer. Dat is toch wel het prachtige aan schilderen, dat slechts met wat verf, doek en penselen een hele wereld opgeroepen kan worden. Maar het is wel een wereld die stil staat, in een hectische tijd van veel beweging en social media. Heeft men nog wel tijd om lang naar een stil staand beeld te kijken, is daar nog wel genoeg concentratie voor?

Ik ben op dit moment een geweldig boek aan het lezen van de Rotterdamse filosoof Henk Oosterling: ‘Waar geen wil is, is een weg’ Hij vergelijkt in dit boek, als Japan-kenner en voormalig NL kendo-kampioen (zwaardvechtsport), westers en oosters denken met elkaar. In het westen is authenticiteit en het ego van groot belang terwijl in het oosten het ego verkleind of zelfs vernietigd moet worden om verlost te worden van lijden. Prachtige woorden als ‘doendenken’ of ‘tussendenken’ ‘tussen-wezens’ of ‘de heiligheid van de schijn’. Hij heeft in Rotterdam de Vakmanstad opgericht waarin hij werkelijk aan ‘doendenken’ doet in educatie voor kansarme kinderen.

In september gaan kunstenaar Ies Schutte en ik weer verder met het Museum van de Onschuld waarin we gasten (die elkaar bij voorkeur niet kennen) uitnodigen te komen eten en iets mee te nemen dat hun drijfveer illustreert. Wij hebben afgelopen jaar drie bijeenkomsten gehouden in onze ateliers, maar we willen verder gaan met dit project op andere verrassende locaties. Van de gesprekken worden filmopnames gemaakt die we delen op de facebookpagina en de website.

En ondertussen werk ik rustig door aan mijn autonome werk.

Olieverf op paneel, 26cm x 20cm, 2017

Olieverf op paneel, 41cm x 41cm, 2017

27-02-2017

De laatste dagen van In staat van Tussentijd.

Als ik begin met het schrijven van deze blogtekst in het sluishuis aan Sluis-0, is mijn bezoek zojuist weg en staat er nog wat zelfgemaakte appeltaart die ze hadden meegenomen. Drie bewoners van woonzorgcentrum Anthoniegaarde - (op bovenstaande foto van links naar rechts) mevr. Leerentveld, mevr. Hellings en meneer Tijdink- die geparticipeerd hebben in de laatste transformatie van het Sluishuis zijn in de laatste dagen van het project komen koffie drinken. Ik heb een inkijkje mogen nemen in hun individuele levens en hoe het is om te wonen in een woonzorgcentrum. Het is een gemeenschap op zichzelf met een kapper, een winkeltje, een liederentafel, bingo en andere activiteiten. Doordat de meesten steeds ouder worden en zieker voordat je in deze tijd toegelaten wordt tot zo’n tehuis, is het verenigingsleven minder bruisend dan vroeger.

In eerste instantie bekeek ik de plek van buiten, zag ik de groep op leeftijd, maar nu ben ik dichterbij gekomen door mijn werk en is er een markering gemaakt in de tijd van mijn modellen, van het sluishuis en van mij. Schijnbaar gewone levens worden buitengewoon als je er de tijd voor neemt om er goed naar te kijken en te luisteren. Soms zit het in de details, in de bijzinnen. Ieder heeft zo zijn verhaal, drama, en schoonheid.

Ook drie van de vier sluiswachters die mee hebben gedaan aan In staat van tussentijd kwamen deze week samen in het sluishuis; (op onderstaande foto van links naar rechts) Cees Bouwmans, Gerard Kappen en Wesley Libregts. Drie generaties.

Cees van in de 80 heeft de 58 jarige Gerard nog opgeleid en wilde hem graag weer ontmoeten. Gerard en Wesley (35 jaar)hebben ook samengewerkt. Nu werkt Wesley als sluismeester in dienst van de gemeente en Gerard bedient de bruggen op afstand in Tilburg in dienst van Rijkswaterstaat. De verhalen kwamen flink los bij Cees, ook heeft hij zijn werk moeten beëindigen op 53 jarige leeftijd vanwege een zwaar verkeersongeval bij Sluis o. Gerard vulde Cees aan met verhalen van z’n begintijd van zijn carrière en Wesley vertelde hoe het er nu aan toe gaat en wat de toekomst wellicht gaat brengen; Zuid-Willemsvaart wordt Zuid-Willemspark. Na afloop van ons samenzijn spraken Gerard en Cees af om contact te houden nadat ze elkaar na jaren weer hadden ontmoet.

Als het alledaagse weg is, verandert, of verloren is dan kom je erachter hoe bijzonder het is. Het is de enige constante, misschien wel het eeuwige nu en troost.
Kunst slaat piketpaaltjes in de alledaagse tijd waardoor een tussentijd ontstaat,
die zo haar (afgeronde)verhaal en betekenis krijgt.

Kunst in de openbare ruimte waarin participatie een grote rol speelt begeeft zich op een ingewikkeld terrein. De kunst kan zo comfortabel of dienstbaar zijn aan de gemeenschap dat deze oplost in het alledaagse. De kunst wordt zo het nieuwe buurthuis als het ware. Maar wat zou daar op tegen zijn, als het verbondenheid brengt, of gemeenschapszin? Is het dan nog kunst? Is dat belangrijk?

Maar de kunst kan -als de participatie op een meer indirecte manier wordt ingezet- ook verder afstaan van de community waardoor er onbegrip of zelfs irritatie ontstaat. "Gaat daar ons belastinggeld naartoe?” Hoorde ik wel zeggen.

Als de gemeenschap zich herkent, zich gespiegeld ziet in een (kunst-)werk kan dat de ingang zijn tot een werk. Het is een uitvergrote uitgelichte en enigszins geënsceneerde werkelijkheid die verwondering op kan roepen waardoor men even stil staat om te kijken en te luisteren.
Zonder dat men het in de gaten heeft kan men onderdeel worden van een gelaagd werk.

Het sluishuis heeft de afgelopen maanden een stem gekregen en verschillende mensen en situaties uitgelicht. Door het geluid uit het sluishuis werd de blik van de voorbijganger naar het huisje getrokken bij Sluis-0 en ging men beter kijken naar de plek.
Sluis-0; de nul, de cirkel is het symbool van het volmaakte, van het begin en het einde, van iets wat alsmaar doorgaat.
Het sluishuis heeft een paar maanden een andere betekenis gekregen, nu geef ik het weer terug en door aan anderen.

Dag sluishuis!

(Bekijk hieronder de 4 transformaties in 40 seconden)

08-02-2017

Lunchen in het sluishuis met Gerard Tijdink, gepensioneerd sluiswachter Peter Diepenhorst en Myriam Tijdink.

Vorige week heb ik met sluiswachter Peter Diepenhorst , Gerard Tijdink en zijn dochter Myriam geluncht in het sluishuis. Myriam heeft samen met haar zus Evelien een cateringbedrijf om de hoek van het sluishuis. Zij bracht de lunch en ik had ter plekke soep gemaakt.
Gerard komt uit de Achterhoek en is bij zijn dochters in Brabant komen wonen in woonzorgcentrum Anthoniegaarde. Het sluishuis bevindt zich tussen het woonzorgcentrum en het bedrijf van zijn dochters in, waar hij regelmatig ging en gaat helpen in de keuken. De 70jarige gepensioneerde Peter Diepenhorst vond het leuk om Gerard Tijdink weer te ontmoeten omdat hij vaak kwam buurten in het sluishuis. Er is nogal wat aan de hand als je in een verzorgingstehuis moet gaan wonen (en zeker in deze tijd), en sluiswachter Peter was dan ook deelgenoot van de dingen die zich afspeelden in deze fase van het leven van Gerard.
De betrokken sluiswachter heeft zelfs twee gedichten geschreven voor Gerard die hij heeft voorgedragen.

Foto: Myriam Tijdink. Peter Diepenhorst draagt een gedicht voor.

Het sluishuis was als plek tussen alle andere plekken in, waar de letterlijke tijd misschien even niet bestond en waar een luisterend oor was te vinden van een empathische sluiswachter.
Zou het komen doordat het een los huisje op een brug is, gelegen aan het water waarover je weg kunt kijken alsof je in gedachten al verder vaart dan de horizon? Helpt het kijken naar water je gedachten te laten reizen? Of zijn dat slechts romantische bespiegelingen die je nu eenmaal krijgt als je naar een groot water kijkt?

Peter regelde dat Gerard een ochtend mee mocht varen met een schipper. In heel Anthoniegaarde wist en weet men van dit bijzondere uitje. Zo hoorde ik later toen ik er foto’s ging maken.
Er zijn geen schippers meer om naar te zwaaien, geen sluiswachters om een praatje mee te maken. Het is een dooie boel zo hoor ik vaker. De schepen moeten terug vindt een bewoonster van Anthoniegaarde.

Toen ik het sluishuis transformeerde in kapper Musa bekeek ik de buitenkant van het huisje eens goed; of de foto’s zich voegden met de plek. Er stond een auto voor het stoplicht waarvan de automobiliste haar raam opendraaide en me toe riep of ik de kapper zocht. Ze wees naar de overzijde van de straat. Ze dacht dat ik in de war was, dat ik dacht dat de kapper zich in het sluishuis bevond.

Foto:Sacha Goossens

Tijdens het biljarten met de sluiswachter en bewoners van Anthoniegaarde hoorde ik enthousiaste verhalen over de eerste transformatie; toen de klokkenmaker ‘woonde’ in het sluishuis. Een man vertelde me dat hij dacht dat er echt iemand in zat. Hij was gaan luisteren bij het sluishuis naar het interview en de opnames van de geluiden van klokken.

De zuid-Willemsvaart wordt Zuid-Willemspark, de grote schepen zullen niet terug komen, architectenbureau Bureau Lubbers heeft een bijeenkomst georganiseerd voor Bosschenaren om ideeën te laten zien en op te roepen tot participatie.
Als een plek zijn oorspronkelijke betekenis verliest door de verandering van de tijd, kan een plek alles zijn of worden. Er staat nog niets vast. De plek doet herinneren aan hoe het was, maar het is niet meer zichtbaar, het is als een leeg doek waar nieuwe dromen op geprojecteerd kunnen worden. Maar het verleden schemert er nog wel doorheen, alsof het potloodlijntjes zijn die niet helemaal zijn uit te gummen. Als een plek zich ontdaan heeft van zijn functie lijkt alleen de vorm zichtbaar, alsof de ziel ontsnapt is. Door verhalen wordt deze weer gevuld en bezield. Door verhalen te vertellen en te maken krijgt de veranderende tijd betekenis. Woorden omvatten de tijd, zorgen ervoor dat het kijken transformeert in zien. Verandering/beweging krijgt betekenis als er ook stilstand is. Leegte; een moment van niets, maakt ruimte voor kijken en het vinden van nieuwe woorden (of beelden) die een nieuw inzicht geven.

Heel vaak fietste ik langs Anthoniegaarde, kapper Musa, de klokkenmaker, de NOS studio van de Mediamannen, niet wetende wat zich achter die gevels afspeelt. Door project In staat van Tussentijd heb ik een inkijkje mogen nemen in individuele levens gedurende een paar maanden. Iedereen heeft een verhaal te vertellen en als je je verhaal soms een beetje kwijt bent zoals in de situatie van Gerard Tijdink kan de ander -in dit geval- sluiswachter Peter Diepenhorst, met verhalen je helpen herinneren.
Verhalen maken de herinnering levend, geven identiteit en betekenis/diepte aan een leven. Gezamenlijke verhalen geven verbondenheid en een cultureel historisch besef van waaruit nieuwe initiatieven kunnen groeien.
Het is belangrijk dat (kleine en grote) verhalen gehoord en herinnerd worden, in deze tijd meer dan ooit.

Vrijdag ga ik het sluishuis voor de laatste keer transformeren in woonzorgcentrum Anthoniegaarde. Je kunt komen kijken en luisteren t/m 28 februari.

14-1-2017

In de eerste transformatie in het sluishuis aan de Anthoniebrug - tijdens de overgang van het jaar 2016 naar 2017-stond de tijd centraal. Ik bezocht de klokkenmaker aan de overzijde van het huisje en interviewde hem over zijn werk en koppelde zijn gesprek met dat van een sluiswachter van 82 jaar, niet vermoedende dat deze man aan de Klokkenlaan woonde in seniorenflat genaamd ‘De Hooghe Clock’ die vol hangt met klokken.
Met de nog werkzame sluiswachter Gerard Kappen bezocht ik journalist Theo Verbruggen die met zijn collega Meino Remmers zijn NOS dependance heeft in een voormalig sluishuis waar vroeger de administratie gevestigd was. Gerard was wel benieuwd wat er allemaal veranderd was, en Theo was benieuwd hoe het er vroeger uit zag. Theo en Gerard zijn toevalligerwijs beiden 58 jaar. We spraken over de veranderingen in hun beiden metiers, dat de techniek ervoor heeft gezorgd dat ze meer alleen werken, hoewel Theo als verslaggever toch ook samenwerkt met een cameraman. Theo vond het wel mooi dat zij als journalisten in een voormalig sluishuis gevestigd zijn, omdat zij als het ware ‘nieuws door sluizen’ naar de wereld. Ik gaf Theo mijn opnameapparaat en liet hem de sluiswachter interviewen. Ze spraken over hun dromen voor de toekomst van de Z-Willemsvaart, en dat ze de grote boten missen. Hun verhaal kan je beluisteren als je voor het sluishuis staat, maar in een later stadium plaats ik de geluidopnames ook op mijn website.
Deze week ben ik samen met Wesley, de jongste sluiswachter, naar kapper Musa geweest. Tijdens het knippen interviewde ik hen beiden over hun werk. Musa is geboren in Jordanië en woont al een jaar of 15 in Nederland. Vanuit het sluishuis zie ik hem lange dagen maken; van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat, 6 dagen in de week. Het is er altijd druk. En dat terwijl hij een uiterst ontspannen indruk maakt als ik met hem praat. Hij houdt van zijn werk, en vooral ook van het alleen werken, het eigen baas zijn. Dat was een mooie overeenkomst die hij had met Wesley die sluiswachter is geworden juist ook vanwege het solitaire van het werk, maar ook de uitzichten over het water en het buiten zijn maken zijn werk voor hem zo aangenaam.

Fotografie: Sacha Goossens

Na vakkundig geknipt te zijn, was de volgende klant aan de beurt; een jongeman tevens afkomstig uit Jordanië. Heel openhartig (al in goed Nederlands na een verblijf van 5 maanden in NL) vertelde hij me over zijn verblijf in een asielzoekerscentrum, liet me een foto van zijn dochtertje zien die hij niet mee had kunnen nemen. Binnen een paar dagen zou hij te horen krijgen of hij een verblijfsvergunning krijgt.
Op dit moment ben ik met de foto’s bezig die voor de derde transformatie gaan zorgen; het sluishuis wordt dan kapper Musa.
24 januari is het zover.

07-01-2017

In de laatste weken van december kwamen twee deadlines samen; het begin van een nieuw project ('In staat van tussentijd') in het sluishuis-0 aan de zuid Willemsvaart in 's-Hertogenbosch en een drieluik in opdracht. Het drieluik was het laatste werk van een serie van drie dat ik heb gemaakt voor dezelfde opdrachtgever. Het leek me toepasselijk om dit te vieren met een etentje in mijn atelier toen het werk zou worden opgehaald. Het werk is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de opdrachtgever.
Het is bijzonder om d.m.v mijn werk heel dichtbij mensen te mogen komen. Al schilderend zit je dicht op de huid en als het goed is kom je onder de huid. Een goed werk neemt zijn eigen tijd. Het idee is het vertrekpunt dat als een oude jas moet gaan zitten tijdens het maakproces. Het is de vorm waarin iets dat slechts voelbaar is overgebracht kan worden, als een jas die zich vormt naar het lichaam. Heel spannend is dat als de opdrachtgever het werk voor het eerst zal zien. Er is wel een proces aan vooraf gegaan waarin ik schetsen heb laten zien en we het samen eens zijn over de compositie/idee. Maar het beeld zoals het uiteindelijk wordt hoeft niet samen te vallen met hoe het eruit ziet in het hoofd van de ander. Er is altijd een schemergebied waarin de sfeer van het werk een eigen kant uit gaat.
En een werk is niet geheel te onderwerpen aan de wil. Zodra de wil te sturend is dan is niets meer aan een werk te beleven. Daarom vraagt het haar/zijn eigen tijd, hoewel de tijd wel kan helpen om in de juiste concentratie te komen om het te vervolmaken.
Een goed werk in opdracht is net zo autonoom als een werk dat zonder een directe vraag tot stand is gekomen. Daar streef ik naar. In dit geval heeft dit kader me de mogelijkheid gegeven om een andere vorm te onderzoeken; die van drieluik, maar dan assymetrisch. Hieronder zie je wat foto's van het werk; in gesloten vorm, met een deurtje rechts dicht, het paneel links gesloten en geheel open. De maat is: 34cm x73cm, met de deutjes dicht (ingeklapt) 34xm x 36,5cm.







Het schilderij heeft meerdere gezichten naarmate je de luiken sluit of opent, en dat is tegelijk het complexe. Het zijn verschillende krachten die op elkaar inwerken die op een natuurlijke manier met elkaar mogen samen vallen. En als het dan zover is dat het klaar is en weg gaat dan mis ik het werk direct. Maar de leegte werd opgevuld door mijn project aan Sluis0; interviews, fotograferen, geluidsmontages, veel computerwerk, media aandacht, weg uit de intimiteit van het atelier, aan het werk in de naakte openbare ruimte. Maar ja, het gaat dan ook over intimiteit en verbondenheid/betrokkenheid met mijn onderwerp. Onverwachte ontmoetingen met mensen die hun hond uitlaten en zich afvragen wat het nu eigenlijk is wat ik aan het doen ben. Mensen interviewen die helemaal niets met kunst hebben, maar ondertussen wel onderdeel worden van het werk. Verschillende belangen waarom men meedoet met dit project en ondertussen de regie proberen te houden op een niet dwingende manier.

Hieronder zie je een filmpje het sluishuis dat getransformeerd is in het atelier van de klokkenmaker dat zich bevindt aan de overzijde van het sluishuis. Het wordt een plek voor letterlijke en figuurlijke reflectie in beeld en geluid. Het sluishuis laat het interview horen dat ik heb gehad met de klokkenmaker Frank van Nuus en met Cees Bouwmans, de sluiswachter van 82 jaar. De interviews heb ik met elkaar gemixt samen met het tikken van de klokken, het luiden en andere mooie muziekjes die de antieke klokken laten horen.

En dan een artikel in het Brabants Dagblad vorige week over het project:

Vandaag en morgen is het sluishuis nog in de gedaante van de klokkenmaker en kan je hem en Cees Bouwmans nog horen vertellen, maar maandag moeten de platen met afbeeldingen van de ramen omdat Wesley-brug/sluiswachter die ook mee doet met mijn project- de brug moet openen. Het sluishuis is nog in gebruik. De sluisen moeten af en toe open en dicht gezet worden i.v.m. onderhoud.
Maandagavond zal het sluishuis weer transformeren..nieuwe afbeeldingen en een nieuw interview zal dan te horen zijn. Maar daarover later meer.

16-12-2016

Op uitnodiging van stichting Brugwachtershuisjes/Imke van Dillen en curator Ivonne van der Velden, werk ik van 12 december tot 1 maart in een sluishuisje aan de Z-Willemsvaart in Den Bosch. Ik voer een paticipatieproject uit -met de titel:
'In staat van tussentijd'- i.s.m. voormalige brug- en sluiswachters en locaties rondom het sluishuis.
De Z-Willemsvaart wordt niet meer gebruikt voor scheepvrachtverkeer waardoor de brugwachtershuisjes er verlaten bij staan. Architectenbureau Lubbers is bezig met het ontwikkelen van een plan voor het kanaal en omgeving.
In deze tijd van transitie zijn verschillende kunstenaars uitgenodigd participatieprojecten uit te voeren. Om de drie maanden zijn er weer andere kunstenaars werkzaam.
Ik bijt samen met Malou van Doormaal de spits af.

In mijn periode zal ik het sluishuisje vier keer laten transformeren in een locatie rondom het huisje. Het zal letterlijk reflecteren en neemt de identiteit aan van als eerste het atelier van de klokkenmaker dat zich bevindt aan de overzijde van de brug. Ik ben op bezoek geweest bij Frank van Nuus, de klokkenmaker, heb hem gefotografeerd en geïnterviewd (geluidsopnames). De foto's worden geprint op transparante folie en worden bevestigd voor de voorste vier ramen van het huisje. De afbeeldingen worden van binnenuit aangelicht door tl's waardoor het sluishuis als het ware een grote lichtbak wordt. Vanuit het huisje zijn de interviews te horen die ik had met de klokkenmaker en die ik a.s. zaterdag zal hebben met een voormalige sluiswachter van 82 jaar die wonderlijk genoeg woont in de Klokkenlaan. In de seniorenflat waar hij woont tikken in de gemeenschappelijke ruimtes vele klokken. Dat was een prachtig toeval, omdat ik deze sluiswachter met zijn verhaal verbind aan die van de klokkenmaker. Het gesprek gaat over letterlijke tijd; het sleutelen aan de tijd (klokkenmaker), het verleden van de locatie, de betekenis van de plek etc.
De klokkenmaker kijkt vanuit zijn werkplek naar het sluishuisje, de oude sluiswachter kijkt terug naar hoe het was in het verleden en het huisje laat dit zien en horen.

Sluiswachter Cees Bouwmans

Het is een wonderlijke plek om te werken. Fietsers, voetgangers, automobilisten razen voorbij of staan even stil voor het stoplicht. Ze zien me niet zitten in het huisje, terwijl er genoeg ramen zijn. En dan de andere kant waarin ik ver weg kan kijken over de Z-Willemsvaart; een plek om te mijmeren.
Alsof de tijd er stil staat terwijl alles eromheen beweegt.

06-11-2016

Work in progress 2016

Kunst en werkelijkheid is de titel van een symposium, georganiseerd door West in Den Haag, dat ik vorige week bijwoonde. Een lezing ('De waarheid is een leugen' door Jean-Pierre Geelen), paneldiscussies (met Edo Dijksterhuis als moderator, Michael van Hoogenhuyze, Philip Peters, Nina Polak, Marcel van Eeden, Jannet de Goede en Harmen de Hoop), en een gesprek met de exposerende kunstenaar Ulf Amine.
Is kunst een escape uit de werkelijkheid? Of is kunst de nieuwe bewaker van de waarheid? Kan kunst en werkelijkheid samen gaan, of is het de taak van de kunstenaar grenzen te doen vervagen? Flarden van teksten die ik heb opgeschreven om nog eens over na te denken. De tekst die Jean-Pierre Geelen heeft geschreven heb ik meegekregen in een boekje waarin ik het 1 en ander heb onderstreept: "Als niets meer zeker is, is alles waar. In de gemediatiseerde wereld is elke werkelijkheid maakbaar geworden." "De kunst heeft ons geleerd te kijken. Te aanvaarden dat de werkelijkheid gelaagd is. Dat een objectieve weergave niet bestaat, dat het altijd aan de toeschouwer is die te interpreteren. De waarheid is een leugen. De werkelijkheid is kunst geworden, kunst is de werkelijkheid. De kunst van de mens bestaat eruit zich te verhouden tot de werkelijkheid welke dan ook."

Ik bedacht me tijdens het symposium dat het praten over kunst langer duurt dan het ernaar kijken. Die taal helpt wel om weer eens opnieuw te gaan kijken; op een andere manier. Tegelijk is zo'n gesprek of lezing vluchtig. Het bestaat in het moment, hoewel sommige zinnen achterblijven in de herinnering, maar veel vervliegt. Daarom schrijf ik het hier maar eens op om de momenten als het ware 'op te rekken', langer te kijken, lezen en denken. En wie weet leest er iemand mee. Het blijft toch een vreemde plek zo'n blog op internet. Hoe openhartig ben ik op deze plek, wat laat ik zien en wat niet? Ben ik hier echt mezelf of creëer ik een betere versie van mezelf? (Ik denk aan facebook waarin vele opgepoetste portretten te zien en te lezen zijn, waarin strategisch 'liken' aan de orde van de dag is. De werkelijkheid die daar geschapen wordt is er één om zo af en toe wat somber van te worden)
Ik tracht 'los' om te gaan met mijn taalgebruik; het hoeft niet allemaal perfect. Het zijn geen kunsthistorisch verantwoorde essays ten slotte, maar een openhartig te persoonlijk dagboek dat is niet wat ik hier wil laten zien. Het zijn soms slechts gedachtenoefeningen- niet pretentieus- of aankondigingen van waar ik mee bezig ben.

Op weg naar een opening zag ik op een perron een schrijfster staan die ik slechts ken van gezicht. We glimlachen altijd vriendelijk naar elkaar. Soms lees ik goede recensies over haar boeken in het NRC. We glimlachten weer naar elkaar, maar nu vroeg ze mij hoe het met me ging. Ik was benieuwd hoe het met haar schrijven ging en hoe het haar lukt om buiten de media te blijven. Ze weigert interviews en tv optredens omdat dat niets te maken heeft met het schrijven. Volgens haar hebben die mediaoptredens grote invloed op het schrijven. Het verandert de schrijver. Ze ziet het om zich heen gebeuren. Het wordt wel steeds moeilijker om dit verhaal uit te leggen in deze tijd. Boeken moeten verkocht worden. Als je niet zichtbaar bent besta je niet..(of wel?)

En dan gisteren op pad naar de Jaarbeurs in Utrecht, i.v.m. een bijeenkomst rondom 'Public works'; projecten in de openbare ruimte van Hoog Catharijne. In Utrecht ben ik geboren en Hoog Catharijne ken ik daarom goed. Bijna had mijn vader daar een groentewinkel geopend toen Hoog Catharijne net geopend was, maar ik dacht dat de huur te hoog was waarom hij ervan af zag. Ik vond het vroeger een spannende plek, waar je als puber goed rond kon hangen. Net zoals veel zwervers en junks die er hun thuis vonden. Nu noem je zo'n plek; een plek in transitie (er wordt nl flink verbouwd) en kan kunst de betekenis van de plek onder de loep nemen. Ik was onder de indruk van het project van Sander Breure en Witte van Hulzen. Zij hebben een choreografie gemaakt gebaseerd op hoe mensen zich bewegen in zo'n stationsgebied. Vier dansers die eruit zagen als gemiddelde reizigers bewogen gelijktijdig urenlang door de ruimte. Doordat de meeste mensen gericht van A naar B bewegen zien ze niet dat hier een choreografie uitgevoerd wordt.
Tijdens de projecten wordt er flink wat onderzoek uitgevoerd in hoeverre de kunstprojecten hun doelen behalen, of het overkomt op het publiek en of er daardoor wat bijgesteld moet worden in het project. Bij dit project kwam eruit dat als de toeschouwer in de gaten heeft dat er iets bijzonders gaande is, dat de kwaliteit van de beleving groter is doordat heel veel mensen het niet zien. Dat vond ik een buitengewoon interessante uitkomst. Het heeft te maken met de exclusiviteit van de beleving.
Het zet me aan het denken over woorden als publieksbereik, expansiedrift, openbaarheid, veel, groot, meer. Eigenlijk niet het terrein van de kunst, hoe ik er nu naar kijk. Die exclusiviteit van de beleving; dat jij als 1 van de weinigen iets ziet of beleeft maakt het intenser. De behoefte om dit te delen is er altijd wel geweest, maar nu worden de meest intieme belevingen in een impuls via social media gedeeld, waardoor het minder exclusief wordt. Het exclusieve moment wordt van iedereen en devalueert.
Is dat wat die schrijfster die ik op het perron ontmoette bedoelde..
Misschien toch maar nog eens haar boek 'Het Nietigste' lezen. Een briljante titel.

20-10-2016

Momenteel werk ik aan een drie-luik (ofwel triptiek) in opdracht. Bovenstaande foto is gemaakt in het atelier van Jan van Hees die de drie panelen gezaagd heeft en aan elkaar heeft bevestigd met scharnieren. Het wordt een asymmetrisch drieluik; het linker paneel is smaller en langer dan het rechter-. Gesloten bedekken ze echter wel het middelste paneel.
Triptieken zijn al bekend uit de Byzantijnse kunst. Het was geschikt als reisaltaar; met de deurtjes dicht bleef het middelste paneel beschermd. Van drie-luiken die onderdeel waren van een altaar in een kerk waren de deuren voor het grootste deel van het jaar gesloten en was de schildering aan de buitenzijde van de deuren zichtbaar. Op feestdagen werd het triptiek geopend.
Hieronder zie je een triptiek van Hans Memling (1430-1494).

In 2005 heb ik een fotomontage (350cm x 407cm, print op zeildoek) gemaakt n.a.v. het rechterdeel van bovenstaande triptiek. Klik hier voor meer info over dit project.

De middeleeuwse religieuze triptieken zijn symmetrisch, dit i.t.t. mijn hedendaagse variant. Eigenlijk zijn het vijf schilderijen waarvan er twee panelen (de deurtjes) aan weerszijden zijn beschilderd. Er kunnen zo tegelijkertijd meerdere verhalen worden verteld en als toeschouwer kan je bepalen welk verhaal/beeld op welk moment zichtbaar mag zijn. Aan de buitenkant van de panelen schilder ik dingen die samenvallen met de vorm/formaat van het paneel. Deze dingen bedekken het portret aan de binnenzijde. Behalve dat er verschillende verhalen tegelijkertijd verteld kunnen worden, vind ik het triptiek in formeel opzicht een interessant gegeven. Als de luiken gesloten zijn dan is er een tweeluik zichtbaar; twee beelden die in kleur en vorm een eigen kracht bezitten. Hoe breng ik deze twee met elkaar in evenwicht, of juist niet in evenwicht zodat beiden interessant blijven? Er ontstaat weer een heel ander beeld als de deuren, of 1 deur wordt geopend.
Toen ik lang geleden op de kunstacademie zat schreef ik mijn gedachten op rondom autonomie van de kunsten. Misschien vond ik het jammer dat de kunsten geen vanzelfsprekende plek meer had in de samenleving. Dat zij zich losgemaakt had van het opdrachtgeverschap en meer in zichzelf ging bestaan. De kunst bracht zelf haar onderwerpen voort; als onafhankelijke kracht binnen de samenleving. Kon zo alleen 'ware' kunst ontstaan? Kan kunst ontstaan die in opdracht wordt gemaakt? Mag kunst dienstbaar zijn of lost deze dan op en wordt het ambacht? Het boek van Maarten Doorman 'De navel van Daphne' heeft me wat dat betreft flink aan het denken gezet. Zeer boeiend hoe hij schrijft over als kunst en leven met elkaar samenvallen, de kunst niet meer zichtbaar is. Dat de kunst in haar eigen autonome domein haar bepalende rol kan spelen in de maatschappij.
Terug naar mijn particuliere opdracht; de triptiek. Door deze opdracht ben ik op deze vorm gekomen wat me nieuwe inzichten geeft in technisch en beeldend opzicht. De werkelijke waarde in objectieve zin (is het kunst, overstijgt het het persoonlijke verhaal?) openbaart zich na een langere tijd. Ik ben er wel naar op zoek, juist ook binnen het kader van een opdracht.

Ondertussen bezig met de opstart en voorbereiding van twee grotere projecten in de openbare ruimte in samenwerking met verschillende partijen. Het lijkt een andere wereld; de stilte, het schilderen in het atelier t.o.v. maatschappelijke projecten daarbuiten. Toch gaat het mij 'daar buiten' om dezelfde intimiteit, alleen is de ruimte/het decor/kader een andere.

19-09-2016

De reden waarom in deze tijd een opdracht gegeven wordt om een portret te laten schilderen is meestal een bijzondere. Een markering in de tijd; stilstaan bij het moment dat voordat je het weet wegzakt in de zee van tijd.
Deze zomer kreeg ik de opdracht van een terminaal zieke vrouw en haar geliefde om een reeks werken te maken op verschillende plekken in hun huis waar het portret van de inmiddels overleden vrouw in terug komt. De dood; het sterven, is het meest intieme in het leven om mee te maken. Hoe bijzonder dat ik deel uit mocht en mag maken van dit zo verdrietige proces. Inmiddels is het dubbelportret dat ik heb geschilderd en een reisportret vanmorgen opgehaald en gelukkig is het in goede aarde gevallen. Op het moment dat iemand weet dat hij/zij gaat sterven dan is er alleen het nu dat bestaat. Iedere seconde van het heden wordt intenser; er is geen tijd meer voor maskers.
Het mooie aan schilderen is dat iemand die er niet meer is gewoon weer kan leven, of voort gaat leven. (Vaak ben ik ontroerd geweest als ik oog in oog stond met een zelfportret van bijvoorbeeld Goya of velasquez. Zij keken zolang geleden in de spiegel en nog steeds kijken zij naar de toeschouwer, naar mij, alsof het gisteren was)
Ik heb gewerkt n.a.v. foto's, die in een fractie van een seconde zijn gemaakt, maar wel op een bijzonder moment omdat we wisten dat de tijd eindig was. En de toekomst onbekend. Hieronder zie je het reisportret in olieverf op notenhout. Het is 5cm x 7cm klein en ik heb er een fluwelen zakje omheen genaaid. Volgende maand gaat het mee op reis naar het buitenland.

Kunst troost. Maar ook literatuur of filosofie. Het geeft context; een muur om tegen te leunen.
Ik ga verder met een drieluik voor dezelfde opdrachtgeefsters. Het wordt een werk dat met scharnieren aan elkaar bevestigd wordt waardoor het open en dicht gedaan kan worden en steeds weer een ander geschilderd element zichtbaar wordt. Erg veel zin om eraan te beginnen! Maar eerst nog een ander werk in opdracht afronden.

Tussen de bedrijven door zijn Ies Schute en ik aan het denken over het vervolg van Het Museum van de Onschuld; hoe en waar we verder gaan met de eetbijeenkomsten en we denken na over een tentoonstelling. We hebben wel al interessante gasten in onze gedachten..Daarover later meer.

13-07-2016

Iets meer dan een week geleden heb ik bovenstaand schilderij (klik hier om er meer van te zien), van een moeder met haar 4 zonen in de bossen, afgeleverd bij de opdrachtgeefster. Het is een doek van 150cm x 200cm in olieverf op linnen. Het was een mooie opdracht waar ik met veel plezier aan heb gewerkt. In technisch opzicht was het een lastig schilderij. Ik heb enorm gestoeid met de grootte van de individuen ten opzichte van elkaar en iedereen wilde ik individueel evenveel aandacht geven zonder dat het ten koste ging van de harmonie van het totaal, zeker ook in relatie tot het landschap. Het is goed geweest dat ik het schilderij even heb laten rusten, noodgedwongen, doordat de muurschildering in de Willem2Fabriek er tussendoor kwam. Daardoor kon ik later met de juiste afstand naar het doek kijken en weer eraan verder werken.
Ongeveer 20 jaar geleden heb ik een dubbelportret geschilderd van de ouders van de moeder op het schilderij. Ik zag het hangen in de woonkamer van de opdrachtgeefster. Bijzonder dat het schilderij me terugwierp in de tijd. Meestal vind ik het lastig geconfronteerd te worden met oud werk; kijk ik vooral naar dat wat ik nu anders zou doen. Maar nu was het anders. Ik herkende mijzelf van vroeger en zag hoe mijn techniek is doorontwikkeld. In die tijd schilderde ik bewust te grote hoofden op kleine lichamen. De figuren hadden iets lachwekkends en tegelijk iets waarmee je mededogen hebt of krijgt. Doordat dit een schilderij in opdracht was zag ik dat ik niet doorgeslagen was in het lachwekkende, hoewel er wel humor in terug te vinden is, maar zag ik ook een zekere rust en ernst. Dik geschilderde delen waren afgewisseld met dunne donkere partijen. Het was alsof ik een oude vriend trof, mijn leven van 20 jaar geleden trok even aan me voorbij.
Het grote (nieuwe) doek hangt nu op de werkkamer van de opdrachtgeefster en valt perfect samen met de grootte van de muur en de kleuren in de kamer. Het werk markeert een fase in het leven, in dat van de opdrachtgeefster maar ook in dat van mij. Net zoals ik het oude doek terug zag en de film van mijn leven van dat moment aan me voorbij trok, zo is dit grote doek ook een ijkpunt in de tijd. Alles is even stil gezet, zal altijd zo blijven, hoewel het licht wat erop schijnt iedere keer weer andere dingen zichtbaar zal maken. En de kijker is zelf ook iedere dag een beetje anders.

Het is na zo'n lange tijd samen met zo'n groot doek/verhaal wel een beetje leeg in mijn atelier. Maar tegelijk is er nu weer ruimte voor nieuwe opdrachten waar ik aan verder mag schilderen. Een nieuw klein familieportret op mahoniehout en een reeks schilderijen van en voor een bijzondere vrouw.

2-6-2016

De afgelopen maand non stop op de steiger staan schilderen. Samen met Jan de Bie en Dennis Atmatdjais had ik de opdracht om een muurschildering te schilderen in het trappenhuis van kunstencluster Willem2Fabriek. We mochten ons laten inspireren door de geschiedenis van het pand maar ook door de (hedendaagse) gebruikers.

Jan, Dennis en ik op de steiger..

Ik heb 6 mensen benaderd die symbool staan voor een bepaalde periode in de geschiedenis van de fabriek en heb ze uitvergroot geschilderd op de muur 350cm hoog. Zij dragen iets mee dat iets vertelt over hun relatie met de fabriek. Bij de muurschilderingen horen interviews (geluidsopnames) die je kunt scannen via een QR code (op de muur) waardoor je het verhaal achter de persoon kunt beluisteren.
Klik hier dan kan je de muurschilderingen zien en de interviews beluisteren.
Fysiek was het een zware klus om binnen een maand deze zes reuzen te moeten schilderen. De steiger stond immers niet langer en alles moest klaar zijn voor de verjaardag van Jan de Bie die eind mei 70 jaar werd. Bovendien was het een uitdaging om geconcentreerd te blijven omdat er geregeld mensen de trap op moesten en een woordje met me wilde wisselen. Het was fanastisch om Jan de Bie mee te maken die ondanks zijn leeftijd meer energie leek te hebben dan ik. Als een tornado ging hij door het trappenhuis heen. Je wordt als toeschouwer dan ook omringd door zijn werk. We hebben tijdens onze pauzes mooie gesprekken gevoerd, en ook met Dennis tijdens Pinksteren (terwijl er niemand in het pand was) werkten we heel stil ieder op een eigen deel van de steiger. Door de beperkte tijd, de spanning iets te maken dat ik nooit eerder op die manier had gedaan (nog nooit een tuba geschilderd, of een sleutelbos; een technische uitdaging) merkte ik wel dat je in een bepaalde flow komt. Gewoon iedere dag maar doorgaan, moe of niet moe, zin of geen zin, mooi weer of geen mooi weer, passanten of geen passanten. Het is ook het bedwingen van die ruimte die je pas ervaart hoe groot deze is als je erop gaat werken. Het lijkt een krachtmeting met die meters, of beter; een dialoog. Ik vergeleek in een gesprek met Jan de Bie dit werk met schermen (ik heb eerder met schermers samen gewerkt in project 'Picknick in het bos'); zodra je denkt/vindt dat je lekker bezig bent dan steekt de tegenstander je. Wat ik hiermee bedoel te zeggen is dat je je tracht te verbinden met het moment van het doen, hoewel er zeker enig denkwerk aan vooraf gaat om een raamwerk te maken waar je je aan vast kunt houden. Door steeds maar door te gaan binnen diezelfde ruimte-dit raamwerk/compositie en daadwerkelijke ruimte- ontstaan die momenten waarin alles samen valt zonder dat 'het hoofd' er iets van vindt.
De maat van mijn geschilderde mensen is gebaseerd op de maat van de ruimte. De toeschouwers worden kleine mensen; ik zag het op de foto's van de onthulling. Het werkt vervreemdend. Achteraf gezien vind ik het dapper dat deze mensen zich zo hebben durven laten uitvergroten. Ik ben dankbaar voor hun vertrouwen.

Jan de Bie, Dennis Atmatdjais, assistent Maartje Grosfeld en assistent Puck van Hees

Dochter en kleinkinderen voor het portret van hun grootvader Paul Smits en geportretteerden Paul Goulmy en Mike van Lieshout

Dit ben ik schilderend getekend door Jan de Bie, onderdeel van de muurschildering.

21-03-2016

De afgelopen week stond de tijd even stil. Onverwacht overleed René Pingen, directeur van het Stedelijk Museum in 's-Hertogenbosch, op 56 jarige leeftijd. Gisteravond was de herdenking in het museum met heel veel mensen. Een symphatieke, eigenzinnige, energieke man, een vernieuwer, gefocust op de inhoud, kritisch, maar ook met veel humor. Ik ben blij en dankbaar dat ik met hem heb mogen samenwerken. In 2014 heb ik in het Stedelijk Museum mijn boek In Tussentijd gepresenteerd d.m.v. een performance en eind vorig jaar heb ik in het kader van Reínventing Happiness mijn project Reïnventing Paradise uit mogen voeren. Door de inspirerende gesprekken met René scherpte ik mijn werk aan, ging ik net een stapje verder. Hij was directeur maar liet zich niet verleiden zich zo te gedragen; hij hielp net zo hard mee als iedereen bij de opbouw van een tentoonstelling. Zijn enthousiasme en betrokkenheid werkte aanstekelijk op de omgeving.
Waren er maar meer René's.

Van twee jaar Reïnventing Happiness is een boekje gemaakt. Ik ben blij dat mijn project er mooi beschreven in staat. De vormgevers wilden eerst een andere foto in de publicatie zetten. Deze
Toen ik het digitale boekje kreeg toegestuurd was ik verrast dat er een andere foto was geplaatst. Ik vroeg René waarom en hij antwoordde dat de foto niet de essentie van het project liet zien.
Interessant vind ik de tekst in het boekje over mijn project, geschreven vanuit een beschouwer. Als maker is er een directe betrokkenheid, zit je dichterop het werk waardoor je het geheel soms niet kunt overzien. Daar is tijd voor nodig, of andermans ogen. Zo jammer dat René niet meer mee kan kijken.

03-03-2016
De onthulling van het koningsportret op 3 februari in de Oranjegalerij is alweer een maand geleden. Inmiddels ben ik bezig met een nieuwe opdracht op een groot doek van 150cm x 200cm. Samen met een moeder en haar vier zonen ben ik de bossen in gegaan in Geldrop waar ik hen heb gefotografeerd. Het is voor hen een betekenisvolle plek in eigendom van haar vader die ik samen met zijn vrouw 20 jaar geleden heb mogen schilderen. Door mijn boekproject dat ik in 2014 heb gerealiseerd ben ik weer met hun in contact gekomen. Het is een ingewikkeld schilderij dit groepsportret in de bossen, maar geweldig om aan te werken.
Op 28 februari ben ik samen met Ies Schute begonnen met Het Museum van de onschuld. De titel is afkomstig van een roman van Orhan Pamuk die gebaseerd is op voorwerpen die hij verzameld heeft in zijn geboortestad Istanbul.
We organiseren een reeks eetbijeenkomsten in onze ateliers waar we vragen aan de genodigden iets mee te nemen dat iets zegt over hun drijfveren; waarom ze doen wat ze doen. Het gaat over werk dat meer is dan werk alleen. Ies en ik hebben ook het 1 en ander laten zien en verteld. Het viel niet mee om het juiste te vinden en te laten zien. We kwamen erachter dat de vraag een ingewikkelde is, en tegelijk een essentiële die aan het denken zet.
De eerste bijeenkomst was heel bijzonder met Olphaert den Otter, André van Dijk, Margriet Kemper, Wim Verschuren, Stijn Peeters, Kim verhoeven en Petra Cardinaal. Op dit moment ben ik bezig het filmmateriaal en de geluidsopnames te bekijken en in te korten. Ik heb wel al een begin gemaakt met een digitaal Museum van de onschuld met wat foto's die een sfeer laten zien van de avond. Komende week ga ik meer materiaal erop zetten. Ik heb de genodigden gefotografeerd met de meegebrachte dingen. Er zijn prachtige verhalen verteld. Lastig om het materiaal in te korten en de essentie eruit te halen, maar goed om in de gesprekken te duiken en ze te archiveren opdat ze niet vergeten worden.

7-12-2015
Vandaag een week geleden heb ik de installatie 'Reïnventing Happiness' afgebouwd in het Stedelijk museum in Den Bosch, terugkijkend op een fantastische afsluiting de dag daarvoor.
Alle deelnemers aan het project die zichzelf bloot hadden durven geven in het paradijselijke decor in het museum als Adam en Eva kwamen samen om gezamelijk naar de film te kijken. Ze zagen zichzelf terug-gemonteerd- in een bosfilm waar ze eerder voor geposeerd hadden, afgewisseld met andere duo's. Het was een experimenteel project met veel onverwachte factoren. Van tevoren wist ik niet hoeveel Adam's en Eva's ik zou kunnen vinden en hoe ze eruit zouden zien. Ik heb uiteindelijk zelfs veel mannen moeten teleurstellen die niet mee konden doen vanwege plaatsgebrek. De meeste Adam's en Eva's had ik nog nooit ontmoet, en sommige duo's kenden elkaar niet; deze stellen had ik vrij intuïtief bij elkaar gezet.
Het project groeide tijdens het maken; aanvankelijk had ik een statischer beeld in gedachten. Een filmbeeld van een bos waar je slechts wat blaadjes ziet bewegen door de wind met daarvoor een man en vrouw naakt poserend in één stille stand. Maar gaandeweg zag ik dat het mooi was als de deelnemers gingen bewegen en ik heb verschillende bosopnames in elkaar laten overvloeien waardoor het een wat spannender beeld/decor werd om naar te kijken. Er onstond iets bijzonders tussen de duo's tijdens het poseren. Ik vond het mooi om te zien hoe de Adam's en Eva's die elkaar niet kenden met elkaar in gesprek raakten of zelfs prachtig gingen acteren. Een mooi moment was toen een klein jongetje met zijn moeder kwam kijken naar de installatie terwijl de modellen stonden te poseren. Hij was meer geïnteresseerd in de straalkachel dan in die twee blote mensen. Voor hem was dat bloot heel gewoon, maar dat straalkacheltje had hij nog nooit gezien. Op de laatste dag van de tentoonstelling, toen alle Adam's en Eva's samen kwamen onstond het idee van één 'Adam' om gezamelijk uit de kleren te gaan als afsluiting. Toevalligerwijs was op dat moment fotograaf Ben Nienhuis in de tentoonstellingsruimte waardoor onderstaande prachtige foto's gemaakt konden worden. Het was een fantastische spontane performance die een geweldig beeld op heeft geleverd. De vraag die ik me in dit project heb gesteld "Kunnen we terug naar het moment van voor de schaamte?" Is hiermee volmondig met "Ja" benantwoord. (Ik ga nog aan de slag om de film 'Reïnventing Paradise' geschikt te maken voor op mijn site zodat je het nog terug kunt kijken.)

Fotografie: Ben Nienhuis

7-09-2015

Terwijl meubelmaker Jan van Hees hard aan het werk is om het paneel te maken voor het koningsportret van koning Willem-Alexander waartoe ik de de opdracht heb gekregen van de gemeente 's-Hertogenbosch, ben ik ondertussen aan het werk aan het project 'Reïnventing paradise' dat op 28 september van start gaat in het Stedelijk Museum in 's-Hertogenbosch. Ik ga een paradijs maken d.m.v. projecties en schilderingen waarin hedendaagse Adam's en Eva's uitgenodigd worden om te poseren. Via Omroep Brabant heb ik een oproep mogen doen, waardoor ik die dag ongeveer 700 bezoekers kreeg op de website. Veel mannen durven wel, maar vrouwen zijn wat terughoudender om zich op te geven voor deze blote uitdaging. Ik ben nog op zoek naar twee vrouwen..
In oktober ga ik van start met het schilderen van het portret van de koning. Van de tot stand koming van het portret zal ik een blog bijhouden, niet op deze plaats maar op een koninklijk hoekje van mijn website. Eind deze maand zal ik het blog openbaar maken. Het is een bijzondere opdracht; het mooie is dat het schilderij in de Oranjegalerij in het gemeentehuis komt te hangen, naast de voorgangers van koning Willem-Alexander.

Hierboven het notenhout voor het paneel van het koningsportret wat aan 'het rusten' is nadat Jan het open heeft gezaagd. Jan gaat het op de traditionele manier verlijmen. Ik ben met hem naar de houtgroothandel geweest om het hout uit te zoeken, en heb er een filmpje van gemaakt dat ik later op het koninklijke blog zal plaatsen.

Ondertussen nog bezig met wat portretopdrachten. Het zijn eigenlijk troostportretten; van veel te vroeg overleden mensen. Het is heel mooi om te mogen doen.

14-07-2015

Debatteren is in, in Den Bosch..Ik noemde de themapicknicks/groepsgesprekken niet zo, maar in de titel van het artikel dat in het Brabants Dagblad verscheen rondom 'Picknick in het bos/Het woud der verwachting' werd het wel zo genoemd: 'Debatteren, dineren, en dromen in kunstbos'. (door Mark van de Voort, 7 mei)
De lokale PvdA organiseert bijvoorbeeld al geruime tijd debatten in de bibliotheek (hoewel deze niet meer zo heet, men noemt het liever populistisch BIEB..net zoals kinderen KIDS worden genoemd;)) waar ik laatst bij aanwezig was omdat het ging over de bezuinigingen op cultuur. Er zullen binnenkort flinke klappen gaan vallen en het lijkt erop dat de grote instellingen deze moeten op gaan vangen. Het debat was kwa niveau niet bepaald om naar huis te schrijven (daarom doe ik het maar op dit blog) en daar is naderhand flink heen en weer over gemaild; het leek debatteren om het debatteren.
Ondertussen heb ik de laatste picknickfilm afgemonteerd en de vraag die Leidi Haaijer stelt in de picknick 'Kunst als eerste levensbehoefte' (over mensen die van voedsel hun beroep hebben gemaakt en/of te maken hebben met schaarste en/of overvloed): "Deze bijeenkomst lijkt op een tvprogrammaformat, camera erop, dat vinden de mensen leuk. Maar gaat dit effect hebben?" Die vraag blijft maar rond zingen in mijn hoofd, en ik vraag me tegelijk af waar al die debatten goed voor zijn en waarom in deze tijd mensen daar behoefte aan hebben. Er is zoiets als een tijdsgeest waarin bepaalde woorden, begrippen in de lucht hangen. Bijvoorbeeld: tussentijd, zoals mijn boek dat vorig jaar uitkwam getiteld was 'In Tussentijd' en in Watou dit jaar het kunstenfestival 'In de luwte van de tussentijd' heet. (De intendant was wel geïnspireerd door mijn boek dat ik hem had opgestuurd. Hij had er enthousiast van alles in onderstreept zoals ik zag toen ik op zijn uitnodiging op bezoek kwam. Jammer dat de belofte niet nagekomen werd om een project te kunnen doen in dat gekke Belgische dorp, maar de gedachte is wel leuk dat ik misschien een beetje inspirerend ben geweest.)
En dan het woord; tussenruimte..die ik vond bij Foucault, de Franse filosoof. Hij inspireerde me in mijn project rond 'Picknick in het bos..'. Ik zag de Willem2Fabriek als tussenruimte, een ruimte die van functie verandert en eigenlijk een poort naar het verleden én de toekomst is. Bijzonder dat ik datzelfde woord weer tegenkom bij een project dat zich af gaat spelen bij de Tramkade tijdens theaterfestival Boulevard waarin ook gesprekken met diverse mensen uit Den Bosch een rol gaan spelen. Hoe graag ik het ook zou willen, zo orgineel ben ik niet. Er hangt iets in de lucht.
We hebben kennelijk behoefte aan zo'n tussentijd in de kunsten, en aan contact, debatteren en samen voedsel verbouwen. Maar verandert het iets? Blijven de woorden een beetje in de lucht hangen zodat anderen ze er weer uit kunnen vissen en daar weer opnieuw over kunnen gaan debatteren. Van voren af aan?
Toch...doordat ik de gefilmde (picknick)gesprekken van ieder een uur weer opnieuw beleef, en ze in moet korten voor op deze site, (het gaat me aan het hart maar ja, wie luistert/kijkt er een uur naar een film waar nagenoeg niets in gebeurt?..Op internet is 3 minuten al lang, voordat je het weet ben je alweer op een andere site..wel leuk als je als lezer dit nu nog aan het lezen bent trouwens..) luister ik beter en hoor ik meer wat er echt gezegd wordt. Doordat ze zijn opgenomen en ik ze bewaar op deze site vervliegen de woorden niet, niet helemaal, voor diegenen die het geduld en interesse hebben om ze te bekijken. "Maar gaat dit effect hebben?" Ik kan alleen bedenken dat toen ik vorige zomer de woorden van Foucault las, dat hij me geinspireerd heeft, en daarmee inhoudelijk gestuurd heeft in mijn denken wat uiteindelijk geleid heeft tot het project in de Willem2Fabriek. Het waren wel woorden van een groot denker die zijn bewaard in een boek met een grote oplage, en ik ben wat dat betreft maar een heel kleintje. Maar dat heeft wel weer grote voordelen, en geeft in zekere zin vrijheid.
Als je zin hebt kan je de picknickfilms nog eens bekijken en beluisteren. Er zijn inspirerende dingen gezegd door mijn gasten, ik heb veel van ze geleerd en ben ze dankbaar. Kijk maar op:http://www.moniquebroekman.nl/project/picknick-het-boshet-woud-der-verwachting/

19-6-2015

Acht juni was de laatste dag van 'Picknick in het bos/Het woud der verwachting'. Het was een arbeidsintensief project, fysiek maar het was ook veel regelen en afspraken maken met veel verschillende mensen. Bovendien merkte ik dat het goed was aanwezig te zijn in de installatie maar het was ook leuk om te zien hoe bezoekers zich daarin bewogen. De laatste dag was het druk; mensen die nog op de valreep kwamen kijken waarvan er één vrouw was die heel aandachtig en lang met koptelefoon op luisterde en keek naar de gesprekken die hadden plaats gevonden op de picknickkleden. Ik hoorde haar regelmatig hard lachen.
Op 7 juni in de avond was het de openstelling exclusief voor leden de landelijke naturistenvereniging waarvan een aantal leden ook deel hadden genomen aan de themapicknick 'Het blote bos'. Ik heb hen begeleid in (naakt-)modeltekenen. Maar voorafgaand hebben ze uitgebreid gekeken en geluisterd naar de film die uit de naturistenpicknick is voortgekomen. De komende tijd ga ik de vier films van een uur nog eens bekijken en inkorten zodat ze geschikt zijn voor op internet. Goed om de gesprekken weer eens opnieuw te beleven en om de essentie eruit te filteren.

Modeltekenen tijdens de avondopenstelling in de Willem2Fabriek voor leden van de NFN

De leden poseerden voor elkaar.

Afgelopen week heb ik samen met Jan van Hees de bomen neergehaald. Het is een gek moment. De lichten gaan aan, doeken voor de ramen weg, schilderijen van de muur, projecties weg, magie weg. Het is ook een beetje een triest moment; een afscheid van een eiland in de tijd dat slechts vier weken heeft geduurd, maar wat kan er veel in een korte tijd gebeuren..
Eén van de leuke dingen die zijn gebeurt tijdens het project is dat een architect/kunstenaar-werkzaam in de W2Fabriek- proeflessen gaat nemen bij Schermclub Den Bosch (hij wist niet die er was in Den Bosch en had altijd al eens willen schermen..) en dat een moeder van een schermster-die deel heeft genomen aan de openingsperformance- mee heeft gedaan aan de workshop 'Bos in druk' i.s.m. het Grafisch atelier.

Jacqueline de Hey, uitvoerend producent van van Oschfilms (die om de hoek van de tentoonstellingsruimte is gehuisvest), vroeg me in een vroeg stadium van de installatie wat ik met de bomen ging doen na afloop van de tentoonstelling (één van de meest gestelde vragen). Ik had er geen idee van. Van tevoren denk ik nooit na over dat soort dingen. Ik heb vaker tijdelijke projecten gedaan, die op dat moment te zien waren en daarna alleen bestaan in de herinnering van de toeschouwer. Misschien dat belevenissen waardevoller zijn dan materie; waar heb ik dat eens gelezen, of is daar niet ooit onderzoek naar gedaan?
Maar goed, toch is het heel fijn en mooi dat we twee bomen hebben mogen plaatsen bij van Oschfilms; één in de oranje gang en één in de gemeenschappelijke ruimte. Door het raam wat deze twee ruimtes met elkaar verbindt spelen de takken van de twee bomen door elkaar heen waardoor er een mooie gelaagdheid ontstaat. Overigens is het niet zomaar gedaan zo'n boompje planten, want ze zijn 4 en een halve meter hoog en ook nog eens heel breed. Zie dat maar eens door een gewone deur te krijgen..Maar het is gelukt en hieronder kan je het resultaat bekijken. En het leuke is dat in ruil voor het logeren van de bomen ik van hen een technisch filmadvies krijg voor een nieuw project waar ik op aan het broeden ben.

Door 'Picknick in het bos..' heb ik veel nieuwe mensen leren kennen en bij elkaar gebracht op de picknickkleden, maar ook heb ik de gebruikers van de Willem2Fabriek leren kennen. Als je lang vertoeft in zo'n centrale plek waar kantoren aan grenzen, waar iedereen doorheen moet om naar zijn werkplek te gaan, dan leer je ongemerkt die verschillende wereldjes een beetje kennen. Mensen van het poppodium die wel erg hard werken en waarvan 1 werknemer geraakt door mijn installatie lang in zijn eentje stond te kijken en vertelde dat hij van kale donkere bomen houdt waarvan hij er ook 1 getatoeëerd heeft op zijn lichaam. De warme sfeer bij het Grafisch Atelier waar ik op uit keek vanuit mijn installatie, waar het iedere dag druk is met scholieren of studenten van het sint Lucas. Het is een plek met een hart. En dan de lieve betrokken dames van de receptie beneden hebben geweldig werk geleverd met al dat aan en uitzetten van de beamers en players. Peter van de Zanden, de technische videoman die verder ook alles kan, die me geweldig heeft geholpen..maar ook Jan van Hees zonder wie ik dit echt niet kan. Marc Bolsius die zomaar voor niks foto's kwam maken samen met zijn vrouw..en wat voor foto's! En bedankt ook Ivonne van der Velden voor het scheppen van ruimte voor 'Picknick in het bos/het woud der verwachting'. Dag Willem2fabriek!

En ook nog dank sponsors!!

2-6-2015

Aandachtig kijken kinderen met rode wangen op de bovenstaande foto met moeders en een opa en oma naar de kinderfilm die ik in de installatie heb gedraaid op 27 mei nadat ze hun bosvruchtentaart en bosvruchtenlimonade verorberd hebben. Een klein kindje viel samen met zijn moeder in slaap op het picknickkleed, niet gestoord door de anderen die geboeid door keken naar de film. Een heel ander publiek dat de ruimte vulde. Een jongetje vertelde me dat hij dacht (aan de hand van de flyer) dat ze in een schermpak de installatie moesten gaan bekijken.

Afgelopen zaterdag vond de workshop Materiaaldruk plaats i.s.m. natuurgids Ferd Sauter en kunstenaar Roos Terra in het Grafisch Atelier dat tevens gevestigd is in de Willem2Fabriek. Hieronder zie je een foto van het begin van de wandeling bij Fort Isabella

Ferd vertelde enthousiast over de planten en bloemen die we onderweg tegenkwamen waarop een bijzonder rupsje zat..

Over de geschiedenis van Fort Isabella had Ferd documentatiemateriaal meegenomen.

Tussen de natuurverhalen door gingen de deelnemers op zoek naar takken en planten die geschikt zouden kunnen zijn om te verwerken tot materiaaldruk.

In het Grafisch Atelier aan de slag..

Het ininkten van de planten.

Papier bevochtigen, op de inge-inkte planten leggen en drukken maar..

En dan het magische moment van bekijken wat eruit is gekomen.

De materiaaldrukken hebben we te drogen gehangen in de installatie; geen bladeren aan de bomen maar wel tussen de bomen.

Zondag 31 mei was de workshop modeltekenen, met een fantastisch vol model die goed gebruik maakte van de ruimte. Ze ging in projecties staan en liggen op de bankjes die inmiddels in de ruimte staan zodat bezoekers via de koptelefoons kunnen luisteren naar de gesprekken die hebben plaats gevonden op de picknickkleden.
De ezels stonden verspreid door de ruimte. Iedere keer als het model een andere pose aannam op een andere plek in de ruimte verhuisden de tekenenaars met hun ezels mee. Zo ontstond er een dynamische installatie met de tekenaars en het model die ongemerkt een peformance uitvoerden voor de ogen van de bezoekers die naar de tentoonstelling kwamen kijken.

Woensdag tot en met zondag is Picknick in het bos/Het woud der verwachting nog te zien van 11 tot 17 uur. Zaterdagavond vindt nog een besloten avond plaats voor de landelijke naturistenvereniging. Zij zijn vooral geïnteresseerd in de naturistenfilm, waar we het over hebben gehad op 16 mei de dag van de opname. Maar er zal dan ook model worden getekend. Ik ben benieuwd..

25-5-2015

Wat kan er in een korte tijd veel gebeuren..
Alle vier de themapicknicks hebben plaatsgevonden in de Willem2Fabriek, én de workshop 'Eten uit het bos'. Spannend was het, de picknick 'Het blote bos' met leden van de landelijke naturistenvereniging. Als enige zat ik gekleed tussen 10 naakte picknickende mensen. Ieder kwam uiteraard gekleed de Willem2fabriek binnen en dan breekt het moment aan van 'de naakte waarheid'; een moment van niets meer te verbergen hebben en misschien wel van gelijk zijn. Het voelt even onnatuurlijk maar het is wel natuurlijk..toch? Het was mijn eerste keer van gespreksleider zijn, hoe werkt dat; hoe geef ik iedereen evenveel tijd om te spreken, hoe houd ik de inhoud in de gaten, goed luisteren en ook improviseren, en dat in een ongewone setting.
Tijdink en Tijdink verzorgden de picknicks; op ieder thema hebben ze totaal verschillende hapjes gemaakt. De meest opvallende was bij 'Het blote bos' de cakes met daarop in marsepein geboetseerde naakte mensen. Dit verraadde wel de kunstacademie-achtergrond van Evelien en Myriam Tijdink.
Opvallend vond ik het naturistenechtpaar die met een mooie Brabantse tongval vertelden in het dagelijkse leven agrariërs te zijn. Zij kamperen niet maar gaan naar naturistenhotels. Volgens hen verdwijnen rangen en standen onder de naturisten. Je hebt niets te verbergen, je bent wie je bent. Iemand anders vertelde dat hij hele intense vriendschappen heeft gekregen tijdens naturistenvakanties. Er is natuurlijk veel meer verteld, over o.a. hoe familie en vrienden reageren bijvoorbeeld, over het gevoel van vrijheid, over de strenge regels van sommige naturistenverenigingen e.d. Als je wilt weten wat er allemaal verteld werd, kom dan kijken en luisteren in de installatie in de Willem2Fabriek. Het kan t/m 7 juni van woensdag t/m zondag 11-17 uur. Hieronder zie je de projectie (van bovenaf op een wit kleed) van de filmopnames van de picknick 'Het blote bos' en een geklede naturist met een bijzondere cake met een geboetseerde marsepeinen naakt erop.

Je kunt dan ook luisteren en kijken naar de picknick 'De fabrieken van Den Bosch' waarin er gesproken werd over waar nu de werkelijke macht ligt in de politieke besluitvorming, en de picknick met de verschillende politieke partijen uit de gemeenteraad. Hieronder op de foto gemaakt door Inke Katoen (PvdA), v.l.n.r. Ben Wagemakers (CDA), Rosmalens Belang, Mike van der Geld (D66), Ralph Geers (VVD), Abe Renema (Groen Links), Judith Hendrickx (Bossche Groenen)

Hieronder afbeeldingen van picknick 'De fabrieken van Den Bosch', de projectie en op het moment zelf..

A.s. woensdag laat ik de laatste film zien die met de titel 'Kunst als eerste levensbehoefte'. Deelnemers waren: kunstenaar Leidi Haaijer, Lesha Bosman (journalist, initiatiefnemer wandeltocht voor de armoede van Den Bosch naar Den Haag), Sophie Gruijters (Transfarmers/stadslandbouwers), Geurt Grosfeld (Ambassade voor creatieve zaken), Theo Danen (boer), Albert Caron (Hermes business netwerk), en Tineke Schuurmans (kunstenaar). Het was een mooi gesprek waarin er visitekaartjes werden uitgewisseld tussen de stadslandbouwers en boer Theo Danen.
Na iedere picknick werd er nog nagepraat en leek het alsof het niet klaar was, alsof het een begin zou kunnen zijn van een vervolg ontmoeting om dieper op het thema in te gaan en misschien wel tot daden over te gaan. Het was grappig om te zien wat er met mensen gebeurt als je een uur op de grond zit, soms zonder schoenen; dat je soms niet meer weet hoe je moet zitten. Ik denk dat die ongewone setting iets deed met de deelnemers. In een reactie op een vraag van iemand hierover op facebook ("Inspireert de setting ook tot andersoortig gesprek?") antwoordde deelnemer aan de politieke picknick Inke Katoen (PvdA): ".. je kunt in de commissies en in de raad niet spreken van een gesprek. Ik ben meer van de dialoog en in de politiek wordt er van je verwacht dat je debatteert over de verschillen. En ik betrapte me er op dat ik tijdens de picknick Ben Wagemakers van het CDA goedmoedig op z'n knie klopte. Dat is ook nog nooit gebeurd. We waren ook eerlijker over onze opvattingen over kunstenaars. Die weten we wel van elkaars (partijen) maar nu konden we daar individueel en genuanceerder over praten. Misschien krijg je het filmpje te zien en dan hoor je de levensgrote verschillen in visie op cultuur."

Vanaf woensdag zijn er vier filmprojecties op witte kleden te zien in het 'kunstbos'. Het is alsof er lichtplekken in het bos zijn ontstaan. In het midden van de ruimte heb ik alle andere kleden en dekens neergelegd. Een eiland van dekens in allerlei kleuren en patronen om op te rusten voor diegenen die dat willen.
Het was mooi om te zien dat toen het gehele presidium aanwezig was in de Willem2fabriek, druk aan het borrelen in de installatie, er een stel op leeftijd binnen kwam met grote rugzakken. Ik vroeg of ze hun tent kwamen opzetten. "Nee", zeiden ze, "We komen picknicken". Ze hebben samen wat gekeken en geluisterd naar de films en gingen lekker languit liggen op een kleedje.

Heel mooi om te zien dat mensen zich vrij voelen in de ruimte. De wekelijkse lunch van de gebruikers van de Willem2Fabriek vindt nu ook plaats in mijn installatie en toen ik afgelopen week de tentoonstellingsruimte binnen kwam zag ik twee vrouwen langdurig liggen op een kleed. Af en toe stonden ze op om wat te bekijken of te beluisteren om daarna weer te gaan liggen. Er is echt een plek aan het ontstaan waar het, denk en hoop ik, goed toeven is.

De workshop 'Eten uit het bos' was op een regenachtige dag. De deelnemers gingen onder leiding van de natuurgids Geertje Jansen op pad in de omgeving van de Willem2fabriek om planten te plukken die ze later in de installatie zouden verwerken tot eetbaar lekkers die ze op het picknickkleed zouden gaan opeten. Er o.a. lekkere limonade gemaakt, spreads en smooties. Geertje kon goed vertellen over de achtergronden van de verschillende planten en alles zag er prachtig uit. Hieronder zie je de deelnemers met hun 'Roodkapje-mandjes' dapper door de regen stappen..Eén van de deelneemsters vertelde dat ze nu heel anders om zich heen kijkt naar wat er groeit, en zich er meer van bewust is geworden.

Vandaag ga ik bosvruchtentaart bakken voor de kinderen die morgen film komen kijken in het bos..en op 30 mei a.s. zaterdag vindt de workshop 'Bos in druk' plaats i.s.m. het grafisch atelier en een natuurgids. Deelnemers gaan wandelend planten en takken verzamelen die verwerkt worden tot materiaaldruk op groot formaat. De workshop is met 10 deelnemers vol! En dan zondag de 31e modeltekenen in de installatie met ook 10 deelnemers. Op 6 juni in de avond nog een besloten bijeenkomst (modeltekenen) met de leden van de naturistenvereniging, en 7 juni is het alweer de laatste dag van dit avontuur.

13-05-2015

Alweer meer dan een maand geleden dat ik heb geschreven in dit blog. De tijd vliegt..ik heb aan één stuk door gewerkt..Op de achtergrond de fluitmuziek van Debussy, het geluid van kruisende degens, en vogels. Ik zit achter mijn laptop in mijn installatie in de Willem2Fabriek. Afgelopen vrijdag was de opening en het ging goed. Er waren veel mensen op af gekomen en het was mooi om te zien hoe hetgene ik in gedachten voor had gesteld werkelijkheid werd. Wonderlijk hoe de schermers voegden in mijn donkere kartonnen woud, vervreemdend maar toch ook passend. Ik ben blij met een mail die ik toegestuurd kreeg:

"Chapeau voor je presentatie in de Willem 2.
Het environment, de installatie, of was het nou een décor? Goede verwarring. Maar ook de inleiding met de referentie naar het boek, de muzikale omlijsting bij de schermutselingen, of was het een performance? Nee, het was niet in een hokje onder te brengen. Anders, maar het deed me Alys denken.
Dan waren er je prachtige, kleine schilderwerken, die de veellagigheid van je presentatie een ziel gaven. Waren zij de feitelijke tentoonstelling of waren ze de sleutel tot de presentatie als geheel?
Grappige onzekerheden voor iedereen."

Fotografie: Marc Bolsius

Nu ben ik de themapicknicks aan het voorbereiden..A.s zaterdag komen leden van de landelijke naturistenvereniging, maar ook iemand van de naturistenvereniging van het Engelenmeer en een student die afstudeert op mode aan een academie in Amsterdam. Zij houdt zich in haar afstuderen bezig met de naakte mens en zal ook naakt deelnemen aan de picknick. In totaal komen er 10 mensen een uur genieten van de lekkere dingen die Tijdink en Tijdink ons gaan voorschotelen. Spannend hoe het gesprek zal gaan verlopen. Een uur is zo voorbij..
Zondag vindt de themapicknick 'De fabrieken van Den Bosch' plaats. Deelnemers zijn: Ivonne van der Velden (intendant van de Willem2Fabriek), Cor van Hillo (architect van architectenbureau VHV, verantwoordelijk voor de verbouwing van de Willem2Fabriek), van stichting Tramkade/de Heus: Simone Kramer en Geert Snijders, Eric Alink (journalist en kraker van het eerste uur in en Bosch),Maurice Horsten (directeur van de BIM), Jan van der Putten (directeur van de Verkadefabriek), Isidoor Wens (kunstenaar/Artots/Melkfabriek)

Oh ja en dan is er zaterdag ook nog de workshop 'Eten uit het bos' door Geertje Jansen, wandelend op zoek naar eetbare planten en deze bereiden in de installatie. Er zijn nog enkele plekken beschikbaar.
Wordt vervolgd..

12-04-2015

Hard aan het werk aan mijn bomen. Hieronder zie je mijn tafelblad die een bijzondere huid heeft gekregen na al het snijden in het karton. De berg karton naast mijn tafel wordt alsmaar hoger. Boom 9 is bijna klaar. Acht bomen liggen als bouwpakket in dozen op de gang buiten mijn atelier.

Het leuke van dit project en van mijn manier van werken is dat ik te maken heb met veel verschillende soorten mensen. Het lastige is dat ik te maken heb met veel verschillende soorten mensen, die ieder weer hun eigen beeld en ideeën hebben.
Het projectplan dat groeit voordat ik het ten uitvoer ga brengen zie ik als een gedetailleerde schets, maar onderweg door de participatie van verschillende mensen in het project gebeuren er onverwachte dingen. Alsof een deel van het schilderij niet wordt zoals verwacht omdat het schilderij als het ware 'zichzelf schildert'. Je kunt het 'onverwachte' zien als een mislukken van een deel van het schilderij b.v. maar je kunt het ook zien als een kans om iets nieuws te ontdekken; iets wat om de wil heen gaat. De schets wordt gaandeweg het project overgenomen door het schilderij waarvan de participerende mensen de kleuren vormen. Soms mengen ze, soms ook niet en soms is de kleur op en niet voorradig. Kortom; het is een avontuur waarin ik actie met afstand innemen moet afwisselen net als tijdens het maken van een schilderij op doek.
Het doek is nu wel heel erg groot; de ruimte van de Willem2fabriek.. en de mensen die de ruimte straks gaan bevolken ben ik aan het benaderen en aan het ontmoeten. Wat was het leuk om met Geertje Jansen te praten over haar werkzaamheden bij de Transfarmers. Geertje gaat een workshop verzorgen op 16 mei van 14 tot 17 uur.

Dit is de tekst die ze me mailde over de inhoud van haar workshop :

Eten uit het bos

Eetbare planten zoeken, proeven en bereiden

Door Geertje Jansen van Wandeloogst

Terwijl de mens denkt dat hij de natuur verovert, verovert de natuur de stad. In elke berm een paardenbloem, in elke moestuin een brandnetel. Beter dan ze verfoeien, kun je ze opeten.

Tijdens de workshop gaan we op zoek naar eetbare natuur in de stad. We gaan het oogsten zoals onze voorouders dat deden, met mand en mes. En we gaan dit wilde stadsvoedsel bereiden. We maken broodspread, kruidenboter, groene smoothie en wilde thee.

Dus, hop de stad in op zoek naar wilde groente. We laten het ons smaken tijdens de picknick in het bos.

We beginnen met een korte introductie daarna gaan we op wildplukwandeling in de stad. Terug bij de installatie in de Willem2fabriek gaan we het gevonden voedsel bereiden en we picknicken in het woud der verwachting.

Prijs: €30,00

Ik was verrast door de poëtische toon van haar tekst, maar toen ze me vertelde dat ze voor Loesje heeft gewerkt begreep ik dat ze langere tijd met taal gespeeld heeft.
Geertje is in Den Bosch actief met de Transfarmers die braakliggende stukken grond omploegen tot moestuin waarbij omwonenden worden betrokken, om mensen bewust te maken van waar je eten vandaan komt. Ze hebben ook een mobiel restaurant en allerlei andere activiteiten rondom groen en de bewustwording daarvan. Moestuinen en Food, zoals hip eten in deze tijd heet, zijn in. Waarom eigenlijk? Die vraag zal ik eens stellen tijdens de themapicknick 'Kunst als eerste levensbehoefte' op 23 mei.

Hieronder nog een foto die Geertje me zond. Dan kan je zien hoe het er tijdens de workshop aan toe kan gaan.

Overige workshops heb ik onder elkaar gezet op http://www.moniquebroekman.nl/project/picknick-het-boshet-woud-der-verwachting/

26-03-2015

De laatste uitslag betreft het project Picknick in het bos/Woud der verwachting is binnen. Het Prins Berhard cultuurfonds financiert ook mee! Niet het gehele aangevraagde bedrag maar ik kan in volle vaart door gaan met het project en dat is nodig want er is nog veel te doen tot de opening op 8 mei 20.00 uur. Op de afbeelding hierboven zie je de kruin van boom 1 die ik als een bouwpakket in een doos ga vervoeren. De bomen worden te groot (4m 50cm hoog en heel breed door zijwaartste takken) om in z'n geheel te verplaatsen van mijn atelier naar de Willem 2. Mijn hele atelier is gevuld met boomstammen en takken, ik werk deels op de grond, ben aan het zagen, tekenen op groot formaat dik karton wat ik wel begin te voelen aan mijn spieren.

Met de twee werkneemsters van de NFN, de landelijke naturistenvereniging, heb ik een leuk plan gesmeed. We gaan een exclusieve besloten avond organiseren voor de leden van de vereniging waar ik een workshop (naakt-)modeltekenen (in het bos) ga geven. Ik heb er nu al zin in! Overigens staat er nog een workshop modeltekenen in de installatie in de planning (voor iedereen die het leuk vindt om deel te nemen) op 1 van de zaterdagmiddagen gedurende de projectperiode, naast de workshop materiaaldruk i.s.m. Roos Terra en het Grafisch atelier, en de workshop eten/koken uit het bos..Definitieve data/tijden/prijzen volgen spoedig.

Op een online magazine van het Fonds voor Cultuurparticipatie staat het 1 en ander geschreven over Picknick in het bos, kijk maar op http://www.cultuurparticipatie.nl/magazine/over-de-kunst-van-het-picknicken/

Verder was ik nog op zoek gegaan naar archiefbeelden van de Willem2fabriek, maar ik stuitte op dit filmpje wat toch wel toepasselijk is:

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
13-03-2015

De gang voor mijn atelier staat vol met dozen waarin het karton vervoerd is waarop ik grote bomen aan het tekenen ben.
Vandaag heb ik te horen gekregen dat het project 'Picknick in het bos...' mede ondersteund wordt door het regionaal business-netwerk Hermes, naast de ondersteuning van het fonds voor cultuurparticipatie, de gemeente 's-Hertogenbosch en de Willem2fabriek. Op 23 maart krijg ik de laatste uitslag binnen van het Prins Bernhard Cultuurfonds..
Toch ben ik al fysiek begonnen aan het maken van de bomen omdat het temmen van de grote ruimte van de W2 met de pilaren veel werk is..Een project als dit is gelaagd en spannend om te realiseren. Het rond krijgen van de begroting is een hele uitdaging, het enthousiasmeren van verschillende mensen, mijn verhaal duidelijk communiceren en dan weer de deur dicht, het atelier in en me verbazen over het karakter wat in de vorm van elke boom schuil gaat. Het project groeit stukje bij beetje en wordt steeds meer werkelijkheid naarmate de fondsen mee investeren.
In mijn werk als kunstenaar staat niets vast. Het is een onzekerheid die prikkelt en me in beweging zet, het geeft vrijheid en een gevoel van onafhankelijkheid die ik mezelf steeds weer voor ogen moet houden. Achterover leunen is er niet bij. Het is erop of eronder..
Vorige week een erg leuke bijeenkomst gehad met twee werkneemsters van de NFN, de landelijke naturistenvereniging. Zij waren benieuwd naar de ruimte van de Willem2. Ik denk dat er een mooie samenwerking uit kan gaan komen..Zij vertelden dat een groot deel van hun leden hoog opgeleid zijn en niet alleen geïnteresseerd zijn in de natuur maar ook in kunst en cultuur. Ik ben erg benieuwd welke leden mij meer kunnen vertellen over naturisme in deze tijd op het picknickkleed in 'Het woud der verwachting' in de Willem 2..Ondertussen van alles uitgeprobeerd samen met de technische meedenkende videoman van de W2 Peter van de Zanden en Lodewijk van Allvideo..Op bezoek geweest bij de directeur van de Verkadefabriek Jan van der Putten, aan de overkant van de Willem 2. Heel graag wil ik samenwerken met de Verkade, want daar zit toch veel publiek die ik wil laten picknicken in Woud Willem.

En omdat ik dol ben op historische films:

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

25-02-2015

Research

Voor project 'Picknick in het bos/Het woud der verwachting' in de Willem2 fabriek ben ik me aan het verdiepen in bomen omdat ik de industriële ruimte zal transformeren tot bos. Ik ga ineens heel anders om me heen kijken als ik van mijn huis naar mijn atelier fiets of loop. De bomen die ik onderweg tegenkom hebben allemaal een ander karakter ook al zijn ze van eenzelfde soort. Ik ben ze aan het tekenen en in het klein aan het maken van karton. Dat maken is een beetje kijken met de handen. Het duurt ook langer waardoor je meer gaat zien.
Ondertussen ben ik contacten aan het leggen onder andere met het Grafisch Atelier en Roos Terra. Zij zal in samenwerking met het Grafisch Atelier 's-Hertogenbosch een workshop gaan verzorgen in mei (definitieve datum volgt nog) in het kader van mijn project. Roos maakt prachtige monotypes (en realiseert projecten) waarin de natuur nadrukkelijk aanwezig is. Hieronder zie je een werk van haar. Haar manier van werken in relatie tot Het Woud Willem zal uitgangspunt zijn voor een inspirerende workshop. Binnenkort heb ik met Roos en het Gafisch atelier een afspraak om de workshop meer gestalte te gaan geven. Misschien vind je het interessant om deel te nemen? Laat het me maar weten info@moniquebroekman.nl. Er zullen nog meer workshops plaats gaan vinden waar ik je later meer over ga vertellen.

'If only I were there', etsinkt en kleurpotlood, 61cm x 38,5cm , 2014, Roos Terra

Deze week ook met Evelien Clement contact gehad die de opening 8 mei muzikaal zal omlijsten met een prachtig stuk op dwarsfluit. Zij is een enthousiaste muziekdocent die zowel zang- als dwarsfluitles geeft. En ik kan dat weten.. want mijn dochter heeft bij haar met erg veel plezier les.

Volgende week ga ik twee leden/werknemers van de Nederlandse Federatie van Naturistenverenigingen ontmoeten in de tentoonstellingsruimte van de Willem 2 fabriek. Zij zijn geïnteresseerd in het project, willen de locatie zien en meer informatie, nadat ik ze de vraag heb gesteld of hun leden naakt willen participeren tijdens de themapicknick 'Het blote bos', over natuurlijkheid, maakbaarheid van de natuur, het aards paradijs etc..

In mijn zoektocht op internet naar de oorsprong van het naturisme kwam ik interessant historisch filmmateriaal tegen (dankzij deze site http://www.naturisme-online.nl). Kijk maar eens naar onderstaande Duitse film uit de jaren 20:

Onderstaande documentaire uit de jaren 50 is ook niet mis..over hoe er vanuit de kerk en 'de man op de straat' tegen naturisme aangekeken werd én naturisten zelf aan het woord van oud tot jong, vrouw en man.

6-02-2015

Door de stemmen van het publiek en positieve beoordelingen van medewerkers van het fonds voor cultuurparticipatie wordt het project 'Picknick in het bos/Het woud der verwachting' in de Willem 2 fabriek in Den Bosch in mei van dit jaar gehonoreerd met een subsidie en wordt het steeds meer werkelijkheid. Hier kan je de beoordeling lezen en meer achtergronden over het project https://www.jijmaakthetmee.nl/aanvraag/picknick-boshet-woud-der-verwachting
Het project wordt ook ondersteund door de gemeente 's-Hertogenbosch.

Ik ben concreter begonnen met afspraken, contacten leggen en materiaalproeven te doen. Het is een omvangrijk en gelaagd project waarin het veel schakelen is; werken met de handen, regelen, communiceren, plannen, passen en meten.
Het is spannend om met verschillende nieuwe mensen contact te gaan leggen en weer wat oude contacten aanhalen, die ik uit ga nodigen voor een picknick in Woud Willem (de getransformeerde industriële tentoonstellingsruimte van de Willem2) in mei.

Het project zal aanvangen met een performance met schermers van de Schermclub Den Bosch. Voormalig bondscoach Roel Verwijlen is enthousiast over onze samenwerking en er hebben zich al schermers aangemeld voor deelname. Ik ben erg benieuwd hoe het kruisen van de degens zal klinken vanwege de accoustiek in de ruimte, maar ook naar het beeld wat het op gaat leveren. En de vermenging van de schermers die hun eigen publiek mee gaan nemen met het publiek wat doorgaans op een opening afkomt, hoe zal dat zijn. Het is een fascinerende wereld die van de schermers. Ik hoop dat veel mensen dat gaan ervaren in Woud Willem.

Er zullen vier themapicknicks plaats vinden in de installatie.
Eén gaat over de gemeentepolitiek; de nieuwe wind die gaat waaien met het nieuwe college dat pas is geformeerd. Wat betekent dit voor het kunstklimaat in Den Bosch?

In de picknick 'Het blote bos' nodig ik naturisten uit naakt te komen recreeëren in de installatie. Het gesprek zal gaan over natuurlijkheid en maakbaarheid van de natuur. Over Adam en Eva. Op zoek naar het aards paradijs..

Foto: Diane Arbus

In de picknick 'De fabrieken van Den Bosch' zal het gaan over het verleden, heden, toekomst van de fabrieken van Den Bosch, over de transformatie van plekken, over maakbaarheid van kunstplekken. Er worden mensen uitgenodigd die te maken hebben met-, gewerkt hebben bij- of op dit moment werkzaam zijn bij de Gruyterfabriek, de Heus, Verkade, Melkfabriek, W2.

'Kunst als eerste levensbehoefte' is een thema tijdens de picknick waarin bemiddelde mensen uitgenodigd worden en mensen die afhankelijk zijn van de voedselbank of er werken, mensen die van eten hun werk hebben gemaakt zoals: Hertogboeren, fooddesigners, stadslandbouwers/ transfarmers. Over kunst als voedsel, voedsel als inkomstenbron over armoede en overvloed.

En dan zullen er verschillende workshops nog gaan plaats vinden..maar daarover later meer.

Het is weer tijd om met de handen te gaan werken..

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
24-01-2015

De afgelopen tijd ben ik intensief bezig geweest met de ontwikkeling van een project dat zich gaat afspelen van
8 mei t/m 7 juni in het nieuwe kunstencluster in de Willem 2 in 's-Hertogenbosch.

Mijn boek In Tussentijd vormt het uitgangspunt voor project 'Picknick in het bos / woud der verwachting' in de ruimte op de eerste verdieping van het kunstencluster W2. De titel van het project verwijst naar het schilderij van Manet Le déjeuner sur l'herbe en Het woud der verwachting; de bestseller van Hella Haasse dat zich afspeelt in de middeleeuwen, over macht, strijd, edelen, wetenschap, poëzie en ballingschap.

Hoofdstuk vijf van In Tussentijd: ‘Het bos en de familie’ wordt als decor/sfeerbeeld eruit gelicht waarin de ruimte van de W2 wordt getransformeerd. De pilaren van de W2 worden de bomen van het bos waarin verschillende interactieve gebeurtenissen, workshops en een performance zullen plaats vinden. Je wordt dan ook van harte uitgenodigd te participeren...Maar daarover later meer..

Inmiddels heb ik bericht gekregen dat de gemeente 's-Hertogenbosch het project financieel ondersteunt, maar er lopen nog wat meer subsidieaanvragen waaronder bij het Fonds voor cultuurparticipatie. Op deze website https://www.jijmaakthetmee.nl/aanvraag/picknick-boshet-woud-der-verwachting kan je meedenken over het project. Op 29 januari hoop ik het project in de volgende fase van de aanvraag te plaatsen en wel 'beslis mee'. Dat wil zeggen dat publiek mag stemmen vanaf 29 januari (kosteloos uiteraard) op het project, en met genoeg stemmen zal de subsidieaanvraag gehonoreerd worden. Ik hoop dat je mee wilt denken en wilt stemmen op dit project, want het gaat wel heel bijzonder worden..

Hotelkamer in Nieuwpoort

De tijd vliegt. 17 en 18 november was ik te gast bij Jan Moeyaert en zijn vrouw Lily in Schore in België. Jan is intendant voor het kunstenfestival Watou en Beaufort, een driejaarlijkse kunstmanifestatie langs de Belgische kust. Al sinds een jaar of 14/15 zijn wij trouwe bezoekers van Watou, een dorp op het Vlaamse platteland. Door de komst van een poëziefestival vele jaren geleden, waarin (internationale) beeldende kunst en poëzie aan elkaar worden gekoppeld op diverse locaties in het dorp, weten steeds meer taal- en kunstliefhebbers deze bijzondere locatie te vinden. Veertig procent van de bezoekers komt uit Nederland. Er zijn inmiddels hotels door ontstaan en de horeca vaart er wel bij. Sinds enige jaren organiseert Jan Moeyaert deze manifestatie en is de poëzie wat verruimd naar 'verzamelde verhalen'. Jan reageerde enthousiast op mijn boek (In Tussentijd) wat ik hem had opgestuurd en nodigde me uit om eens langs te komen om te kijken of we tot een gezamelijk project kunnen komen. Inmiddels ben ik daar druk mee bezig en krijgt het één en ander langzaam maar zeker gestalte. Het kunstenfestival in Watou zal zich afspelen in juli/augustus 2015.
http://kunstenfestivalwatou.be/

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
28-10-2014

Z.t. 26cm x 13cm, olieverf/paneel, 2014

Mijn hoofd is nog gevuld met de beelden van het laatste weekend van de Dutch design week dat vooraf ging met een bijeenkomst van het BKKC Material XL food. Op facebook heb ik met veel belangstelling de melige discussie omtrent deze titel gevolgd; b.v. waarom moet eten 'food' heten? Eten is hip, duurzaamheid ook, en dan nog een sociaal sausje eroverheen wat het helemaal af maakt. Het was opvallend hoe vaak de term 'mensen met afstand tot de arbeidsmarkt' viel. Negatief bekeken zou je kunnen zeggen dat deze mensen de gaten vullen die vallen als het geld op is. Maar er zijn wellicht ook genoeg initiatieven die het goed bedoelen en deze mensen vanuit idealisme opzoeken, daar waar de overheid het af laat weten. Het woord 'verbinden' is wat dat betreft ook een topwoord, en we participeren ook wat af. Er is zelfs een nieuwe school opgericht in Brabant die les gaat geven in het werken als kunstenaar in de wijken. Men lijkt te denken dat er formules bestaan van hoe je als kunstenaar 'de wijk' in moet gaan. De overheden begonnen met het reguleren van geld wat besteed wordt aan de kunsten; d.m.v. 'community-art' wordt zichtbaar dat gemeenschapsgeld weer terecht komt bij de gemeenschap. Een heerlijke controleerbare en meetbare 'kunstvorm'. De kunstenaar wordt in het slechtste geval de buurthuiswerker die wegbezuinigd is. Kunst in de openbare ruimte mag bijna niet meer 'autonoom' zijn. Hoewel je je af kunt vragen of een werk in de openbare ruimte autonoom kán zijn. Het verhoudt zich per definitie tot zijn omgeving. Er lijkt alleen nog geld voor kunst in de openbare ruimte van de overheid als deze zich richt op de 'community'. En die community ziet dan weer zo'n kunstenaar aan zijn deur verschijnen die leuke dingetjes wil doen om de buurt 'te verbinden', de leefomgeving te verbeteren etc. De kunstenaar van deze tijd kan alles. Zo lijkt het.
Ik vraag me af of er zo'n scheidslijn moet zijn tussen 'de autonome' of de meer 'toegepaste' kunsten in de openbare ruimte. Het gevaar van het teveel 'bedienen' van de 'community' is dat het de neus uit komt van 'de wijken' en dat de gepaste kritiek of afstand van de kunsten oplost in het pleasen van de bevolking. Interessanter is het, wat mij betreft, om voor de autonome kunsten, plekken te zoeken in de samenleving waar deze getoond kunnen worden. Door de vervreemding van de locatie ontstaat er een nieuwe kijk op eenzelfde werk.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
13-10-2014

Het was leuk en intensief deze 'One night stand' in de Kruisuimte in Eindhoven. Zaterdagochtend inrichten, zondagavond afbreken en veel publiek. Hoe snel en eenvoudig kan het zijn en gaan. Wat telefoontjes over en weer -vanuit Henk Olijve en Giovanni Dalessi- wie er zin heeft in een weekend een tentoonstelling te maken. Het ging als vanzelf en het hing prachtig, mooie gesprekken gehad en interessante nieuwe kunstenaars ontmoet. Is het tij aan het keren, is het mogelijk om los van galeries een nieuwe vorm te bedenken die kunstenaars onafhankelijker maakt? Er is een directer contact met het publiek op deze manier, maar het kan een kunstenaar ook 'verlegen' maken. Het is toch gemakkelijker het werk van een ander te verkopen. Dat is wellicht ook mogelijk in deze constructie van een zogenaamde pop-up tentoonstelling van een groep kunstenaars, tenminste als ze enthousiast zijn over het werk van de collega exposanten. Ik ben benieuwd of het een vervolg gaat krijgen.

2-10-2014

Henk Olijve belde op het moment dat ik mijn tas op mijn fiets aan het vastmaken was, redelijk wiebelig, midden in de bossen van Helvoirt. Ik had een nachtje in onze caravan geslapen en de avond daarvoor een goede werkavond op onze veranda gehad. Achter de laptop, glaasje wijn ernaast, het langzaam steeds donkerder zien worden en heel stil. Ik kreeg de vraag of ik zin had mee te doen aan 'One Night Stand', hoewel deze titel er nog niet was op het moment van de vraag. Een twee-daagse tentoonstelling voortkomend uit kunstenaars die het heft in eigen handen nemen, los van een galerie (waarvan er steeds meer verdwijnen door de aanhoudende crisis). Eigenlijk werk ik de afgelopen jaren niet meer zo; het werken naar een tentoonstelling toe. Ik heb daar op een bepaald moment een andere weg voor gezocht omdat ik mijn werk meer 'in de wereld' wilde laten plaats vinden, meer in interactie met mijn omgeving. Het maken zelf, het proces, is net zo belangrijk als het eindresultaat. Wel speelt schilderen, of schilderijen, er meestal een rol in, als een sfeerbepalende betekenislaag. Ik vind het dan ook spannend om nu mijn werk weer in een tentoonstellingssituatie te gaan zien en tonen, hoewel het meer een twee-daags feestje zal worden denk ik want er zijn al meer dan 1000 mensen uitgenodigd (die natuurlijk niet allemaal gaan komen, maar het is een groepstentoonstelling en een thuiswedstrijd voor een aantal van de exposanten)
Voor diegenen die dit lezen, wees welkom. (Zou iemand dit lezen? Op facebook krijg je reacties, sta je in contact, heb je een soort uitgestelde dialoog. Een website is een ander ding-geworden- statischer, maar minder in de waan van de dag. Misschien geeft het daardoor meer vrijheid of meer gewicht.)
Ik ben zelf ook erg benieuwd naar de andere werken, en hoe het geheel zal zijn.

Hieronder een plaatje van mijn buitenatelier.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15-9-2014

Het leek me een goed idee om vanaf 1 september iedere dag een klein stukje te schrijven op deze plek..en nu ben ik alweer een eind verder in de tijd. Maar dat komt omdat ik al mijn aandacht en energie nodig had (jaja smoesjes) voor de schets van koning Willem-Alexander en bovendien had ik nog twee portretopdachten af te ronden. Hieronder zie je Marlies, ter gelegenheid van haar 60e verjaardag; hoe ze vroeger was en nu. Aan beide zijden van een mahonie houten blokje van 14,5cm x 14,5 cm x 4 cm heb ik haar geschilderd in olieverf en aan de zijkant van het hout ontmoeten de twee portretten elkaar. (hier kan je de plaatjes groter bekijken: http://www.moniquebroekman.nl/project/portretopdrachten/ )

En Anne:
Het is wachten op de uitslag wie er het koningsportret mag schilderen. Over twee weken weet ik het. Nu ga ik proberen er niet aan te denken. Gelukkig is er van alles te doen, bijvoorbeeld deze website bijwerken. Ik merk hoe onvolledig hij is nu ik er mee bezig ben. Project 'Puck' toegevoegd, en het hoofdstuk over 'De Firma Broekman' aangevuld met de installatie die ik dit jaar bij architectenbureau De Twee Snoeken heb gemaakt. De tijd gaat snel..Vorig jaar rond deze tijd was ik nog volop in voorbereiding voor boekproject 'In Tussentijd', wat nu alweer voorbij is. Maar ik ben wel heel blij met het resultaat; Het Boek.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3-09-2014

De monumentale pasteltekening (ongeveer 3 meter bij 4 meter) van De Firma Broekman die dienst deed tijdens de performance/tentoonstelling op locatie van architectenbureau De Twee Snoeken i.v.m. project In Tussentijd in februari van dit jaar, heb ik opgehangen hoog in mijn atelier. Iedere dag als ik mijn atelier binnen kom moet ik bukkend onder de tekening door. De tekening vormt een prettige afscheidingswand tussen mijn etage boven waar ik 'schone hoofddingen' doe, zoals computerdingen; administratie, projecten opzetten, of films monteren en beneden: de 'doe-afdeling' waar het wat minder schoon is. Het ruikt weer flink naar de olieverf. En als ik druk bezig ben slingeren de tubes overal rond, zonder dop vaak omdat ze op de 1 of andere manier altijd zoek raken. Het is prettig weer met olieverf te werken na een langere tijd alleen met acrylverf in de weer te zijn geweest. Acrylverf was pracktischer vanwege mijn projecten in de openbare ruimte; sneldrogend en met de juiste vernis ook zogenaamd 'hufterproof'. Maar olieverf voelt als thuiskomen. Mijn portretten in opdracht staan te drogen en wachten op hun eigenaars. Zoals deze hieronder waarvan ik een detail laat zien. De dag was als een roes.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2-09-2014

Vandaag was het 'koningsdag'; gewerkt aan mijn schets (portret van koning Willem-Alexander voor in het gemeentehuis van 's-Hertogenbosch) die ik volgende week vrijdag moet presenteren. Ik werk er met veel plezier aan, maar laat er nog niks over los..

Vorige week was ik in het Mauritshuis waar ik Holbein eigenlijk opnieuw ontdekt heb. Zijn schilderijen blijven sindsdien bij me. Zo vol aandacht geschilderd, zo geconcentreerd, maar ook klein wat het werk (wat mij betreft) des te sterker maakt. Het is heel glad geschilderd, zijn handschrift is onzichtbaar, dienstbaar aan de verstilling, aan het beeld en de helderheid. Wonderlijk vond ik de lijst om het werk (zie hieronder), ingelegd met stukjes hout en marmer. Zeer dominant, maar daardoor ook opmerkelijk.

Concentratie is een wonderlijk ding- of misschien zijn de juiste betrokkenheid of gefocused betere woorden- bij wat ik bedoel te zeggen. Werkelijk betrokken zijn bij het ding wat ik op dat moment aan het maken ben, zonder mezelf te verliezen in het werk zelf of in gedachten die er niet toe doen, en toch ook met de juiste afstand. Door het in gedachten oproepen van de portretten van Holbein tracht ik in de juiste gemoedstoestand te komen, met aandacht en overgave voor het moment , voor het doen.

En morgen zien we wel weer verder.

1-09-2014

Vandaag is het 'portrettendag'. In het kader van het crowdfundinggedeelte van project 'In Tussentijd' konden mensen sponsoren in ruil voor een portret (van een geliefde) in olieverf op een houten blokje van ongeveer 15cm x 15cm. Ik leg vandaag de laatste hand aan één zo'n sponsorportret en een een andere (dubbel-)portretopdracht van een vrouw hoe ze vroeger was en nu. Aan de voorzijde en de achterzijde van het houten blokje heb ik haar portret geschilderd. Hieronder zie je een voorbeeld van zo'n portret; de voorkant en zijkant in olieverf op mahoniehout. De portretten waar ik nog mee bezig ben houd ik nog even voor mezelf..

Op 12 september moet ik mijn schets van koning Willem-Alexander indienen bij het gemeentehuis in 's-Hertogenbosch. Het portret is bedoeld voor in de oranjegalerij van het gemeentehuis. Samen met mij zijn de kunstenaars Evelien van de Griend en Cécile Verwaaijen genomineerd. Erg spannend..Maar goed..de koning is morgen weer aan de beurt.